Læknablaðið - jan. 2020, Blaðsíða 11

LÆKNAblaðið 2020/106 11
R A N N S Ó K N
Inngangur
Algengi þrálátra verkja á heimsvísu er talið vera milli 30-50%.1
Á Íslandi hefur algengi þrálátra verkja verið álitið allt að 47,5%.2,3
Tíðni þunglyndis meðal sjúklinga með þráláta verki er há, eða frá
20-54%.4-6 Þunglyndi eykur verkjaupplifun einstaklinga með þrá-
láta verki og skerðir enn frekar færni þeirra í daglegu lífi.7 Í yfir-
litsgreinum hefur komið fram að bæði kvíði og þunglyndi draga
úr árangri verkjameðferðar.8,9 Auk þess kemur fram að verkir,
einkum ef þeir eru dreifðir, auka líkur á að sjúklingur upplifi ein-
kenni kvíða og þunglyndis.10
Hugræn atferlismeðferð (HAM) er algengasta sálfræðimeð-
ferðin við þrálátum verkjum.11 Árangur þverfaglegrar endurhæf-
ingarmeðferðar gegn þrálátum verkjum sem nýtir HAM er vel
þekkt,12-15 en fáar rannsóknir meta árangur meðferðar við verkjum
til lengri tíma litið.16
Á verkjasviði Reykjalundar fer fram þverfagleg teymisvinna
fyrir einstaklinga með þráláta verki og hefur þessari nálgun ver-
ið beitt frá því um miðjan 10. áratug síðustu aldar. Auk HAM
hefur sérstaða verkjasviðs Reykjalundar einkennst af viðhorfi til
sterkra verkjalyfja. Sjúklingum sem eru að taka slík lyf er hjálpað
að losa sig við þau, enda er langtímanotkun slíkra lyfja (ópíóíða)
ekki gagnleg við þrálátum stoðkerfisverkjum, að ekki sé minnst
á aukaverkanir sem sumar geta verið alvarlegar.17-18 Í þverfaglegri
verkjameðferð er áherslan í dag á að auka líkamlega, andlega
og félagslega færni.19 Árangur þverfaglegrar endurhæfingar á
verkjasviði Reykjalundar var skoðaður árin 1997-1999 og kom í ljós
Heilsuhagfræðilegt mat á þverfaglegri
verkjameðferð á Reykjalundi
Ein króna í endurhæfingu – átta til baka
Á G R I P
Tilgangur: Fáar rannsóknir hafa metið langtímaárangur þverfag-
legrar verkjameðferðar þó árangur til skemmri tíma sé vel þekktur.
Hér er lýst árangri slíkrar meðferðar á Reykjalundi, endurhæfingar-
miðstöð SÍBS, með þriggja ára eftirfylgd. Sérstaklega er fjallað um
heilsuhagfræðilegan ávinning af meðferðinni.
Efniviður og aðferðir: Um kerfisbundið slembiúrtak var að ræða
þar sem fimmta hver beiðni um meðferð á verkjasviði Reykjalundar
var valin til þátttöku. Gagnasöfnun stóð yfir í fjögur og hálft ár og
eftirfylgd lauk þremur árum síðar. Heilsuhagfræðileg úttekt var
gerð að rannsókn lokinni.
Niðurstöður: Helstu niðurstöður eru þær að sjúklingar upplifa
minni verki, minni ótta og hliðrun tengda vinnufærni, færri þung-
lyndis- og kvíðaeinkenni og upplifa meiri félagslega færni eftir með-
ferð. Vinnugeta hópsins í heild jókst og fór vinnufærni úr 36% í 47%
eftir meðferðina og við þriggja ára eftirfylgd voru 57% vinnufærir.
Heilsuhagfræðileg úttekt sýndi að meðferðin hafði borgað sig upp
á þremur árum og ávinningurinn jókst út lífið.
Ályktanir: Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að þverfagleg endur-
hæfingarmeðferð gegn þrálátum verkjum skilar árangri varðandi
færni, verki og sálfélagslegar afleiðingar þeirra. Heilsuhagfræði-
legur ávinningur af meðferðinni er verulegur og miðað við vísitölu
neysluverðs í október 2018 skilar kostnaður af meðferðinni sér
áttfalt til baka til samfélagsins.
Magnús Ólason1 læknir
Héðinn Jónsson2 sjúkraþjálfari
Rúnar H. Andrason1 sálfræðingur
Inga H. Jónsdóttir1 sálfræðingur
Hlín Kristbergsdóttir3 doktorsnemi í sálfræði
Fyrirspurnum svarar Magnús Ólason, olasonmagnus@gmail.com
1Reykjalundi, endurhæfingarmiðstöð SÍBS, 2Embætti landlæknis, 3sálfræðideild
Háskólans í Reykjavík.
að marktækt dró úr kvíða og þunglyndi auk þess sem vinnufærni
jókst verulega.20
Nýleg rannsókn á verkjasviðinu leiddi í ljós góðan árang-
ur við útskrift sem hélst við eins árs og þriggja ára eftirfylgd.21
Við þriggja ára eftirfylgd reyndust þeir einstaklingar sem höfðu
fengið HAM-meðferð ná að viðhalda árangri sínum betur en þeir
sem fengu ekki slíka meðferð (ES =1,35). Einnig var vinnuþátttaka
meiri hjá HAM-hópnum eftir þrjú ár.
Kostnaður samfélagsins vegna þrálátra verkja er gríðarlegur. Í
Bandaríkjunum var áætlað að beinn kostnaður (við meðferð) á ári
væri allt að 635 milljarðar Bandaríkjadala á verðlagi ársins 2010
auk þess sem óbeinn kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu næmi
allt að 300 milljörðum. Auk þess var áætlað að allt að 335 milljarð-
ar töpuðust vegna minnkaðrar framleiðni.22 Höfundar töldu þetta
síst ofáætlað og bentu á að sameiginlegur árlegur kostnaður vegna