Dagblaðið Vísir - DV - 09.04.2020, Page 14

veitt öryggi og hlýju. „Ég hef
kannski ekki beint gengið
Hussain í föðurstað, en við
höfum rætt það, og hann hefur
sagt að ég sé svolítið eins og
pabbi hans núna.
Og ég held að ég hafi líka
verið einhvers konar „stóri
bróðir“, einhvers konar
föður ímynd, fyrir þá sem ég
hef reynt að aðstoða við að fá
hæli á Íslandi. Margir þeirra
hafa misst alla fjölskyldu sína
og auðvitað er ekki hægt að
bæta þeim upp þann missi. En
ég get verið til staðar. Ég get
veitt þeim öryggi.
En veistu, nei, ég hef komist
að þeirri niðurstöðu að ég hafi
enga þörf fyrir að mín gen
gangi áfram. Ég skil auðvitað
að fólk vilji eignast börn. En
það vantar ekki fleiri börn í
þennan heim. Það vantar að
veita þeim börnum sem eiga
ekki fjölskyldu skjól og ör-
yggi. Sumir tala um að það
sé tilgangur lífsins að fjölga
sér en þá erum við að setja
til hliðar þennan hæfileika
mannskepnunnar til tjáskipta,
að geta beitt skynsemisrök-
um.“
Bankaði upp á hjá
Davíð Oddssyni
Hann er meðvitaður um að
passa upp á svefn, mataræði
og hreyfingu. Stunda sína
„andlegu sjálfsvörn“ eins
og hann orðar það. Hann er
meðvitaður um að álag getur
virkað eins og olía á eld fyrir
þá sem haldnir eru geðsjúk-
dómum. Hann hefur undan-
farin ár tjáð sig opinskátt um
reynslu sína af geðhvörfum,
sjúkdómi sem hefur fylgt
honum síðan árið 1996, þegar
hann var ungur fréttamaður
á Stöð 2.
Í bókinni Geðveikt með
köflum fjallar hann um fjóra
geðveika kafla í lífi sínu.
Á einum stað segir hann
frá því þegar hann hafði
misst tengslin við raunveru-
leikann og var illa haldinn af
vænisýki. Hann mætti á fund
Davíðs Oddssonar, þáverandi
forsætisráðherra, og bauðst til
að hætta við þáttagerðina um
Guðmundar- og Geirfinnsmál-
in gegn því að Davíð myndi
greiða fyrir hann far úr landi
með einkaþotu. Viðbrögð Dav-
íðs voru þau að spyrja Sigur-
stein hvort hann hefði talað
við lækni. Atvik sem er ná-
kvæmlega jafn fyndið og það
hljómar.
„Auðvitað er þetta spaugi-
legt þegar maður lítur til
baka. Þú verður að geta hlegið
að hlutunum. Það var líka heil-
andi að skrifa bókina. Það var
heilmikil þerapía.“
Hann hefur ekki fundið
fyrir einkennum sjúkdómsins
í 10 ár. Seinast þegar hann fór
í maníu var eldgosið í Eyja-
fjallajökli í fullum gangi.
„En þegar ég veiktist síðast
þá var það við aðstæður þar
sem ég var algjörlega „out and
about“ í aðstæðum þar sem ég
hafði enga stjórn. Mér finnst
ég vera á góðum stað núna.
Ég horfi kannski fullmikið
á fréttir, en ég vil líka vera
meðvitaður um það sem er í
gangi.
Það er auðvitað eðlilegt að
finna fyrir óvissu og ótta við
þessar aðstæður. Minn ótti
snýst frekar um framhaldið,
það sem gerist næst, ekki
beint ástandið eins og það er
núna.
