Fréttablaðið - 08.02.2020, Blaðsíða 16

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir
Þótt sam-
þykktur
lágmarks
íbúafjöldi sé
skynsam-
legur dregur
það ekki úr
mikilvægi
valddreifing-
ar og sjálfs-
stjórn sveitar-
félaga.
Davíð
Stefánsson
david@frettabladid.is
Það eina sem þarf til svo að illskan hafi yfirhöndina er að gott fólk aðhafist ekkert. Tilvitnun þessi er gjarnan eignuð breska stjórnmálamanninum Edmund Burke sem uppi var á átjándu öld. Svo kann þó að vera að Burke hafi aldrei nokkurn tímann
látið orðin falla. Því góðar tilvitnanir eru eins og
flökkusögur; þær ganga manna í millum kynslóðum
saman og taka á sig ýmsar myndir svo erfitt getur
reynst að greina hvar uppsprettan liggur. Óljós upp-
runinn dregur þó ekki úr sannleiksgildi orðanna.
Önnur þekkt flökkusögn segir frá manni sem gefur
sig á tal við konu í partíi. Í algengustu útgáfu sögunnar
er maðurinn sagður írska leikskáldið George Bernard
Shaw: Einhverju sinni var Bernard Shaw staddur
í veislu þar sem hann heyrðist segja við konu eina
að allir væru falir fyrir rétt verð. Konan mótmælti
harðlega. „Ekki ég,“ svaraði hún. Leikskáldið spurði
þá konuna hvort hún væri til í að sænga hjá sér ef
hann greiddi henni milljón pund fyrir. Konan svaraði
játandi, líklega léti hún sig hafa það fyrir milljón
pund. „En hvað með fyrir tíu skildinga?“ spurði
Bernard Shaw. Konan varð sármóðguð. „Að sjálfsögðu
ekki! Hvað heldurðu að ég sé?“ Bernard Shaw svaraði:
„Við höfum þegar fengið úr því skorið hvað þú ert. Nú
erum við aðeins að prútta um verð.“
Læknar, ekki landamæraverðir
Í Bretlandi árið 2017 gaf þáverandi heilbrigðisráð-
herra út reglugerð sem gerði læknum lagalega skylt
að krefja sjúklinga um greiðslu fyrir læknismeðferð
fyrir fram gætu þeir ekki sýnt fram á að þeir væru
með lögheimili í landinu. Ef þeir greiddu ekki skyldi
þeim neitað um meðferð. Bresku læknasamtökin
höfðu í frammi kröftug mótmæli. „Við erum læknar,
ekki landamæraverðir,“ sagði unglæknir um reglu-
gerðina. „Að láta okkur rukka fólk á borð við farand-
verkamenn og flóttafólk fyrir heilbrigðisþjónustu er
rasismi – það er verið að gera okkur meðsek harð-
stjórn.“ Læknasamtökin ítrekuðu mótmælin á síðasta
ári og sögðu fyrirkomulagið hafa gefist illa; það hafi
latt viðkvæma hópa til að leita sér nauðsynlegrar
læknisþjónustu, aukið álag á heilbrigðisstarfsfólk og
fjöldi fólks hafi þurft að greiða fyrir þjónustuna sem
hafði rétt á henni ókeypis.
Andvaraleysi hefur afleiðingar
Í vikunni afhenti Stúdentaráð Háskóla Íslands
háskólaráði 1.500 undirskriftir þar sem skorað var á
ráðið að endurnýja ekki samning Háskóla Íslands við
Útlendingastofnun um aldursgreiningar á f lóttafólki.
Háskólinn hefur sinnt svokölluðum tanngreiningum,
röntgengreiningu á tönnum sem á að skera úr um
hvort hælisleitendur séu börn eða fullorðnir. Aðferðin
er hins vegar umdeild. Vitað er að hún er ónákvæm,
mörgum þykir hún ómannúðleg og hafa ýmsir – þ.m.t.
Rauði krossinn og UNICEF – sagt það ósiðlegt að nota
skaðlega geisla á ungmenni þegar læknisfræðilega
nauðsyn beri ekki til.
Mikill styr stendur nú um Útlendingastofnun en
ákvarðanir hennar þykja oft vægðarlausar. Vafalaust
telja fulltrúar í háskólaráði sig blásaklausa af úrskurð-
um hinnar óvinsælu Útlendingastofnunar. En rétt
eins og konan sem rökræddi við George Bernard Shaw
í partíinu forðum er ráðið haldið sjálfsblekkingu.
