Dagblaðið Vísir - DV - 09.04.2020, Blaðsíða 6

S amkvæmt svari Mat­vælastofnunar við fyrir­spurn blaðsins hafa
borist kvartanir/ábendingar
frá Lyfjastofnun, lyfsölufyrir­
tæki og Neytendastofu auk
einstaklinga vegna nýrrar
vöru frá Lýsi er heitir Fríar
fitusýrur og þorskalýsi. Mælt
er með að taka fitusýrurnar
tvisvar til fjórum sinnum á
dag, velta þeim um í munnin­
um og skola þeim rólega niður
kokið. Minni flaskan, 100 ml,
kostar í Heilsuhúsinu 2.199
krónur en stærri flaskan, 300
ml, er á um 4.500 krónur.
Fullyrðingar um ágæti vör­
unnar eru ekki sagðar stand­
ast skoðun. Hefur Matvæla­
stofnun sent erindi til Lýsis
hf. þar sem auglýsingaefnið
var talið brjóta gegn reglu­
gerð um miðlun upplýsinga
til neytenda, og reglugerð um
næringar­ og heilsufullyrð­
ingar vegna matvæla. Brást
Lýsi við með því að fjarlægja
auglýsingarnar.
Lýsið engin lækning
Samkvæmt Árna Geir Jóns­
syni, sölustjóra hjá Lýsi, er
nú passað sérstaklega upp á
að varan sé ekki kynnt sem
lækning gegn kórónuveirunni.
„Þetta er ekki kynnt sem
lækning af okkar hálfu. Við
viljum alls ekki gera það. Við
segjum aðeins að þetta gefi
möguleika á að óvirkja veir­
una,“ segir Árni. Hann segist
ekki hafa fengið kvartanir frá
fólki yfir kynningu vörunnar,
en segir eðlilegt að fólk velti
slíkum hlutum fyrir sér. Það
eina sem sýnt hafi verið fram
á með rannsóknum sé að fríar
fitusýrur geri hjúpaðar veirur
óvirkar, en engar klínískar
rannsóknir hafa enn verið
gerðar á efninu, þó að frekari
rannsóknir standi til.
Árni vill ekki svara því
hvort það hafi verið ábyrgt af
hálfu Lýsis að markaðssetja
vöruna í miðjum kórónu veiru­
faraldri með slíkum hætti, en
gengst við því að Lýsi beri
ábyrgð á vörunni sem fram­
leiðandi: „Það er eðlilegt að
fólk setji spurningarmerki
við svona, en við viljum ekki
halda því fram að þetta sé
lækning. Alls ekki.“
Algengt kvörtunarefni
Breki Karlsson, formaður
Neytendasamtakanna, segir
að í kjölfar kórónufarald­
ursins hafi orðið aukning í
tilkynningum er varða vörur
sem eigi að sporna gegn, eða
jafnvel lækna, Covid­19 sjúk­
dóminn sem kórónuveiran
veldur. Slíkar fullyrðingar séu
þó ekki á rökum reistar:
„Já, það hefur borið svolítið
á þessu, þar sem fullyrt er að
vörurnar hafi hamlandi áhrif
á kórónuveiruna, án þess að
vísindalegar sannanir liggi
fyrir.“ Breki segir að meðal
þeirra vara sem kvartað hafi
verið yfir til Neytendasam­
takanna sé Fríar fitusýrur
og þorskalýsi. Varan er fram­
leidd af Lýsi hf. í samstarfi við
Lipid Pharmaceuticals. Í frétt
Morgunblaðsins um vöruna
var hún sögð draga úr smit­
hættu og eyðileggja veirur
með fituhjúp, en kórónuveiran
er einmitt af þeirri tegund.
Breki segir að almennt
verði að fara varlega í full­
yrðingar varðandi heilsuvörur
í þeim faraldri sem nú geisar,
vitað sé að erlendis hafi fólk
freistast til að drekka klór og
tréspíra í kjölfar kolrangra
fullyrðinga um meintan lækn­
ingarmátt slíkra efna á netinu.