En eins og ég lít á það, þá
höfum við í raun meiri stjórn
á aðstæðum núna heldur en
nokkurn tímann áður. Það er
meiri ró yfir öllu. Við erum
búin að smækka okkar eigin
veröld: við erum inni í íbúð-
unum okkar og skjótumst út í
búð þegar þarf. Þetta er í raun
miklu meiri stjórn en við alla-
jafna höfum. Dagsdaglega
erum við á útopnu, það þarf
að fara hingað og þangað
og áreitið er alls staðar. Við
höfum engan tíma til að gera
neitt. Endalaust stress að ná
deginum saman, þannig að
allir geti komið í kvöldmat á
réttum tíma. En núna eru allir
meira og minna heima, og því
getum við stjórnað. Þó svo að
auðvitað séu aðstæður fólks
mismunandi.“
Til staðar fyrir litla manninn
Sigursteinn hefur starfað
sem formaður Geðhjálpar og
Öryrkjabandalagsins, hann
hefur unnið ötullega að dýra-
verndunarmálum og látið sig
varða málefni hælisleitenda
og flóttafólks.
Hvaðan kemur þessi hvöt,
þessi þörf til að hjálpa þeim
sem minna mega sín? „Ég
byrjaði að starfa með Geð-
hjálp í kringum aldamótin. Á
þeim tíma var engin umræða
um geðsjúkdóma á Íslandi,
geðræn veikindi voru tengd
við glæpi og fjölmiðlaflutn-
ingur tók við af því.
Mig rámar í að einhvern
tímann á þessum tíma hafi
einn maður, meðlimur í Sin-
fóníuhljómsveit Íslands,
komið í viðtal í blaði þar sem
hann sagðist hafa verið með
þunglyndi og að það hefði
valdið honum erfiðleikum. Við
lögðum áherslu á það strax í
byrjun að gefa geðsjúkdómum
andlit. Þetta er annað í dag,“
segir Sigursteinn og nefnir
sem dæmi þegar Högni Egils-
son, söngvari Hjaltalín, steig
fram í viðtalið við Fréttatím-
ann og ræddi reynslu sína af
því að vera með geðhvörf.
Fólk hefur sent Sigursteini
skilaboð og komið að máli við
hann til að þakka honum fyrir
einlægnina, hún hafi veitt því
hugrekki. Það kann hann að
meta. „Þetta á við um alla, við
eigum öll sögu, við búum öll
yfir einhverri reynslu sem við
getum deilt, öðrum til góðs,“
segir hann.
„Þegar ég var fyrst greind-
ur með geðhvörf olli það
straumhvörfum í minni til-
veru. Ég var þarna á einhverri
framabraut, yngsti frétta-
maðurinn á Íslandi og það var
partí sem fylgdi því. En eftir
að ég veiktist breyttist allt,
ég þurfti nýjan tilgang og ný
markmið. Þegar ég kynnt-
ist Geðhjálp áttaði ég mig á
stöðu fólks sem ég vissi ekki
af áður. Fólk sem sumt glímir
við sárafátækt, einmanaleika
og hefur orðið fyrir hroðalegu
ofbeldi. Þarna var ég kominn
með ábyrgðarstöðu og ég
þurfti að endurmeta mitt hlut-
verk og minn tilgang.
Þegar ég fór inn í ÖBÍ átt-
aði ég mig á því hversu mikil
spilling þreifst innan sam-
takanna. Hversu hörmulega
illa var staðið að húsnæðis-
málum og hvernig komið var
fram við fatlað fólk á niðrandi
hátt. Ég hafði ekki áttað mig á
hvernig ástandið var í blokk-
unum í Hátúni. Aðgreiningin
og gettómyndunin sem sam-
tök fatlaðra höfðu staðið fyrir
árum saman.“
Málunum lýkur aldrei
Í yfir tvo áratugi hafa Guð-
mundar- og Geirfinnsmálin og
umfjöllunin þar í kring verið
stór partur af lífi Sigursteins.
