Hugur og hönd - 01.06.2006, Side 44

Gulur, rauður, grænn og blár. Litirnir eru notaðir til þess að sýna í hvaða átt er saumað
hverju sinni með því að nota röðina í vísunni góðu: Gulur, rauður, grænn og blár ... og
eru allar raðir á myndinni saumaðarfrá vinstri til hægri. Fyrsta spor er gult (til hægri),
annað spor er rautt (til vinstri), þriðja spor er grænt (til hægri) ogfjórða spor blátt (til
vinstri). Þegar saumað erfrá hægri til vinstri eru sporin spegilmynd afþví sem hér er
sýnt. íþessari prufu er saumað yfir reiti sem erufjórir þræðir á kant; ípúðaborðinu eru
tveir þræðir á reit.
handlínunnar en höfð er hliðsjón af
hinum hornunum þar sem erfitt var
að ráða í mynstrið, en handlínan er
nokkuð slitin.
I mynstrinu koma fyrir tvær
saumagerðir, gamli íslenski kross-
saumurinn eða fléttusaumur og hol-
beinssaumur. íslenski krosssaumur-
inn er saumaður í láréttum röðum
og er lokið við hverja umferð í einu
lagi, þ.e. lokið er við hvert spor fyrir
sig út umferðina og næsta röð er
saumuð í hina áttina (sjá t.d. bók
Elsu E. Guðjónsson íslenskur útsaum-
ur, bls. 32).
Grunnsporið í púðaborðinu er
saumað yfir fjóra þræði í fyrra spori
í hverjum krossi og tvo þræði til
baka; spor á endunum á röð eru
saumuð yfir tvo þræði í hvora átt.
Það sérkenni er á krosssaumnum í
þessu mynstri að hér koma fyrir hálf
spor, þ.e. þríhyrningslaga spor þar
sem útlínur í mynsturflötum eiga að
vera á ská. Þessi spor eru sýnd á
skýringarmyndinni Gulur, rauður,
grænn og blár ásamt tveimur afbrigð-
um af því hvernig lokið er við heila
röð, þ.e. með því að stinga niður á
sama staðinn tvisvar eða með því að
stinga niður hálfa vegu lóðrétt. Síð-
ari aðferðin var notuð í púðaborðinu
hér þar sem þannig er auðveldara
að snúa við og sauma í hina áttina í
næstu umferð en annars þyrfti auka-
spor í snúninginn. Á skýringar-
myndinni er holbeinssaumur einnig
sýndur en hann er notaður í grannar
línur inn á milli krosssaumsflatanna
og einnig til að afmarka útlínur í
krosssaumnum.
Púðaborðið sem hér er sýnt er
u.þ.b. 27 sentimetrar á kant. Litirnir
eru valdir með hliðsjón af litunum í
handlínunni en ullin sjálf hafði tals-
verð áhrif á valið.
Bestu þakkir til Margrétar Gísladótt-
ur á Þjóðminjasafninu fyrir hjálpina.
Heimildir:
Elsa E. Guðjónsson (1985). íslenskur útsaum-
ur. Reykjavík, Veröld.
Elsa E. Guðjónsson (1986). Hefur saumað
hvert eitt spor. Hugur og hönd, s. 18-21.
Munaskrá Þjóðminjasafnsins. Sarpur. Safn-
númer A 2581, B 1884-99.
Nærmynd af púðaborði. Hér sést hvernig umferðirnar eru til skiptisfrá vinstri til
hægri og hægri til vinstri. Skálínur eru saumaðar með því að nota hálf krosssaumsspor,
sbr. mynstur og skýringarmynd. Holbeinsspor er saumað með bláu umhverfis heilafleti af
íslenska krosssaumnum.
44 HUGUROG HÖND2006