Íþróttablaðið - 01.02.1975, Blaðsíða 25

ir vart andanum fyrir mæði. Sem
betur fer — já sem betur fer annars
hefðir þú ekki lifað sprettinn af.
Skíðamaðurinn fór heim sólbrúnn
og ánægður með sjálfan sig enda út-
litið í bezta lagi. í raun og veru er
hin eftirsótta sólbrúnka vörn líkam-
ans gegn skaðlegum útfjólubláum
geislum.
Á frímerkinu sem þú vættir með
tungunni var fullt af skaðvænlegum
veirum, sem samstundis fóru út í
blóðið. Líkaminn lætur ekki á sér
standa frekar en fyrri daginn og
myndar mótefni, sem gerir aðkomu-
sýklana óvíga — og lífi okkar er
borgið.
Á þeim milljónum ára, sem líkam-
inn hefur verið að þróast í það horf,
sem hann er nú —- hefur hann sí
og æ verið að læra að mynda nýjar
og nýjar vamaraðferðir og varnar-
efni. Með þessari stöðugu varnarbar-
áttu snýst hann gegn þeim vanda,
sem við völdum honum frá degi til
dags.
Aðlögunarhæfni líkamans er ótrú-
lega mikil. Sú hæfni hans er raun-
vemlega undirstaðan undir áfram-
haldandi lífi manneskjunnar hér á
jörðu.
„Almannavarnarráð“ likamans tekur
í tauniana.
Háþróaðar lífvemr eins og maður-
inn verður þrátt fyrir allt að teljast
ráða yfir fjöldanum öllum af sérstök-
um varnarstöðvum. Stöðvum, sem
hver um sig bregst við sérslakri teg-
und árásar á líkamann.
Auk þeirra er einnig varnarkerfi í
líkamanum, sem ávallt er reiðubúið,
hvað sem á bjátar. Nokkurs konar
,,almannavarnarráð“ — ekki skiptir
máli hvert eða hvar hættuástand verð-
ur í líkamanum, þetta almenna varn-
arkerfi sendir lið sitt á vettvang.
Vitneskju okkar í þessu efni eig-
um við fyrst og fremst að þakka
kanadiska lækninum Hans Selye
(framb. Selje). Árið 1936, komst hann
fyrst á sporið, þegar hann við lækn-
iðaðgerð kynntist þessu undir manns-
líkamans. Síðan hefur hann stöðugt
unnið að rannsóknum á þessu sviði og
frætt okkur nánar um efnið í mörg-
um bókum og tímaritsgreinum.
í dag er vitneskja okkar það mikil,
að við vitum að hormónamir skipa
mikilvægan sess í aðlögunarkerfi
líkamans.
Hvernig er vorninni háttað?
í aðalatriðum vinnur varnarkerfi
líkamans þannig að við öll skaðleg-
atvik — hver sem þau eru — valda
því að keðja verkana verður í líkam-
anum. Alltaf er brugðist eins við þess-
um skaðlegu atvikum.
Hvort sem við brennum okkur eða
lendum í ofsakulda — reynum mikið
á vöðvana eða verðum fyrir sterkri
geðshræringu verður heiladingullinn
fyrir þeim áhrifum, að hann gefur
strax frá sér aukið magn nýrnahettu-
hormóna og sendir þá út í blóðið.
Við það eykst starfsemi nýrnahett-
anna og framleiðsla á nýrnahettuhor-
mónum af cortisontegund eykst.
Þessir hormónar hafa mjög víðtæk
áhrif: þeir hafa áhrif á hraða líkams-
starfseminnar, samsetningu blóðsins,
hvemig og hve fljótt líkaminn bregst
við óvelkomnum sýklum, auk margs
annars. Á þennan hátt aðstoðar
hormóninn hið sameinaða varnarkerfi
líkamans.
Til eru ýmsar leiðir til að ganga
úr skugga um, að aukning verði á
magni nýrnahettuhormónsins. Ef blóð-
sýni er tekið og athugað hvort hvítu
blóðkomunum hefur fækkað, og svo
reynist, er það ömgg sönnun fyrir
auknu magni þessa hormóns. Við
getum nefnt til dæmis, að leikmenn
handknattleiksliðs, sem lokið hafa
Framh. á bls. 22
Iþróttir 09 hollusta
25