„Við höfum þegar fengið úr því skorið hvað þú
ert,“ sagði Bernard Shaw og sakaði konuna pent um
að vera gleðikona. Ef háskólaráð heldur áfram við-
skiptum við Útlendingastofnun hefur ráðið selt sið-
ferðið, mannúðina og vísindaleg heilindi sín eins og
blauð, hugmyndafræðileg vændiskona. Það er með
ólíkindum að stjórnendur Háskóla Íslands sætti sig
við það sem breskir læknar taka ekki í mál: Að vera
gerðir að vægðarlausum landamæravörðum. And-
varaleysi hefur af leiðingar. Því eins og margir hafa
mælt í mannkynssögunni: „Það eina sem þarf til svo
að illskan hafi yfirhöndina er að gott fólk aðhafist
ekkert.“
Hugmyndafræðileg vændiskona
Eigendur slíkra mynda sem vilja leggja þessu verkefni
lið með því að benda á athyglisverðar Þingvallamyndir
eru vinsamlegast beðnir að hafa
samband við ritstjóra bókarinnar,
Aðalstein Ingólfsson,
netfang: adalart@mmedia.is
– við fyrstu hentugleika. HIÐ ÍSLENSKA
BÓKMENNTAFÉLAG
HAGATORGI · SÍMI 588 9060
hib@hib.is · www.hib.is
Hið íslenska bókmenntafélag vinnur nú að útgáfu á
listaverkabók með myndum íslenskra myndlistarmanna
frá Þingvöllum, frá upphafi til okkar daga.
Þingvallamyndir
í íslenskri myndlist
Við sem viljum sterkari sveitarfélög hljót-um að fagna stefnumótun í málefnum sveitarfélaga til ársins 2033 sem Alþingi samþykkti í síðustu viku. Meginstefið er sjálf bærar byggðir um land allt. Því eru sett lágmarksviðmið um íbúafjölda
sem eru 250 árið 2022 og 1.000 árið 2026. Við það eflist
stjórnsýslan og tækifæri skapast til betri þjónustu.
Það er mikilvægt fyrir lýðræði, samfélagsþátttöku og
valddreifingu. Sterkari geta sveitarfélögin tekið við
fleiri verkefnum frá ríkinu og veitt þjónustu í eins
miklu návígi við íbúa og kostur er. Þannig mynda þau
meira mótvægi við sterkt miðstjórnarvald löggjafar-
og framkvæmdarvalds.
En eitt er stefna, annað framkvæmd. Eftir er að
útfæra einstakar aðgerðir, meðal annars varðandi
lágmarksíbúafjölda og stóraukinn fjárhagslegan
stuðning við sameiningar sveitarfélaga. Eitt erfiðasta
verkefnið verður breytt verkaskipting ríkis og sveitar-
félaga. Þar þarf að verja sjálfsstjórn sveitarfélaga og
rétt til að ráða á eigin ábyrgð, verkefnum og fjárhag.
Enn er óútfært hvernig hægt sé að styrkja tekjustofna
sveitarfélaga og auka fjárhagslega sjálf bærni þeirra.
Þá er það í anda Evrópusáttmála um sjálfsstjórn
sveitarfélaga, sem Ísland á aðild að, að hvetja til stór-
aukinnar þátttöku íbúa í ákvarðanatöku með beinum
eða rafrænum íbúakosningum. Það þarf að útfæra.
Fimmtán sveitarfélög, eða um 20 prósent sveitar-
félaga, eru nú að ræða mögulega sameiningu við
nágranna sína eða að klára sameiningarferli. Auk
þeirra sveitarfélaga sem þegar hafa samþykkt sam-
einingu á Austfjörðum eru fimm í Rangárvallasýslu
og Vestur-Skaftafellssýslu í óformlegum viðræðum.
Fjögur í Austur-Húnavatnssýslu eru í viðræðum líkt
og Þingeyjarsveit og Skútustaðahreppur.
Saman ná þessi sveitarfélög yfir um 42 prósent af
landrými Íslands en eru einungis með tæp 4 prósent
íbúa landsins. Gangi sameiningar eftir mun sveitar-
félögum fækka um 11 og eftir verða 61 árið 2022.
Skiljanlega hefur ágreiningur verið um lágmarks-
fjölda íbúa sveitarfélaga. Þrátt fyrir rekstrarhagræði
með stærri einingum er hætt við að jaðarbyggðir upp-
lifi skerðingu þjónustu og áhrifa á ákvarðanatöku.
Þótt samþykktur lágmarks íbúafjöldi sé skynsam-
legur dregur það ekki úr mikilvægi valddreifingar
og sjálfsstjórn sveitarfélaga. Það er því áhugavert að
fylgjast með sveitarfélögum á Austfjörðum þar sem
sameina á stjórnsýslu en ekki byggðir. Með fjölkjarna-
sveitarfélögum munu íbúar varðveita sérkenni eigin
samfélaga, sjálfsmynd og áhrif á nærumhverfi. Sér-
einkenni byggða þarf ekki að tapast með aukinni sam-
vinnu og nýju nafni sveitarfélagsins. Þriggja manna
„heimastjórnum“ verður komið á með kosningum
tveggja fulltrúa auk eins frá sveitarstjórninni.
Þessi valdefling byggðakjarna og nærsamfélags er
í anda svokallaðrar nálægðarreglu, en í því felst að
þjónustu eigi að veita í eins miklu návígi við íbúa og
kostur er. Þetta byggir á þeirri lýðræðishugsun að
fólkið í landinu eigi rétt til þess að hafa bein áhrif á
nærumhverfið. Stefnum þangað.
Sveitarfélögin
8 . F E B R Ú A R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN