Spássían - 2013, Síða 2

2
Spássían er vöknuð af óvenjulöngum
vetrardvala en þetta árið sameinast
vor- og sumarheftið í eitt tölublað,
sem er því tvöfalt að stærð og efnið
fjölbreytilegt eftir því.
 Uppvakning af ýmsu tagi er til
umfjöllunar á síðum Spássíunnar að
þessu sinni og við spáum m.a. í það
hvernig íslenskt menningarlíf komi
undan vetri. Nýlegar umbyltingar
í pólitíkinni skipta vitanlega máli,
í menningarmálum sem annars
staðar, og ljóst er að margir vonast
eftir að fram undan sé uppbygging
en aðrir óttast niðurrif. Eins og
Katrín Jakobsdóttir, fráfarandi
menningarmálaráðherra, segir í
viðtali eru stjórnvöld aldrei hlutlaus
í menningarmálum. Að ákveðin
uppvakning hafi orðið undanfarin
ár hvað varðar viðhorf í garð hinna
skapandi greina og styrkja til
grasrótarstarfsemi. Hún bendir hins
vegar einnig á að menningarstofnanir
okkar hafi orðið fyrir miklum
niðurskurði og þurfi nú á innspýtingu
að halda.
 Menningarlífið á Akureyri er til
sérstakrar umfjöllunar, en í svo
litlu samfélagi birtast langvarandi
áhrif efnahagshrunsins með afar
skýrum hætti og endurspegla
ástandið í samfélaginu almennt.
Af viðtölum við forsvarsmenn
menningarstofnana, listamenn og
eigendur sjálfstæðra listrýma má ráða
að þótt menningarstofnanir jafnt sem
grasrótarstarf hafi haldið sínu striki af
ótrúlegum krafti miðað við aðstæður,
og þá aðallega fyrir tilstilli ósérhlífinna
einstaklinga, er nú kannski kominn
tími til að staldra við og íhuga
forgangsröðina. „Þegar fyrirbæri eins
og Listagilið hafa sannað sig finnst mér
eðlilegt að settur sé meiri peningur
í þau af hálfu bæjarfélaga til að þau
geti lifað og dafnað“, segir Aðalheiður
Eysteinsdóttir listakona. Eins og
fram kemur í viðtalinu við Katrínu
Jakobsdóttur sækja Íslendingar mikið
í listir og menningu. Þegar kemur að
endurgjaldi eigum við hins vegar til
að fara í baklás. Og ekki aðeins hvað
peninga varðar, þótt þeir skipti afar
miklu máli, en í myndaþættinum
„Uppvakning“ er brugðið á leik með
spurninguna hvort það skipti máli
hvort við neytum listmenningar á
óvirkan hátt eða lítum á hana sem
eitthvað sem allir taka þátt í að skapa.
 „Uppvakningurinn sem heiladauð
manneskja er nokkurs konar tómur
strigi fyrir samfélagsgagnrýni, að
minnsta kosti hverja þá ádeilu sem
beinist að hjarðhegðun mannfólks“,
segir Gunnar Theodór Eggertsson
í greininni „Volgir kroppar og
holdi klæddar sálir“. Í því ljósi
er umhugsunarefni hvers vegna
uppvakningar eru svo vinsælir í
kvikmyndahúsum og á sjónvarps-
eða tölvuskjánum um þessar
mundir. Finnst okkur þörf á slíkri
ádeilu? Í íslenskum bókmenntum
höfum við einnig fengið að sjá
nokkurs konar uppvakninga, sem
tákn um andóf gegn hjarðhegðun,
en í greininni „Daufir karlar með
sölnaða ritvélaborða“ fjallar Auður
Aðalsteinsdóttir um sögupersónur
sem neita að taka þátt í darraðardansi
heiladauðs fjölda, neita að taka þátt
í slíku „lífi“ en þvælast í staðinn um
eins og lifandi dauðir. Bragi Ólafsson
er einn þeirra sem skrifar um slíkar
persónur og hann viðurkennir í
viðtali að boðskapur bóka sinna sé
ekki beint uppbyggilegur. En um
leið vaknar spurningin: Hverjir eru
hinir heiladauðu og óvirku; þeir sem
standa utan við fjöldann eða þeir sem
eru hluti af fjöldanum? Klónar eru
vinsælt minni í kvikmyndum, líkt og
uppvakningar, en í grein um „Draum
hins djarfa manns“ fjallar Ásta
Gísladóttir um þá undarlegu þversögn
að í bandarískum kvikmyndum
þar sem einstaklingseðli hetjunnar
aðgreinir hana frá klónuðum fjölda
virðist það einstaklingseðli helst
birtast í þrá eftir því að lifa „venjulegu“
lífi; því lífi sem er nú raunveruleiki
fjöldans á hverjum degi. Andstætt
íslensku bókunum virðist Hollywood
því bera á borð þann boðskap að
líf okkar nú sé lífið eins og það eigi
að vera, en ekki heiladautt hópefli.
Uppvakningarnir; það eru aðrir, ekki
við.
 Ekkert okkar vill vera hluti af
andlitslausum, heiladauðum massa
– og fæst okkar myndu nokkurn tíma
fást til að viðurkenna að við tilheyrðum
honum. En lifandi menningarlíf, virk
þátttaka í samfélaginu, felst ekki síst
í því að líta í eigin barm og uppgötva
uppvakninginn í sjálfum sér. Það
hefur Spássían gert og komist að því
að hún er eflaust of virk á sviði hins
venjulega og ekki nógu virk í því
sem afbrigðilegt getur talist. Kannski
náum við að breyta því, kannski ekki,
en við huggum okkur við að það eru
að minnsta kosti ekki margir klónar
þarna úti.
ÞAKKIR
uppvakningar
meðal vor