Fréttablaðið - 26.02.2020, Blaðsíða 32

Kórónaveiran skekur markaði
Hlutabréf féllu í verði á mörkuðum um allan heim á mánudag vegna áhyggna fjárfesta af aukinni útbreiðslu COVID-19 kórónaveirunnar en
nýsmitum og dauðsföllum af völdum veirunnar hefur fjölgað hratt utan Kína á síðustu dögum. Lækkanirnar hafa smitast hingað til lands en til
marks um það hefur úrvalsvísitala Kauphallarinnar á Íslandi fallið um liðlega sex prósent á fyrstu tveimur dögum vikunnar. MYND/GETTY
Tölvuleikir velta um 1.500 milljörðum króna ár hvert. Um 50 milljónir leikjatölva
eru auk þess seldar en þrátt fyrir
það sitja einungis þrír framleið-
endur að því sem næst öllum mark-
aðinum, Nintendo, Sony og Micro-
soft. Eðlilega er næstu kynslóðar
leikjatölva því beðið með mikilli
eftirvæntingu, en von er á nýjum
Xbox- og PlayStation-tölvum fyrir
næstu jól.
Fáir eru um hituna þó vinsældir
leikjatölva virðist aldrei hafa verið
jafn miklar og hagnaðarvonin
sömuleiðis, en þannig hefur það
raunar verið um langt árabil. Vin-
sælir leikjatölvuframleiðendur
gufa upp nær fyrirvaralaust þegar
nýir ryðja sér til rúms og það virðist
sjaldan pláss fyrir f leiri en tvo til
þrjá í einu. En hvernig stendur á því
að ítrekað sé fyrirtæki sem virtist
hafa heiminn lagt að fótum sér nú
aðeins að finna í minningunni?
Einn þessara risa er Commodore.
Jack Tramiel, stofnandi fyrirtækis-
ins, var merkilegur maður sem vel
er tímans virði að kynna sér. Hann
setti fyrirtækið á fót í Bandaríkj-
unum um miðjan sjötta áratuginn
eftir að hafa f lust þangað í kjölfar
nauðungarvistar í Auschwitz og
síðar Ahlem í síðari heimsstyrjöld-
inni.
Hann hafði lært að gera við rit-
vélar og þegar hann færði í sig inn
á reiknivélamarkaðinn og síðar í
borðtölvur var leikjatölvubransinn
rétt að fæðast í þeirri mynd sem við
þekkjum í dag og leikirnir að færast
í auknum mæli úr spilasölum heim í
stofu. Þó deila megi um hvort flagg-
skip Tramiel, 8 bita dýrgripurinn
Commodore 64 frá árinu 1982, skuli
f lokkaður með leikjatölvum eða
borðtölvum, seldist tölvan í stærra
upplagi en nokkur önnur borðtölva
sögunnar. Hagnaður af hverri seldri
tölvu var takmarkaður í upphafi
en jókst svo jafnt og þétt og ljóst
er að tölvusala skilaði fyrirtækinu
umtalsverðum hagnaði þegar best
lét.
En leikjatölvuiðnaðurinn er
miskunnarlaus og það þarf raunar
bara ein mistök til að ljósin séu
kveikt og samkeppnisaðili mæti
með kústinn og biðji okkur vinsam-
legast um að yfirgefa partíið. Nin-
tendo rétt lafði eftir útgáfu Game-
Cube-tölvunnar. Sega lagði upp
laupana í kjölfar Dreamcast, Jaguar
og Lynx gerðu út af við Atari og svo
fór að Commodore, þrátt fyrir C64
og hinar vinsælu Amiga-tölvur, gat
ekki skilað hagnaði þegar komið
var fram á tíunda áratuginn og varð
gjaldþrota árið 1994, tólf árum eftir
að hafa sett vinsælustu borðtölvu
sögunnar á markað.
Það er ekki þar með sagt að allt sé
undir hjá Sony og Microsoft í haust,
en það má þó gefa sögunni gaum við
þetta tækifæri.
