Bændablaðið - 09.05.2018, Blaðsíða 30

30 Bændablaðið | Miðvikudagur 9. maí 2018
Verkefnið Áfanga stað-
urinn Austurland var
sett af stað árið 2014
að frumkvæði Ferða-
málasamtaka Austur-
lands en því hefur alla tíð
verið stýrt af Austurbrú.
Verkefnið snýst
um að þróa og hanna
áfangastaðinn Austurland
með það að markmiði
að styrkja aðdráttarafl
og samkeppnishæfni
Austur lands, gera
áætlun til lengri tíma með áherslu
á sjálfbæran og arðbæran vöxt
ferðaþjónustu og skapandi greina.
Þessi vinna á Austurlandi fléttast
inn í verkefni Ferðamálastofu um
áfangastaðaáætlanir sem hefur verið
í gangi undanfarið ár.
Fyrir austan hafa verið haldnir
opnir fundir með hagsmunaaðilum
á svæðinu. Hátt í tvö hundruð manns
hafa komið að vinnunni í kringum
Áfangastaðinn Austurland. Öllum
hefur verið boðið á fundi frá upphafi;
íbúum, sveitarfélögum, fyrirtækjum
og öðrum áhugasömum. Fundir
hafa verið auglýstir í héraðsmiðlum
og á heimasíðum Austurbrúar og
sveitarfélaga.
Ferðalag gestsins
Á fyrsta fundi verkefnisins
Áfangastaðurinn Austurland, sem
haldinn var í október 2014, var notuð
sérstök aðferð til að sjá út styrkleika
og veikleika svæðisins og tækifæri
þess og ógnanir. Notast var við aðferð
sem kallast ferðalag gestsins. Þar
settu aðilar á fundinum sig í spor
íbúa, nýrra íbúa og ferðamanna. Áttu
þátttakendur að lýsa hugsanlegum
ástæðum þess að flytja til Austurlands
eða ástæðum núverandi íbúa fyrir
búsetu í fjórðungnum. Þá áttu aðilar
að lýsa einum degi frá því þeir vakna
og þar til þeir leggjast til hvílu.
Niðurstöður úr þessari vinnu
gáfu tilefni til að velta fyrir sér því
sem betur mætti fara og hvað það
væri sem hefði áhrif á upplifun
íbúa og ferðamanna á svæðinu.
Það sem kom helst í ljós voru sterk
tengsl íbúa við svæðið og hversu
stórt hlutverk náttúran og kyrrðin
spilar þar inn í. Þá hafði það mikið
gildi fyrir ferðamenn að komast í
samband við heimamenn og ferðast
í náttúrunni. Veikleikar sneru að fáum
nýjum atvinnutækifærum og lítilli
þjónustu við ferðamenn fyrir utan
sumarmánuði.
Áskoranir Austurlands
Í framhaldi var haldin opin
vinnustofa þar sem leitast var við
að svara því hvernig Austurland
yrði þróað áfram og gert að öflugri
áfangastað. Fundargestir komu
sér sjálfir saman um umræðuefni
og forgangsröðuðu þeim. Meðal
þess sem var rætt var samstarf
sveitarfélaga, stefnuyfirlýsing
svæðisins, heilsársferðaþjónusta,
innviðir, samgöngur, afþreying og
vöruþróun á svæðinu. Hóparnir fóru
yfir þessi umræðuefni og listuðu upp
helstu áskoranir svæðisins.
Í framhaldinu fór fram mikil vinna
tengd áherslusviðum Austurlands
hvað varðar þróun áfangastaðarins.
Fjölmargir hagsmunaaðilar tóku þátt,
viðruðu skoðanir sínar og veltu fyrir
sér í sameiningu hverjar áherslur
fjórðungsins væru.
Framtíðarsýn Austurlands
Á næsta fundi var framtíðarsýn
svæðisins rædd og greind. Meðal
þess sem rætt var á fundinum voru
þau loforð sem hægt væri að gefa
ferðamönnum og nýjum íbúum, gildi
svæðisins, persónuleiki svæðisins og
hvaða minningar gestgjafarnir vildu
skapa hjá gestunum.
Í lok þessa fundar voru áherslur
Austurlands skilgreindar og
sérfræðingar á hverju sviði kallaðir
til svo vinna mætti stefnuyfirlýsingu
fyrir fjórðunginn. Sem dæmi má
nefna að kokkar og rekstraraðilar
veitingahúsa á Austurlandi voru
fengnir til að vinna yfirlýsingu í
tengslum við mat og matarmenningu
svæðisins. Svipuð aðferð var notuð
til að vinna yfirlýsingu fyrir aðrar
áherslur landshlutans. /MÞÞ
Spatt hefur lengi verið þekkt í
íslenska hestinum og raunar fylgt
kyninu alla tíð. Undanfarin ár
hefur verið unnið að rannsóknum
á sjúkdómnum með það að
markmiði að finna leiðir til
fyrirbyggjandi aðgerða.
Í fyrsta hluta rannsóknarinnar,
sem framkvæmdur var á árunum
1995-1996, kom fram að tíðni
sjúkdómsins var í kringum 30%
hjá reiðhestum á aldrinum 6-12
vetra. Sterk tengsl voru milli
röntgenbreytinga og helti eftir
beygipróf á hækli. Sýnt var fram
á að sjúkdómurinn dregur úr
endingu hrossa. Ekki varð séð
að aldur við tamningu, notkun
í sýningum eða keppni né aðrir
umhverfisþættir hefðu marktæk áhrif
á tíðni sjúkdómsins. Erfðir reyndust
mikilvægasti áhættuþátturinn
þar sem hross sem greinast með
röntgenbreytingar við ungan aldur
eru líklegust til að bera sjúkdóminn
til næstu kynslóðar.
