Fréttablaðið - 05.02.2020, Side 13

Ofan á öll ótíðindin sem dunið hafa yfir nú í byrjun nýs árs þá bættust enn ein við er
fréttir bárust að aðstandendur Bíó
Paradísar neyðast til að skella í lás
með vorinu. Gamma forkólfar, eig-
endur húseignarinnar að Hverfis-
götu 54, vantar meiri pening. Það er
auðvitað hlutverk peningamanna
og þeirra fyrirtækja að hámarka
gróðann, sama hvað. Nú virðist,
eftir fólskulegt ævintýr þessara
manna með fjármuni Gamma,
eiga að ráðast á lítilmagnann og
láta hann hjálpa sér að bjarga fjár-
glæfratapinu. Borið er fyrir sig að
leigan fylgi ekki markaðsvirði.
Hvaða markaðsvirði spyr maður?
Það hefur nefnilega verið óeðli-
legt ástand í miðborg Reykjavíkur
eftir að heimsbyggðin uppgötvaði
þetta litla eyríki í Norður-Atlants-
hafi. Klondike var f ljótur til og
nú er miðborg Reykjavíkur orðin
eins og síldarplanið á Siglufirði var
forðum tíð, allir ætla að græða. Þá
er aftur spurt, við hvaða markaðs-
virði á að miða? Er raunhæft að
miða við markaðsvirði óeðlilegrar
sveif lu upp á við sem nú virðist
samkvæmt öllum tíðindum stefna
í hraða niðursveiflu. Ef nánast þre-
falda þarf leiguna á Hverfisgötu 54 í
dag gæti hún verið eðlileg án marg-
földunarinnar á morgun þegar
túrisminn minnkar, jafnvel tölu-
vert. Þá munum við líklega upplifa
eyðimerkurtilfinninguna sem nú er
í uppsiglingu á Laugaveginum enn
frekar þegar lundabúðirnar hverfa
og mannfjöldinn skreppur saman
nánast bara í innfædda Íslendinga
sem hafa þörf fyrir að njóta lista og
hver annars, alltaf og endalaust. Hví
eru Gammamenn að fæla Heimili
kvikmyndanna út úr þessu húsi,
getur verið að þeir séu með hótel í
huga fyrir væntanlega ferðamenn
og mikinn gróða? Er ekki komið
nóg af hótelum í miðborg Reykja-
víkur? Ef tilgáta mín er rétt þá spyr
ég: Hafa Gammamenn ekki áttað
sig á að Reykjavíkurborg hefur sett
kvóta á hótelrekstur í miðborginni.
Ekki víst að leyfi fáist.
Það ber að þakka borgarfull-
trúa Hjálmari Sveinssyni að stíga
strax fram og lýsa furðu sinni á
framkomu húseiganda gagnvart
k vikmyndalistinni í landinu.
Kvikmyndahúsið á Hverfisgötu
er nú eina kvikmyndahúsið í mið-
borginni, en ekki fyrir svo margt
löngu voru þau sjö, hvorki meira
né minna í rétt 100 þúsund manna
borg. Ásamt Regnboganum sem
þá hét voru, Gamla bíó , Nýja bíó,
Austurbæjarbíó, Stjörnubíó, Hafn-
arbíó og Tjarnarbíó. Hvort þau
voru öll starfandi samtímis man
ég ekki svo glöggt, en hugsanlega
voru Hafnar- og Tjarnarbíó aflögð
þegar Regnboginn tók til starfa sem
nú er Bíó Paradís. Elsta bíóhúsið í
Reykjavík er ekki lengur til, Fjala-
kötturinn, það fallega og merka hús
var rifið einmitt vegna gróðasjónar-
miða. Álíka er uppi á teningnum í
dag, lítil virðing er borin fyrir kvik-
myndalistinni, það sannast m.a. að
einvörðungu eru rekin kvikmynda-
hús í borginni með gróða í huga og
sýndar aðeins Hollywood myndir
sem gefa mikið í kassann en lítið
fyrir sálina. Þessi bíóhús fá til sín
ýmsar ,,kúltúr‘‘ myndir, en sýna þær
ekki á almennum sýningum. Hvers
vegna, jú, vegna þess að slíkar kvik-
myndir gefa ekkert í aðra hönd, það
er tómahljóð í kassanum ef þær fara
í almenna sýningu.