Margt veltur á Xbox og PlayStation
Björn Berg
Gunnarsson
deildarstjóri
greiningar og
fræðslu hjá
Íslandsbanka
Við upphaf árs reikn-uðu margir með því að heimsbúskapur-inn myndi spyrna við fótum samhliða því sem hægja myndi
á bandaríska hagkerfinu, draga úr
styrk bandaríska dollarsins og að
langtímavextir tækju að hækka á
ný. Annað hefur komið á daginn
og spilar þar útbreiðsla COVID-
19 veirunnar stórt hlutverk, sem
hefur nú tekið að breiða úr sér út
fyrir fyrir utan Kína. Greinendur
og stefnusmiðir höfðu margir von-
ast eftir svokallaðri „V-laga“ (þ.e.
snöggri) viðspyrnu í kjölfar þess
að faraldurinn myndi ganga yfir
en skuldabréfamarkaðir hafa verið
ósannfærðir og langtímavextir
lækkað verulega á nýju ári, einkum
nú eftir að veiran kom til Evrópu.
Áhrifin hafa verið sterkust á banda-
ríska langtímavexti – fjármagn flýr í
skjól dollarsins og í hæstu langtíma-
vexti þróaðra ríkja. Með miklu fjár-
magnsinnstreymi inn í Bandaríkin
hefur dollarinn styrkst verulega á
árinu og langtímavextir lækkað.
Áhugavert er að 10 ára raunvextir
í Bandaríkjunum hafa orðið nei-
kvæðir á árinu og er þar seinasta
jákvæða raunvaxtaskjól þróaðra
ríkja fokið um koll, nema ef vera
skyldi Ísland. Raunvaxtalækkunin
í Bandaríkjunum og á Íslandi er
reyndar næstum sú sama horft til
seinustu tólf mánaða, eða um 1% í
báðum tilvikum.
Svikalognið sem varað var við í
íslensku efnahagslífi síðla seinasta
sumars náði að vara furðu lengi og
gerðu flestar efnahagsspár ráð fyrir
tímabundinni stöðnun áður en
hlutirnir færu í gang á ný. Á vaxta-
ákvörðunarfundi Seðlabankans í
desember var bankinn furðulega
brattur á horfurnar en óhætt er að
segja að tjöldin hafi fallið við útgáfu
Peningamála í byrjun febrúar þegar
Seðlabankinn málaði mun svartari
mynd en áður af horfum í hagkerf-
inu.
Með vaxandi útbreiðslu COVID-
19 vírussins er hætta á að höggið
fyrir hagkerfið geti orðið mun
þyngra í ljósi þess að áhrif á ferða-
lög gætu orðið mikil, en ferða-
þjónusta á Íslandi er efnahagslega
mikilvægari hér en í f lestum öðrum
ríkjum í heiminum. Í Frakklandi er
óttast að heimsóknir ferðamanna
hafi nú þegar dregist saman um
30-40%. Spurningin er ekki hvort
heldur hversu mikil áhrifin verða á
íslenska hagkerfið.
Hvaðan kemur viðspyrnan?
Oft hefur verið rætt um að aðgengi
að fjármagni hjá innlendum lána-
stofnunum sé lítið, vaxtaálögur
hafi hækkað og vaxtalækkanir
Seðlabankans því skilað sér minna
en ella. Hækkun vaxtaálags til
fyrirtækja snýst ekki einungis
um útlánagetu banka og rekstrar-
kostnað heldur ekki síður um mat á
áhættu við ný útlán. Nýbirtar tölur
um útlán til atvinnufyrirtækja í
krónum sýna hreinan samdrátt
bæði horft til þriggja og sex mán-
aða, og sterkrar leitni niður á við,
sem gefur ekki tilefni til bjartsýni.
Það er líklegt að atburðir síðustu
daga munu ýta enn frekar undir
ofangreinda þróun, fjárfestingar-
vilji verður minni og þar með eftir-
spurn eftir lánsfé sem og útlánavilji
bankanna til fyrirtækja í ljósi þess
að lánveitendur telja meiri líkur á
útlánatapi.
Íslenskt hagkerfi hefur þó eitt
tromp á hendi sem er umtalsvert
hærra vaxtastig en í öllum öðrum
þróuðum ríkjum á sama tíma og
verðbólga og verðbólguvæntingar
eru lágar. Þrátt fyrir hægfara veik-
ingu krónunnar og kostnaðar-
sama kjarasamninga, leita megin-
undirliðir vísitölunnar niður á við
og verðbólguþrýstingur er lítill
– hækkun samræmdrar neyslu-
verðsvísitölu er ein sú allra minnsta
í Evrópu seinasta árið. Þótt opin-
berir starfsmenn láti sér hins vegar
fátt um finnast og undirbúi sitt eigið
höfrungahlaup á vinnumarkaði,
eru laun á almennum vinnumark-
aði botnfrosin og ljóst að mörg
fyrirtæki munu einfaldlega hætta
rekstri, hækki laun frekar.