Meinafræðileg skoðun á hæklum
yngri hrossa, sem safnað var á
sláturhúsum, sýndi að brjóskeyðingin
byrjar hjá ungum trippum, áður en
þau eru tamin og tekin í þjónustu
mannsins. Sjúkdómsferillinn er í
mörgum tilfellum mjög hægur og
getur stöðvast áður en breytingar
koma fram í aðlægum beinvef.
Algengara er þó að brjóskeyðingin
þróist áfram og kalkanir (sem er
viðleitni líkamans til að gera við
skaðann) komi fram með tímanum.
Í kjölfar þessara niðurstaðna
ákvað Fagráð í hrossarækt
árið 2005 (FEIF 2006) að gera
kröfu um röntgenmyndatöku af
öllum graðhestum sem koma til
kynbótadómsdóms, frá 5 vetra aldri,
og birta þær upplýsingar í WF svo
ræktendur geti tekið tillit til þessa
þáttar við val á stóðhestum og dregið
þannig úr tíðni sjúkdómsins.
Áframhaldandi rannsóknir hafa
það að markmiði að auka skilning á
eðli og orsökum brjóskeyðingarinn-
ar og fyrstu breytingunum sem verða
í aðlægum beinvef. Í þeim tilgangi
voru 38 hross ræktuð sérstaklega
og haldin við sömu
umhverfisaðstæð-
ur í rúm tvö ár.
Ítarlegar rannsóknir
á hæklum þeirra með
tölvusneið mynda-
töku, segulómun og
meinafræðilegum
aðferðum, auk hefð-
bundinnar röntgen-
myndtöku, gáfu mik-
ilvægar upplýsingar
um fyrstu stig slit-
gigtar almennt; hvar
í liðnum og hvernig
hún byrjar.
Út frá núverandi
þekkingu má telja
líklegast að orsak-
ir slitgigtar í flötu
liðum hækilins megi
rekja til óheppilegs
forms eða lögunar
á liðflötunum, sem
aftur leiðir til þess
að ákveðnir hlutar
hans verða fyrir of
miklu álagi (stöðug-
um þrýstingi) strax
frá unga aldri. Þrýstingurinn veldur
því að brjóskfrumur á afmörkuðum
svæðum deyja úr súrefnisskorti.
Þessi breytileiki í formi liðanna virð-
ist þó minni en svo að hann hafi áhrif
á fótstöðu eða réttleika hæklanna
sem hægt er að mæla eða greina með
berum augum.
Þessar niðurstöður vekja
spurningar um eðlilegan þroska
á beinum og brjóski í flötu liðum
hækilsins, sem ekki hefur verið lýst
ítarlega hingað til. Um er að ræða
samsetta liði þar sem fremur litlum,
flötum beinum er raðað saman og
þau tengd saman með liðböndum og
liðpoka. Liðirnir leyfa litla hreyfingu
en eru undir miklu álagi og gegna
umfram allt hlutverki dempara.
Kallað eftir efniviði úr
sjálfdauðum folöldum til rannsókna
á þroska hækilliðanna
Næsta verkefni gengur út á að
skoða þroskun liðanna frá fæðingu
og fram að endanlegri mótun þeirra,
sem ætla má að verði við þriggja
mánaða aldurinn.
Sem efnivið í þessa rannsókn
kalla ég nú eftir hæklum af folöldum
sem drepast eða þarf að aflífa á þessu
aldursskeiði, þ.m.t. folöldum sem
kastað er fyrir tímann. Saga þarf
þvert yfir sköflunginn (tibia) fyrir
ofan hæklilinn og varðveita neðri
hluta afturfótanna í heilu lagi.
Þeir sem verða fyrir því óláni
að missa folald í vor og sumar, og
geta hugsað sér að það nýtist til
rannsókna, eru vinsamlegast beðnir
um að hafa samband við undirritaða
- eða starfandi dýralækna – varðandi
frekari upplýsingar um frágang og
geymslu.
Sigríður Björnsdóttir
Sérgreinadýralæknir hrossa hjá
Matvælastofnun og gestaprófessor
við Landbúnaðarháskóla Íslands
Netfang:
sigridur.bjornsdottir@mast.is
Sími: 8930824
Tunguhálsi 10
Sími 415 4000
www.kemi.is
kemi@kemi.is
HÁGÆÐA SMUROLÍUR Á GÓÐU VERÐI
...frá heilbrigði til hollustu
Spatt í íslenska hestinum
– Staða þekkingar og áframhaldandi rannsóknir
Hækill hestsins. (A) Vinstri hækillinn markaður með hvítum hring. (B) Samsett
tölvusneiðmynd af hækilliðunum. TCCQJ = efsti liður; CDJ = miðliður; TMTJ
= neðsti liður; CT = miðbein; T3 = þriðja hækilbein; T4 = fjórða hækilbein;
––– Sköflungur (tibia)
Myndin sýnir þann hluta afturfótanna sem þarf að varð-
og því þarf allur neðri hluti fótanna að fylgja með.
Æskilegt er að hengja afsöguðu hlutana upp á hóf-
unum í nokkrar klst. til blóðtæmingar, en svo þarf að
koma þeim í frysti.
Óskað er eftir neðri hluta beggja afturfóta.
Aðeins er hægt að nýta hæklana ef komið er að dauð-
um folöldum tiltölulega ferskum.
Hvannagil í Lóni. Mynd / HKr.
Áfangastaðurinn Austurland