Með einstöku átaki og hugsjónina
fyrir kvikmyndalistinni að leiðar-
ljósi hefur starfsfólki Bíó Paradísar
aftur á móti, með Hrönn Sveins-
dóttur í fararbroddi, tekist að reka
kúltúr bíóhús með miklum sóma og
skapað þá bíómenningu sem hverri
höfuðborg sæmir. Slík hús finnum
við um alla Evrópu í stórum borgum
sem smáum. Bíó Paradís hýsir jafn-
framt helstu kvikmyndahátíðir sem
haldnar eru í landinu. Slíkar hátíðir
draga til sín fólk alls staðar að úr
heiminum sem skiptir okkur Íslend-
inga miklu máli. Það er vitað með
vissu að kvikmyndagerðin hefur
haft mikil áhrif á ferðamennsku í
landinu og því skýtur það skökku
við að ráðast á mjólkurkúna með
slíkum hætti sem nú er gert.
Í höfuðborginni okkar eru starf-
rækt með myndarlegum hætti leik-
hús, tónlistarhús og myndlistarhús
sem öll eru annaðhvort byggð og/
eða rekin af ríki og borg. Þegar
kemur að húsi fyrir kvikmynda-
listina þá hafa yfirvöld einhvern
annan hátt á, sem nú þarf sannar-
lega að breyta.
Því skora ég á bæði ríkis- og borg-
arstjórn að sýna þessari ört vaxandi
listgrein og jafnframt iðnaði í land-
inu þá virðingu með að styrkja þann
vettvang greinarinnar sem snýr að
almenningi, þ.e. kvikmyndasýn-
ingin sjálf. Yfirvöld geta ekki lengur
horft með blinda auganu á þá stað-
reynd að það vantar gott og tryggt
húsnæði fyrir þessa listgrein eins og
aðrar listgreinar til þess að almenn-
ingur geti notið á sem bestan hátt.
Nú er mál að linni, það þarf að
kaupa eitt stykki bíóhús fyrir kvik-
myndalistina hvort sem það er hús
Bíó Paradísar, Austurbæjabíós eða
jafnvel Gamla bíós. Það er ekki hægt
að bíða lengur, svo mikið er víst.
Varanlegt hús fyrir kvikmyndalistina
eins og aðrar listgreinar hafa
Þór Elís
Pálsson
kvikmyndaleik-
stjóri og vara-
borgarfulltrúi
Flokk fólksins
Það er ekki hægt að bíða
lengur, svo mikið er víst.
Leiða má að því rök að þáttur byggingariðnaðarins í losun gróðurhúsalofttegunda sé
oft vanmetinn hér á landi. Þegar
mótaðar eru tillögur um aðgerðir
í loftslagsmálum er lítilli sem engri
athygli varið í þann málaflokk og
í aðgerðaáætlun stjórnvalda um
loftslagsmál er byggingariðnaður-
inn tæplega nefndur. Í átaki stjórn-
valda í húsnæðismálum var svo að
segja ekkert minnst á umhverfismál
í neinum af þeim 44 tillögum sem
þar voru kynntar.
Er byg g i ng a r iðnaðu r i n n á
Íslandi svona loftslagsvænn? Við
erum jú með hreina orku, nóg af
vatni og landi. Það er rétt að Ísland
sker sig úr varðandi loftslagsáhrif
byggingariðnaðarins miðað við
f lestar aðrar þjóðir þar sem við
kyndum húsin okkar með jarð-
hita, með mjög litlu kolefnisspori
miðað við aðra orkugjafa. Okkur
hættir hins vegar til þess að van-
meta þátt byggingariðnaðarins í
umhverfismálum sökum endur-
nýjanlegu orkugjafanna sem veita
okkur einstakar aðstæður.
Loftslagsáhrif bygginga snúast
ekki bara um orku, þau snúast til
að mynda um hvar byggingar eru
staðsettar, hvernig aðgengið og
þjónustan er fyrir f jölbreyttan
ferðamáta, hvaða efni eru notuð,
hvernig byggingunni er viðhaldið
og hvernig hún er rifin niður. Í
þessum efnum erum við eftirbátar
nágrannaþjóða okkar.
