Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2018, Síða 154

unjustified“ kallar Lass það). Þessu má lýsa með venjulegri stafsetningu
líkt og gert er í (8):
(8) a. Bavariar is in Germany.
b. The idear is this.
Þótt hér sé notuð venjuleg stafsetning til að lýsa þessum framburði er alls
ekki verið að segja að hér sé um einhvers konar stafsetningarframburð að
ræða, enda er þessi ritháttur ekki í samræmi við hefðbundna stafsetningu.
Og þetta er ekki heldur eitthvert stafsetningaratriði sem á sér ekki stoð í
framburði heldur er þessi ritháttur til kominn hjá þeim sem bera einmitt
fram /r/ í enda orða af þessu tagi þegar sérhljóð fer á eftir. Samt tekur Lass
(1999:661) Bavarior sem dæmi um öfuga stöfun eða öfugan rithátt (e. inverse
spelling). Með því virðist hann því eiga við stafsetningu sem getur vel endur-
speglað framburð þótt hún eigi ekki sögulega rétt á sér (sé „historically unjus-
tified“ eins og hann kallar það). Framburður af þessu tagi líkist því ofvöndun
(e. hypercorrection), segir hann, þótt rótin sé önn ur („different motives“).
Næsta skref í þessari þróun er svo það þegar þetta innskots-r öðlast
sjálfstætt líf, ef svo má segja, og fer að koma fram í öðru samhengi, þ.e.
án þess að sérhljóð fari á eftir, t.d. í enda segðar eða á undan samhljóði. Þá
gætum við fengið dæmi eins og þessi:
(9)a. I have no idear.
b. „Got a lot of sinful idears — but they seem kinda sensible.“
(Steinbeck 1955:16)
Hér er fyrra dæmið algengt og auðfinnanlegt á Google. Það síðara er úr
The Grapes of Wrath (Þrúgum reiðinnar) eftir Steinbeck, en þar er stafsetn-
ing oft notuð til að tákna sérkenni í framburði.
Við höfum nú séð að tilbrigði sem varða /r/ í enskum framburði geta
skilað sér inn í óhefðbundna stafsetningu og slíkur ritháttur er stundum
kallaður „öfugur“ þótt hann endurspegli oft eða kannski oftast framburð
(eða breytingu á framburði). En við getum líka tekið íslenskt dæmi og velt
því fyrir okkur í þessu ljósi. Baldur Jónsson fjallaði á sínum tíma (1969)
býsna ítarlega um rithættina Bolungavík og Bolungarvík. Markmið hans
var einkum að komast að því hvor þeirra ætti meiri rétt á sér og þá var
hann fyrst og fremst að grafast fyrir um það hvor mundi eldri eða upp-
runalegri. Í röksemdafærslunni nefnir hann m.a. þessi atriði:
(10) a. Líkleg skýring á nafninu er sú að fyrri hluti þess sé orðið bolung-
ur. Það merkir (eða merkti) oftast ‘viðarköstur’ en mun líka hafa
Höskuldur Þráinsson154