Grunnvextir fyrirtækjalána og
í hratt vaxandi mæli íbúðalána,
fylgja vöxtum Seðlabankans að
mestu og minnkandi vaxtamunur
getur ýtt undir veikari krónu sem
væri kærkomið fyrir útf lutnings-
greinar sem eiga undir högg að
sækja. Það kom því á óvart að lesa
þá skoðun eins meðlims peninga-
stefnunefndar Seðlabankans, að
tímabundin aukning á súrefni inn
í hagkerfið í formi frekari vaxta-
lækkana væri til þess fallin að
hamla ávöxtun lífeyrissjóðskerfis-
ins og færa fjármuni milli kynslóða
að ósekju. Þróun skammtímavaxta
Seðlabankans hefur ekki úrslita-
áhrif um þróun langtímavaxta,
heldur ætti hraustleg örvun pen-
ingastefnunnar á hagkerfinu nú að
auka líkur á að vaxtastig geti risið á
ný síðar, öllum til hagsældar.
Tjaldið fellur  
Agnar
Tómas Möller
forstöðumaður
skuldabréfa hjá
Júpiter
Skotsilfur
Sýnir þor
Það er ekki á
hverjum degi
sem stjórnmála-
menn sýna kjark
og þor á hann
hátt sem Þórdís
Kolbrún Reykfjörð
Gylfadóttur nýsköp-
unarráðherra sýndi í gær þegar
hún kynnti áform sín um að leggja
niður Nýsköpunarmiðstöð Íslands
og endurskipuleggja frá grunni
opinberan stuðning við nýsköpun
þannig að hann nýtist nýsköpun-
arumhverfinu sem best. Það er
kunnara en frá þurfi að segja að
umhverfið hefur gjörbreyst á
undanförnum árum og er því ekki
nema eðlilegt að stofnanir breytist
í takt við það. Ráðherrann á hrós
skilið fyrir að átta sig á því og taka
til hendinni.
Ekki neytendur
Markaðurinn tók
vel í fjórðungs-
uppgjör Símans,
sem Orri Hauks-
son forstjóri
kynnti í síðustu
viku, eins og sást
á liðlega fjögurra pró-
senta gengishækkun hlutabréfa í
fjarskiptafélaginu á föstudag. Sala
félagsins var meiri en greinendur
gerðu ráð fyrir og var hún raunar
það mikil að greinendur Lands-
bankans sáu sérstaka ástæðu til
þess að lýsa ánægju sinni með „að
áframhaldandi merki eru um að
verðþrýstingur sé á undanhaldi
á einstaklingsmarkaði“. Enn ein
áminningin um að hlutabréfa-
greinendur eru ekki neytendur.
Vildu ekki Gylfa
Val félagsmála-
ráðherra á nýjum
ríkissáttasemjara
kom sumum á
óvart enda var
almennt talið að
valið hefði fyrst og
fremst staðið á milli Gylfa Arn-
björnssonar, fyrrverandi forseta
Alþýðusambands Íslands, og Rann-
veigar Sigurðardóttur varaseðla-
bankastjóra en bæði hafa þau
mikla reynslu af vinnumarkaðs-
málum og tengsl við verkalýðs-
hreyfinguna. Það hjálpaði Gylfa
hins vegar ekki í skipunarferlinu,
að sögn þeirra sem þekkja til mála,
að forystusveit hans gamla félags
hafi alls ekki viljað styðja hann í
embættið, enda þarf ríkissátta-
semjari að njóta trausts allra aðila
vinnumarkaðarins. Þar andar köldu
á milli.
Íslenskt hagkerfi
hefur eitt tromp á
hendi sem er talsvert hærra
vaxtastig en í öllum öðrum
þróuðum ríkjum á sama
tíma og verðbólga og verð-
bólguvæntingar eru lágar
2 6 . F E B R Ú A R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R16 MARKAÐURINN