Losun á gróðurhúsalofttegund-
um frá byggingum á Íslandi er að
stórum hluta falin undir mörgum
öðrum þáttum, svo sem sam-
göngum, orkuframleiðslu, úrgangi
og iðnaði. Við búum einnig við ein-
stakar aðstæður að því leytinu til að
hingað þarf að f lytja inn næstum
öll efni og aðföng. Framleiðsla efna
erlendis og flutningar skilja eftir sig
stórt kolefnisfótspor. Hér er hægt að
gera mun betur með því að endur-
nýta meira efni, nota byggingarefni
með lítið kolefnisspor og efni sem
mögulegt er að nota aftur í kjölfar
niðurrifs.
Eftir að Ósló kortlagði nánar sína
losun á gróðurhúsalofttegundum
kom í ljós að losun frá byggingar-
svæðum var töluvert meiri en búist
var við. Í framhaldinu voru sett
markmið um að öll byggingarsvæði
í Ósló yrðu svo að segja losunarlaus
árið 2025.
Hingað til hefur ekki verið gerð
nein heildstæð kortlagning á því
hver losun byggingariðnaðar er
á Íslandi, því er erfitt að setja sér
markviss markmið.
Ríki og sveitarfélög hafa þegar
sett sér metnaðarfull markmið í
samgöngumálum. Nú er hins vegar
kominn tími á að stjórnvöld skapi
sér stefnu í átt að sjálf bærari bygg-
ingarmarkaði – sú stefna er ekki til
sem stendur. Undirstaða þeirrar
stefnumótunar felst í að kortleggja
raunveruleg umhverfisáhrif bygg-
ingariðnaðarins.
Nýlega skrifuðu allir norrænu
húsnæðismálaráðherrarnir undir
yfirlýsingu þar sem undirstrikuð
var sú nauðsyn að draga úr losun
koltvísýrings frá byggingariðnað-
inum og að iðnaðurinn tileinki sér
sjónarmið hringrásarhagkerfisins.
Mikilvægt er að Ísland fylgi þessari
yfirlýsingu eftir með markvissri
langtíma-stefnumótun í átt að lofts-
lagsvænni byggingariðnaði.
Ísland, með alla sína sjálf bæru
og hreinu orkugjafa, er í dauðafæri
á heimsmælikvarða til þess að vera
alþjóðasamfélaginu fyrirmynd í
húsbyggingum. En fyrst þurfum
við að átta okkur á að við getum og
verðum að gera betur.
Er nánast engin losun frá byggingariðnaði á Íslandi?
Í grein sem umhverfisráðherra skrifar í Vikudag þann 16. janúar sl. fjallar hann um drög að frum-
varpi um hálendisþjóðgarð og setur
m.a. fram spurninguna „Hvað með
virkjanir?“.
Þar kemur ráðherra inn á að
virkjanir hafi verið bitbein stjórn-
mála og samfélagslegrar umræðu
og nú sé reynt að sætta þau sjónar-
mið með því að virða leikreglur
laga um vernd- og orkunýtingu,
svokallaðar rammaáætlanir. Hér
á ráðherrann við rammaáætlun
þrjú sem að líkindum mun koma
fram á Alþingi á þessum vetri.
Í rammaáætlun þrjú er aðeins
einn orkunýtingarkostur innan
vænts hálendisþjóðgarðs sem er
í nýtingarf lokki. Um er að ræða
orkukostinn Skrokköldu með um
45 MW af l, af orkukostum upp á
rúmlega 2000 MW sem voru til
umfjöllunar í rammaáætlun þrjú
og falla innan marka hálendisþjóð-
garðs. Aðrir kostir eru í bið- eða
verndarf lokki. Það kemur fram
í skrifum umhverfisráðherra að
eigi að færa verkefni úr biðf lokki
í nýtingarf lokk rammaáætlunar
þrjú, verði það gert á forsendum
þjóðgarðsins. Því er ekki hægt að
búast við miklu, ef einhverju, til
viðbótar síðar í nýtingarf lokk ef
rammaáætlun þrjú verður sam-
þykkt óbreytt. Í verkferli er nú
rammaáætlun fjögur og í framtíð-
inni var, og er gert ráð fyrir, að f leiri
áfangar komi fram. Því er enn ekki
komin fram nein endanleg sýn á
hversu stór orkuauðlind Íslendinga
er á hálendinu en vafalítið er það
orkuríkasta svæði landsins
Það er í hæsta máta einföldun að
tala um virkjanir sem hlutlægan
og sérstæðan hlut. Virkjun er bara
birtingarmynd þess að þjóðfélagið
er að nýta orkuauðlind í efna-
hagslegu samhengi, til að að þjóna
þörfum heimila og atvinnulífs í
landinu. Í stóru myndinni, fyrir
okkur Íslendinga, snýst málið um
það hvort breyta eigi landnotkun
hálendisins þannig að lokað verði
fyrir aðgengi þjóðarinnar að orku-
auðlindum sínum um alla framtíð.
Það er einnig í hæsta máta óeðlilegt
og óráðlegt að lokað sé á mögulega
orkunýtingu á hálendi Íslands áður
en lokið er gerð orku- og orkuör-
yggisstefnu fyrir Ísland. Ljóst er að
þörfin fyrir orku fer vaxandi eftir
því sem samfélagið stækkar, auk
þess sem huga þarf að nægu fram-
boði af innlendri grænni orku fyrir
orkuskiptin sem stefnt er að. Við
sem störfum í orku- og veitugeir-
anum teljum okkur skylt að draga
ofangreinda staðreynd fram. Við
erum ekki að virkja virkjananna
vegna, heldur vegna þeirra sam-
félagslegu og efnahagslegu áhrifa
sem nýting orkuauðlinda skapar
fyrir þjóðarbúið. Enda hefur hag-
nýting okkar endurnýjanlegu
orkuauðlinda lagt grunninn að lífs-
gæðum og verðmætasköpun í land-
inu síðustu hundrað árin. Það koma
kynslóðir á eftir okkur sem þurfa og
vilja hafa tækifæri til að nýta landið
á sinn hátt m.a. af efnahagslegum
ástæðum. Þá er rétt að minna á það
framlag sem orkuauðlindir í vatns-
af li og jarðvarma skapa til hnatt-
rænna loftlagsmála.
Annað er að umræðan um
hálendisþjóðgarð hefur ekki náð að
þróast og er keyrð fram í f lýti. Það
er þekkt erlendis að þjóðgarðar eru
flokkaðir í svæði þar sem mismikil
friðun á sér stað, allt eftir verð-
mætamati þeirrar náttúru sem friða
á og þörfum viðkomandi þjóða fyrir
atvinnustarfsemi og hagnýtingu
auðlinda á þeim svæðum. Í fyrstu
umræðum um þjóðgarð var þess
alltaf getið að svo myndi einnig
verða innan vænts þjóðgarðs en
eins og fram kemur í grein ráð-
herrans er hér verið að draga línu
í sandinn gegn mögulegri fram-
tíðarnýtingu orkuauðlinda. Hér er
um veigamikla stefnubreytingu í
landnotkun að ræða því hátt í 70%
af raforkuframleiðslu þjóðarinnar
í dag eru upprunnin innan marka
fyrirhugaðs hálendisþjóðgarðs.
Ekki er rétt að draga þá mynd upp
að þetta sé barátta á milli þeirra
sem vilja friða, eða breyta land-
notkun hálendisins, og þeirra sem
vilja virkja. Það er of mikil ein-
földun því öll viljum við náttúrunni
hið besta. Það er réttmætt og eðli-
legt, þegar svo mikið er í húfi sem
hér, að benda löggjafanum á ofan-
greint svo þingmenn taki ákvörðun
um breytta landnotkun hálendisins
með „opin augu“ og með framtíðar-
kynslóðir Íslendinga í huga.
Hálendisþjóðgarður og orkuauðlindir þjóðarinnar
Ingibjörg Ólöf
Isaksen
stjórnarfor-
maður Norður-
orku hf.
Helgi
Jóhannesson
forstjóri
Norðurorku hf.
Annað er að umræðan um
hálendisþjóðgarð hefur ekki
náð að þróast og er keyrð
fram í flýti.
Þórhildur Fjóla
Kristjánsdóttir
framkvæmda-
stjóri Grænni
byggðar
Dagur Bollason
verkefnistjóri
Grænni byggðar
5 . F E B R Ú A R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R12 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð