Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2018, Side 69

6. Helstu niðurstöður
Í þessari grein hefur verið sagt frá rannsókn á eðli og einkennum áherslu-
forliða í íslensku og í inngangi voru settar fram eftirfarandi spurningar:
(31) a. Hvaða munur er á áhersluforliðum og samsvarandi sjálfstæðum
orðum í sömu stöðu?
b. Eru áhersluforliðirnir tilkomnir vegna kerfisvæðingar?
c. Hvernig falla áhersluforliðir að lýsingu á svonefndum forskeytis-
líkjum (e. prefixoids)?
d. Hvernig er best að lýsa málfræðilegu hlutverki áhersluforliða?
e. Hvernig er háttað merkingarlegum tengslum áhersluforliða við
grunnorðin sem þeir tengjast; eru tengslin sterk eða veik og til
hvers bendir það?
Reynt hefur verið í einstökum köflum að finna svör við þessum spurn-
ingum en hér skal það helsta rifjað upp. Það er í flestum tilfellum mikill
munur á áhersluforliðum og samsvarandi sjálfstæðum orðum í sömu stöðu.
Áhersluforliðirnir eru notaðir kerfisbundið til þess að leggja sérstaka
áherslu á merkingu grunnorðsins og þeim má skipta út fyrir herð andi
atviksorð á borð við mjög eða ógurlega. Þetta styður það að áhersluforliðir
hafi svipað hlutverk og forskeyti. Áhersluforliðir tengjast líka í mörgum
tilfellum annars konar grunnorðum en samsvarandi sjálf stæð orð, einkum
lýsingarorðum, en sumir þeirra geta þó líka tengst nafnorð um og sögn-
um. Þessi atriði benda ótvírætt til kerfisvæðingar áhersluforliðanna.
Áhersluforliðir líkjast forskeytislíkjum að mörgu leyti vegna þess að þeir
virðast kerfisvæddir og þeir eru notaðir samhliða sjálfstæða orðinu í mál-
inu. Þeir mælast að vísu ekki sérstaklega virkir í íslensku í þeim málheild-
um sem notaðar voru í rannsókninni, þar sem mælikvarð inn var fjöldi
ólíkra grunnorða sem þeir tengjast, en það þyrfti að kanna nánar í stærri
málheildum. Varðandi merkingarþáttinn leiðir rannsóknin í ljós að sumir
áhersluforliðir eru lengra á veg komnir í kerfis væðingu en aðrir og eru
ekki háðir eins miklum takmörkunum á að tengjast ýmsum tegundum
lýsingarorða og sumir aðrir.
Í greininni hafa eðli og einkenni áhersluforliða verið rædd, bæði mál -
fræðilega og merkingarlega. Tilgangur hennar var að varpa almennu ljósi
á áhersluforliðina en enn er margt óunnið og ókannað í því sambandi. Hér
má t.d. nefna nánari merkingargreiningu á áhersluforliðum og tengsl um
þeirra annars vegar við þá orðflokka sem þeir eru dregnir af (nafnorð,
lýsingarorð, jafnvel sagnir) og hins vegar við grunnorðin sem þeir standa
Um eðli og einkenni áhersluforliða í íslensku 69