Hugur og hönd - 01.06.2006, Blaðsíða 47

kraga, og skatteruðu þau og blómst-
ursaumðu í samfellur og sessu-
borð." 1 Svo skrifar Elsa E. Guðjóns-
son í Húsfreyjuna árið 1965.
Jurtapottar, blómakörfur eða
körfumunstur er sama heiti yfir
ákveðin munstur sem eiga það sam-
eiginlegt að blóm eða kynjablóm í
vasa eða potti eru þungamiðjan. Slík
munstur hafa verið mjög vinsæl
i
I# Ej§j:±0±
m á |* 1 \ pr
_ ffiyp
KJjcp
m mm 1 jbJbbbli
Úr krossofinni ábreiöu á Þjms., útg.
Heimilsiðnaðarfélag íslands.
meðal hannyrðakvenna og -karla
undanfarnar aldir og það má marka
ekki aðeins af varðveittum munum
heldur einnig af gömlum sjónabók-
um. Jurtapottar eða réttara sagt
munstur þeirra voru mjög í tísku á
19. öldinni og sum þeirra má rekja
aftur til erlendra sjónabóka frá 16.
og 17. öld.2 Einnig er áhugavert að
fletta útgefnum munsturbókum og
blöðum frá 20. öld því að þar má oft
sjá sömu grunnmunstrin í ólíkum
gerðum og litum.
Munstur að mjög fallegum jurta-
potti birti Elsa í Húsfreyjunni 1961.
Hann er er tekinn úr krossofinni
rúmábreiðu frá árinu 1815 (Þjms. hér er birt. Sérstakt tölvuforrit ætlað
4096) sem Þórður Sveinbjörnsson til að gera útsaumsuppdrætti o.fl. er
(1786-1856) óf þegar hann var amt- notað og í raun teiknað inn í forritið
mannsskrifari á Hvítárvöllum en og litir settir inn. Mjög auðvelt er að
Þórður varð síðar háyfirdómari við breyta litum og öðru sem þurfa þyk-
Landsyfirréttinn.3 Hér er sama ir. Til gamans má geta þess að mörg
munstur notað í veggmynd en það slík forrit eru til sölu á Internetinu
er tekið úr Icelandic patterns in needle- og má sækja sýnishorn af mörgum
point.4 Munstrið er birt þar með þeirra sem gott er að skoða áður en
tveimur ólíkum bekkjum í kringum ákvörðun um kaup er tekin.
Nýja útsaumsbókin II, útsaumsteikningar
eftir Arndísi Björnsdóttur.
jurtapottinn en hér hefur munstrinu
verið breytt þannig að annar bekkj-
anna umlykur allan pottinn og
einnig hefur litum verið breytt.
Munstrið má nota t.d. í veggmynd
eins og hér hefur verið gert eða
púða. Veggmyndin er hér saumuð
með fléttusaumi eða gamla kross-
sauminum í stramma með kamb-
garni frá ístex. Ekkert mælir gegn
því að saumað sé með venjulegum
krosssaumi eða góbelínspori í ullar-
java, hér gildir aðeins að láta hug-
myndaflugið ráða.
Nútíma tölvutækni hefur verið
notuð við gerð þess munsturs sem
Veggmynd 27 Vi x 27 Vi sm, saumuð með
fléttusaumi (gamla krosssaumnum) í
stramma með kambgarni frá ístex.
Heimildir:
1 Elsa E. Guðjónsson (1963). „Rósa-
strengir og stök blóm." Húsfrei/jan, 14.
árg. (2. tbl.), s. 26.
2 Elsa E. Guðjónsson (1965a). „Skraut-
blóm amtmannsskrifarans." Húsfreyjan,
12. árg. (3.tbl.), s. 23.
3 Elsa E. Guðjónsson (1965b). „Skraut-
blóm amtmannsskrifarans." Húsfreyjan,
12. árg. (3.tbl.), s. 24.
4 Sparey, Jóna (1996). Icelandic patterns in
needlework. Newton Abbot, Angell ed-
itions, s. 68.
Það má vel vera, að hún hafi ekki verið neitt afburðagáfuð til munnsins, en hún var vel meðalgáfuð og hafði
gengið vel að læra, en til handanna var hún svo vel að sér að hún átti naumlega sinn líka og kunni hvern einasta
saum, sem þekktur var á íslandi í þann tíð, ekki aðeins flatsaum, kontórsting, blómstursaum, krosssaum, klaust-
urssaum, aftursting og flos, heldur einnig enskan og franskan útsaum, góbelínsaum, Feneyasaum, Harðangurs-
saum og jafnvel Hedebo-saum; hún heklaði heil sjölin og ábreiðurnar, prjónaði tiglaprjón, knúppaprjón, krónu-
prjón, x-gataprjón og sílabeinsprjón, baldýraði með gulli og silfri, knipplaði heil millumverkin og gimbaði
kvenna bezt.
Halldór Laxness, „Ungfrúin góða og húsið", Fótatak mannanna.
Þorsteinn M. Jónsson, 1933, s. 10-11
HUGUR OG HÖND 2006 47