Hafi fólkið goldið fyrir með
lífi sínu. Þess má geta að Mat­
vælastofnun hefur varað við
kynningum þar sem fullyrt
er að hinar og þessar vörur
eigi að styrkja ónæmiskerfi
líkamans og eða eigi að koma
í veg fyrir sýkingar, til dæmis
af völdum kórónuveirunnar. n
6 FRÉTTIR 9. APRÍL 2020 DV
Trausti Salvar Kristjánsson
traustisalvar@eyjan.is
AUGLÝSINGAR LÝSIS Á NÝRRI
VÖRU BROT Á REGLUGERÐUM
Fjöldi innsendra erinda til Neytendasamtakanna jókst um 25 prósent milli ára í mars-
mánuði. Breki Karlsson, formaður samtakanna, segir áhrif kórónufaraldursins mikil.
Fríar fitusýrur kosta í kringum 4.500 kr. og mokseljast í matvöruverslunum en deilt er um ágæti þeirra.
Fullyrt er að vörurnar hafi
hamlandi áhrif á kórónu­
veiruna, án þess að vísinda­
legar sannanir liggi fyrir.
MEST SPURT UM FLUGFERÐIR OG LÍKAMSRÆKTARKORT
„Síminn stoppar ekki hjá okkur.
Það hefur orðið alger sprenging hjá
okkur og ljóst að áhrifa veirunnar
gætir víða,“ segir Breki Karlsson,
formaður Neytendasamtakanna.
„Helstu málin sem brenna á lands-
mönnum snúa að flugferðum og lík-
amsræktarkortum,“ segir hann en
erfiðlega hefur gengið að segja upp
áskrift í mörgum tilfellum. Samning-
ar séu misjafnir, en sé ekkert minnst
á óvenjulegar eða óviðráðanlegar
aðstæður í skilmálum, ætti að vera
hægt að fara fram á afslátt í sam-
ræmi við hlutfall þeirrar þjónustu
sem fellur niður.
Ósammála túlkun ÍSÍ
Breki nefnir einnig að öll starfsemi
íþróttafélaganna hafi stöðvast og
þar með megi skoða endurgreiðslu
á æfingagjöldum: „Æfingar hafa
fallið niður hjá iðkendum, sem þó
hafa greitt fyrir allt tímabilið. Því
ber að skoða hvort íþróttafélögum
beri ekki að endurgreiða gjöldin í
hlutfalli við tímann sem fellur niður
vegna samkomubannsins. Þar koma
ýmsir kostir til greina, til dæmis að
bjóða upp á fjarþjálfun, lengja tíma-
bilið og annað slíkt.
Hins vegar ætti valið alltaf að
vera neytandans, nema annað sé
tekið fram í skilmálum. Ef hann
getur ekki nýtt sér aðra kosti, ætti
honum ávallt að standa endur-
greiðsla til boða, það er ekki stætt á
öðru.“ Breki er því ósammála túlkun
Íþrótta- og Ólympíusambands Ís-
lands og UMFÍ, sem telja iðkendur
ekki eiga rétt á endurgreiðslu.
Athuga skal öryggiskröfur
Í rannsókn sem gerð var af Evrópu-
samtökum neytenda kom í ljós að
aðeins þriðjungur vara sem keyptar
eru á netinu stenst öryggiskröfur.
Teknar voru fyrir 250 mismunandi
vörur en 66 prósent þeirra stóðust
ekki öryggiskröfur af margvíslegum
ástæðum. Samtökin vilja að Evrópu-
sambandið geri netverslanir ábyrg-
ar fyrir þeim vörum sem seldar eru,
það sé ekki hlutverk neytendasam-
taka að hafa eftirlit með slíku.
Meðal þeirra vara sem uppfylltu
ekki kröfurnar voru tannhvíttunar-
efni, reyk- og gasskynjarar, plast-
leikföng, USB-hleðslutæki, breyti-
stykki og hleðslubankar og barnaföt
með reimum, svo eitthvað sé nefnt.
Breki segir oft erfitt fyrir kaup-
endur hér á landi að leita réttar
síns ef netvara fæst ekki afhent,
þar sem margar vörur á netinu séu
keyptar í umboðssölu þriðja aðila og
oft sé um svikamyllur að ræða:
„Það spretta daglega upp nýjar
síður sem bjóða góð kaup, en
reynast síðan svikamyllur. Það er
gott fyrir neytendur að nota trust-
pilot. com á netinu til að ganga úr
skugga um hvort svo sé,“ segir
Breki. Hann áréttar að þeir sem
versli á netinu kanni hvort um
traustan söluaðila sé að ræða.
Breki
Karlsson,
formaður
neytenda ­
samtakanna