Hugur og hönd - 01.06.2006, Page 30

setja þessa þekkingu og vinnubrögð
sem svo fáir kunna í dag og fékk fé-
lagið 200.000 krónur til verksins.
A vordögum 2005 fóru fjórar kon-
ur austur í Öræfasveit og settust
upp í eldhúsinu hjá Laufeyju. Fer
hér á eftir lýsing á skógerðinni þessa
ógleymanlegu helgi í skjóli Vatna-
jökuls.
Efni og áhöld til
selskinnsskógerðar
Selskinn, spýtt og skafið
reglustika til að skera eftir og mæla
skinnið
beittur hnífur til að skera skinnið
þríydd (þrístrend) nál
fínt seglgarn eða hörtvinni
grarmt snæri til að snúra með skóopið
fingurbjörg
fjöl eða kiistskaft ef á að skafa skinnið
að hluta
Skór sniðnir og
skæði lagt í bleyti
Skinnið er skoðað til að nýta það
sem best og þess gætt að báðir skór
verði svipaðir í útliti. Ymist eru
skæðin sniðin eftir miðju skinninu
eða þau eru skorin úr skinninu hlið
við hlið álíka langt frá miðju. Þá
verða skórnir samhverfir á lit, rétt
eins og selurinn.
Stærð skónna, lengd og breidd, er
mæld eftir hendi þess sem á að fá
skóna. Sú mæliaðferð er þó ekki
óyggjandi og hver og einn þarf að
læra af reynslunni á hvern hátt hann
getur skorið skæði í skó eftir hendi
sinni.
Margt var rætt yfir saumunum og
fræddi Laufey okkur óspart um siði
og venjur fyrri tíma, einkum þar
sem skófatnaður kom við sögu.
Skógerð var kvenmannsverk en
karlar veiddu selinn og verkuðu yf-
irleitt skinnin. Skinnin voru spýtt,
þ.e. strekkt á fjöl eða gamalli hurð,
þau þurrkuð og skafin af þeim fitan.
Þá mátti stafla þeim til geymslu.
Selskinnsskór eins og hér er lýst
voru hvorki bryddaðir né skreyttir
enda ætlaðir til daglegra nota. Þeir
þóttu ekki fínir en höfðu það um-
fram sauðskinnsskó að endast leng-
ur og í þeim var skinnið fitumeira
svo að þeir héldu raka betur frá fót-
um. Skinn af gömlum sel var þykk-
ara og sterkara en af ungsel. Öllum
skinnafgöngum var haldið til haga
til að nýta í barnaskó eða bætur á
slitna skó.
Stundum voru hárin skafin aflpeim
hluta skæðisins sem kemur upp áfót-
inn. Hárin eru látin halda sér á ilinni.
Laufey strekkir skæðið yfir kústskaft
og skefur það með vasahnífnum sín-
um. Áður en hægt er að sauma skóna
verður skæðið að liggja í bleyti.
Tásaumur á báðum skóm er saumaður áður
en haldið er áfram. Skómir eru saumaðir sam-
an með seglgarni. Skæðið er brotið saman
langsum eftir miðju þannig að rangan snýr
út og tásaumur gerður meðþéttu þræðispori
rétt við brún. Hnútur er gerður á þráðinn,
byrjað við brúnir, skóop, og saumað inn að tá
og varpað lítillega í lokin til að festa endann.
Áður fyrr var minna um snæri
heldur en núna. Þá var unnið garn
sem haft var í snúruna. Það var gert
þannig að ull var kembd og úr
henni spunnið frekar fínt band. Síð-
an voru raktir saman margir þræðir
og tvinnaðir saman, var hafður á
bandinu mikill snúður (snarpt) og
rakið í hnykil, einnig þótti gott að
láta það aðeins leggjast, þá var það
betra viðureignar. Þetta er sama að-
ferð og að gera strengi á rokk. Lík-
lega var þetta frekar unnið svona
fyrir sauðskinnsskó heldur en sels-
skinnskó, því að selsskinnskórnir
voru alltaf óvandaðri.
Sauðskinnsskór voru betri skórn-
ir. Skinnið var ýmist litað úr sortu-
lyngi eða blásteini og þeir voru
bryddaðir með hvítu, vel verkuðu
þunnu skinni af nýbornu lambi. Við
smalamennsku og erfiðar göngur
voru notaðir svonefndir gönguskór,
heimagerðir skór úr nautshúð, sem
voru duglegri (slitsterkari) en skór
úr selskinni.
Þegar gúmmískór komu á mark-
að dró úr notkun selskinnsskóa.
Ljósm: Þorgerður Hlöðversdóttir
Heiður Vigfúsdóttir
Skæði sem hafa verið rökuð að hluta. Takið
eftir vikinu við hælinn. Búið er að sauma
tásauminn með þræðispori.
30 HUGUR OG HÖND 2006