Í heimildarmyndinni Aðför
að lögum voru málin krufin
til mergjar eftir áralanga
þöggun. Hæstiréttur sýknaði
á sínum tíma fimm sakborn-
inganna af öllum ákæruliðum
í endurupptökumáli Guð-
mundar- og Geirfinnsmála
en endurupptökubeiðni Erlu
Bolladóttur var hafnað.
Þegar málin berast í tal
verður Sigursteini mikið niðri
fyrir.
„Réttlætið náði ekki fram,
nema að hluta til. Í mínum
augum er þetta mál ekki af-
greitt. Enda stóð það ekki
til, og hefur aldrei staðið til,
að klára málin almennilega.
Ljótleikinn í þessu máli er
svo hrikalegur og það er raun-
veruleg hætta á að þessu máli
verður aldrei lokið.
Aðalatriðið í þessu öllu
saman, það sem má aldr-
ei endurtaka sig, er að lög-
regla og rannsóknaraðilar
bjuggu til, eða fabrikeruðu,
tvö sakamál. Flæktu inn í það
einstaklinga sem þeim þóttu
tilvaldir vegna þess að þeir
einstaklingar gátu ekki varið
sig og voru lengst af útilokaðir
frá verjendum sínum. Sökin í
þessum málum liggur ekki
þar sem hún á að liggja: hjá
ríkinu og rannsóknaraðilum.
Ég get skilið að fólk vilji
fá skaðabætur. Þessa hugsun
að ríkið þurfi að blæða á ein-
hvern hátt. En ég tel að engir
peningar geti bætt upp það
sem átti sér stað.“
Í gegnum árin hefur hann
hitt aðstandendur málsins við
ólík tækifæri.
Hefur þú sjálfur einhverjar
kenningar um það sem raun-
verulega gerðist, hver af-
drif þessara tveggja manna
voru? „Nei, ég hef aldrei haft
neinn sérstakan áhuga á hvað
varð um þessa menn. Bæði
málin benda jú vissulega til
að hvarfið hafi ekki verið með
eðlilegum hætti, hvarf Geir-
finns þá frekar.
Ef menn hefðu raunverulega
viljað upplýsa málið, þá hefðu
þeir gert það. En í staðinn var
spunninn þessi vefur og allt
fór út um þúfur.
Ef það eru einhverjir þarna
úti sem bera ábyrgð á hvarfi
þessara tveggja manna, þá
eru þeir aðilar löngu búnir
að taka út sína refsingu. Þeir
hafa ekki fengið frið fyrir
allri þeirri umfjöllun sem
málið hefur fengið, sem ég á
vissulega ákveðna sök á. Það
er þyngri refsing en nokkur
fangelsisdómur.
Ég get ómögulega sætt mig
við að eftir allan þennan tíma
eigi enn einu sinni að sópa
öllu undir teppið. Þetta er svo
ótrúlega lítilmannlegt, lélegt
og rotið.“
Verður alltaf viðloðandi
fjölmiðla
Eitt að lokum. Hefur þú velt
því fyrir þér að snúa aftur í
fjölmiðla? „Þetta er reyndar
ekki í fyrsta skipti sem ég er
spurður að þessu. Ég er opinn
fyrir öllu og ég útiloka ekkert.
Það er svo margt spennandi
sem er hægt að gera í fjöl-
miðlum. Ég held að ég verði
alltaf viðloðandi fjölmiðla á
einhvern hátt.
Ég er opinn fyrir öllu sem
hefur eitthvað að gera með
þetta samfélag sem við búum
í. Svo er bara spurning um að
finna rétta vettvanginn.“
Þessi veira, sem fólk er að
agnúast út í, hún er í raun
birtingarmynd á mistökum
okkar mannanna.
Sigursteinn segist halda að hann hafi verið einhvers konar föðurímynd fyrir þá sem hann hefur reynt að
aðstoða við að fá hæli hér á landi. „Ég hef enga þörf fyrir að mín gen gangi áfram.” MYND/SIGTRYGGUR ARI
14 FRÉTTIR 9. APRÍL 2020 DV