Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2018, Qupperneq 197

Í kafla 15.3 er staða sagnarinnar í aukasetningum athuguð: „sögn í öðru sæti“
(S2) og „sögn í þriðja sæti“ (S3). Borin eru saman dæmi um skýringarsetningar
eins og í (22).
(22)a. S2: Ég held að Anna hafi ekki lesið bókina. 97%
b. S3: Honum leiddist að stjórnin aldrei hlustaði á þær. 11%
Enn fremur var þetta athugað í spurnarsetningum, tilvísunarsetningum og
atvikssetningum, á borð við dæmin í (23).
(23)a. S2: Það var alls konar matur sem henni líkaði ekki. 88%
b. S3: En það sem hann ekki sagði skipti meira máli. 45%
c. S3: Það er ómögulegt þegar formaðurinn ekki mætir. 29%
d. S3: Vala tók bókina svo að Haraldur ekki gat lesið hana. 8%
S2-röðin fékk sem vænta mátti yfirgnæfandi fylgi en S3-röðin hlaut samt nokkrar
undirtektir, einkum í tilvísunarsetningum þar sem frumlagið er fornafn (eins og
í (23b)). Í skýringarsetningum fær S3-röðin betri viðtökur hjá yngstu þátttakend-
unum (18–27%) en hjá þeim eldri en þessu er öfugt farið í hinum setningagerð -
unum (56% í elsta aldurshópnum samþykktu (23b), 34% í þeim yngsta). Ekki er
einfalt að túlka þessar niðurstöður.
S3-röð kemur líka fyrir í aðalsetningum en er háð öðrum skilyrðun en S3 í
aukasetningum, sjá (24).
(24)a. Hún bara veit þetta ekki.
b. Hann sennilega bara vill ekki fara.
c. Hún hreinlega svívirti hann.
d. Hann meira að segja hló að henni.
e. * Hann ekki sagði þetta.
f. * Hún loksins fór.
Sbr. á hinn bóginn (Hann andaði léttar) þegar hún loksins fór. Sumar þessara orða -
raða ganga líka í a.m.k. sumum aukasetningum en aðrar síður eða ekki. Það væri
forvitnilegt að athuga S3 í aðalsetningum nánar en gert hefur verið.
Í kafla 15.4 eru athuguð hugsanleg tengsl á milli stöðu sagnarinnar og inn-
skots-að. Hér voru því borin saman S2-dæmi með og án innskots annars vegar og
hins vegar S3-dæmi með og án innskots. Á meðal S2-dæmanna voru setningarnar
í (25).
(25)a. S2: Hún spurði hvort þeir hefðu alltaf verið flughræddir. 89%
b. S2: Hann spurði hvort að þeir hefðu alltaf sungið falskt. 74%
Á meðal S3-dæmanna voru setningarnar í (26).
(26)a. S3: Hún spurði hvort þeir alltaf hefðu verið hræddir við mýs. 12%
b. S3: Hann spurði hvort að þeir alltaf hefðu búið í kjördæminu. 18%
Ritdómar 197