Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.1999, Blaðsíða 6

Guðrún eiginkona Vilhjálms með synina Hauk og Vilhjálm.
Oddný Sv.
Björgvins
þeir lærðu að lesa af vörum sem er til
góðs fyrir þá - og styrkti mjög mál-
þróun þeirra. Auðvitað fer málþróun
heyrnleysingja mikið eftir því,
hvernig hann er
af guði gerður -
og hve mikla
hvatningu hann
fær í uppeld-
inu.”
Mér verður
allt í einu starsýnt
á Vilhjálm og
segi:
- Er ekki rétt,
að þú beitir meira vörunum í tali en
flestir?
Vilhjálmur brosir. Segist ekki hafa
tekið eftir því sjálfur, en það sé
sjálfsagt rétt, svo mikið séu þau hjónin
búin að leitast við að hjálpa strák-
unum.
“Fólk álítur, að heyrnarlausir sem
hafa lært varalestur, lesi eingöngu af
vörum, en strákarnir lesa líka úr aug-
um og andlitshreyfingum. “Viltu taka
niður gleraugun,” segja þeir ef
viðmælandi er með sólgleraugu.
“Hugsaðu þér að þurfa að læra allt
í gegnum myndmálið - án heyrnar. Að
þróa og þroska málkenndina, án þess
að heyra hljóðin. Hvernig það er að
læra erlend tungumál, til dæmis
frönsku án þess að heyra fram-
burðinn! Ég hef oft rekið mig á, að
það eru ekki allir sem gera sér grein
fyrir þessu.”
Vilhjálmur dregur fram tölvubréf
frá Hauk. Bréfið sýnir góðan orða-
forða og frábæra tjáningu, - ekki
nokkur leið að sjá að bréfritari eigi við
erfiða fötlun að stríða.
“Þetta eru hörkutölvukarlar. Geta
lesið og skilið allt að 90-100 prósent.
Ég er mjög ánægður fyrir þeirra
hönd.”
Vilhjálmur er stoltur af strákunum
sínum. Hann hefur líka þurft að leggja
sig meira fram en flestir foreldrar að
ná góðum tjáskiptum við syni sína.
“Hvernig líst þér á lottóhattinn?”
spyr Vilhjálmur og bendir á vegg-
spjaldið. Teikningin er góð eins og
alþjóð sér, en færri vita að Vilhjálmur,
eldri sonur Vilhjálms teiknaði mynd-
ina.
“Hann er lærður auglýsingateikn-
ari og bráðflinkur,” segir faðirinn.
Olíumálverk eftir soninn vekur einnig
athygli. Myndin sýnir húsaþyrpingu,
og sérkennilegir ljósdeplar liggja yfir
myndfletinum. I hverjum ljósdepli
skýrast litirnir, líkt og listamaðurinn
sé að veita skarpari innsýn í mynd-
málið. Sýn hans hlýtur að vera sterk-
ari, - þegar eina skynjun vantar, skerp-
ist önnur.
Myndmálið er breytilegt hjá hverj-
um og einum og erfitt að lesa í list-
ræna tjáningu, en Vilhjálmur segir:
“Strákamir eru mjög klárir í korta-
lestri og ratvísir. Við vorum aldrei
hrædd um þá eina hvorki hér heima
né á ferð erlendis, þegar þeir voru
yngri - þeir skiluðu sér alltaf á réttan
stað.”
- Álíturðu betra fyrir þá að hafa
lœrt varalestur?
“Tvímælalaust! Tjáskiptin eru
auðveldari við þá sem ekki tala tákn-
mál. Hinsvegar má vera að táknmálið
hafi á þeim tíma verið vanmetið.”
-Einu sinni áleit ég, að táknmálið
vœri alþjóðlegt líkt og esperanto, en
nú veit ég að hvert táknmál mótast
af móðurmálinu.
“Já, táknmálið er eins og hvert
annað tungumál, sem þróast með fólk-
inu sem talar það. Samt er það svo,
að heyrnarlausir virðast alltaf skilja
hvorn annan. Ég hef margoft séð
heymarlausa einstaklinga skiptast á
skoðunum, þótt þeir komi úr ólíku
málumhverfi.”
- Hvernig stendur á því?
“Leikræn tjáning er þeim svo eðlis-
læg. Heyrnarlausir koma úr sama
umhverfi, glíma við sama vandamál,
því verður samkenndin svo sterk. Og
þeir hafa geysimikla þörf fyrir að
hittast.
Hin geysiþunga einsemd
Hvernig heldurðu að það sé - að
vera í samkvæmi þar sem enginn
skilur þig. Sitja ein úti í homi, vita
ekkert hvað verið er að tala um!
Oft höfum við samúð með útlend-
ingum sem skilja ekki orð í íslensku.
Þeir heyra þó hljóðin og geta reynt að
nema þau, herma eftir. Heyrnleys-
ingjar eru í helmingi verri aðstöðu.
Sterk bein þarf til að þola þeirra
umhverfi. Einsemdin er svo geysi-
leg.”
Vilhjálmur veit hvað hann er að
tala um - að hafa stutt og styrkt tvo
heyrnarlausa syni út í lífið.
“Haukur er að læra táknmáls-
kennslu við Gallaudet háskóla í Wash-
ington, eina skólann í heiminum sem
sérhæfir sig í að kenna heyrnar-
lausum. Hann leigir litla íbúð rétt utan
við svæðið, 2 km frá Hvíta húsinu,”
segir Vilhjálmur og brosir.
“Haukur er einstæður faðir, með
lítinn son. Það er gaman að sjá hvað
hann er þolinmóður við þann litla.
Lætur hann sitja á hnénu á sér, þegar
hann vill útskýra eitthvað fyrir
honum.
Við heimsóttum þá feðga fyrir
skömmu. Haukur keyrði okkur um
allt, eins og hann hefði alltaf átt heima
þama. Auðvitað aðstoða ég hann eins
og maður gerir með börnin sín, en
ýmsar brotalamir eru enn í kerfinu
sem þarf að lagfæra, áður en hægt sé
að segja að heyrnleysingjar hafi sama
rétt og aðrir þjóðfélagsþegnar.
6