Dagblaðið Vísir - DV - 10.07.2020, Blaðsíða 10

LEITAÐU ÞÉR HJÁLPAR
Jenný biðlar til þeirra kvenna
sem telja minnsta vafa á að þær
séu beittar ofbeldi að hringja í
Kvennaathvarfið í síma 561 1205.
Kvennaathvarfið tekur einnig á
móti símtölum frá karlmönnum
og hefur veitt viðtöl í Bjarkarhlíð
en Bjarkarhlíð tekur á móti fólki
af öllum kynjum 18 ára og eldri.
á. Engin hinna kvennanna
kom vel út fjárhagslega. Mjög
margar treystu sér ekki í að
fara í hart með fjárskipti og
margar þeirra reyna að gefa
eftir í eignaskiptum í von um
betra gengi í umgengnis- og
forræðismálum.“
Þegar farið er fyrir dóm
þarf að vera hægt að sýna að
báðir aðilar geti boðið upp á
sambærilegar aðstæður sem
er erfitt ef annar aðilinn
situr á eignunum og neitar að
ganga frá fjárskiptum. „Það
er ekkert í lögunum okkar
sem segir að báðir aðilar eigi
að víkja og eignin sé fryst
þangað til að fjárskiptum er
lokið. Þetta tekur svo langan
tíma að margar konur gefast
bara upp og gefa allt frá sér.“
Brjóta ítrekað á
nýjum konum
Jenný segir dæmi þess að til
þeirra leiti konur sem hafi lent
í sama ofbeldismanninum og
erfitt sé fyrir þær að vara við
slíkum aðilum sé engin kæra
eða dómur í kerfinu.
„Tölur um komur kvenna í
athvarfið segja okkur að hér
á landi séu margir ofbeldis-
menn en það eru alveg dæmi
um að það er að koma kona
eftir konu, að flýja sama of-
beldismanninn. Þeim er ekki
lagalega stætt á að nafngreina
opinberlega menn ef þeir hafa
ekki verið ákærðir.“ Jenný
segir það einnig oft vera
valdatæki ofbeldismanna að
kæra til baka.
Við heimildaöflun um gas-
ljóstrun koma orðin siðblinda
og narsissismi oft upp. Jenný
segir að engin markviss grein-
ing sé í gangi á þessum mönn-
um og því sé erfitt að flokka
þá en það sé rauði þráðurinn
að sá sem beitir ofbeldi virðist
skorta samkennd og getu til að
setja sig í spor annarra.
Brotaþolinn tók eigið líf
DV hefur undir höndum
átakanlega upptöku samtals
tveggja kvenna þar sem ein
konan sannfærir hina um að
falla frá ákæru á hendur sam-
býlismanns síns. Þar eru því
„vinkona“ konunnar og konan
að tala saman og ljóst að
„vinkonan“ rekur þar erindi
mannsins sem beitt hafði kon-
una grófu ofbeldi. Á upptök-
unni beitir „vinkonan“ öllum
þeim aðferðum til gasljóstr-
unar sem lýst er hér að ofan.
Á upptökunni segist konan
ekki ráða við þetta lengur og
muni fremja sjálfsmorð. „Vin-
konan“ gerði lítið úr þessum
orðum konunnar og skipti
snarlega um umræðuefni.
Spjalla þær svo áfram og er
ljóst á samtalinu að bæði er
mikill aðstöðumunur og allt
sem „vinkonan“ segi miði
markvisst að því að brjóta
konuna niður og fá hana um
að efast um réttmæti þess sem
hún er að gera, þ.e. að kæra
eiginmann sinn. Konan batt
skömmu síðar endi á líf sitt.
Lagalegur vítahringur
Af samtölum við lögfróða
karla og konur er ljóst að
málaflokkur andlegs ofbeldis
á sér hvergi samastað í ís-
lenskum lögum. Aðspurðir
sögðu allir viðmælendur DV
að erfitt væri að heimfæra
andlegt ofbeldi á refsiákvæði
í almennum hegningarlögum.
Ljóst sé að saksókn vegna
málaflokksins er erfið og sak-
sóknarar bundnir þeirri reglu
að hefja ekki saksókn nema
hún sé líkleg til þess að leiða
til sakfellingar. Málin þykja
ólíkleg til sakfellingar þar
sem fá dómafordæmi eru til
um heimfæringu andlegs of-
beldis á ákvæði hegningarlaga
sem fjalla um ofbeldi, hótun
þar um, beitingu nauðungar
eða brot í nánu sambandi.
Þar sem dómafordæmi skortir
verða saksóknir fátíðari, sem
eykur enn fæð dómafordæm-
anna. Þannig verður til viss
vítahringur aðgerðaleysis í
dómskerfinu.
Þennan vítahring má hugs-
anlega líkja við þann sem var
uppi í tengslum við lagalega
stöðu brota í nánu sambandi.
Þau skilaboð sem send voru
árum saman út til brotaþola
af réttarkerfinu voru þau að
ógjörningur væri að sakfella
fyrir slík brot, enda brotin
þess eðlis að sjaldgæft var
að vitni væru að verknað-
inum og sönnunarfærsla
fyrir dómi því bara orð á
móti orði. Þessi lagalegi víta-
hringur var ekki rofinn fyrr
en með breytingum á lögum
árið 2016 þegar sérstök grein
í hegningarlögum tók gildi
um brot í nánu sambandi.
Langt er þó til lands segir
Sigþrúður Guðmundsdóttir,
framkvæmdastýra Kvennaat-
hvarfsins. „Afar sjaldgæft er
að dómur falli í málum sem
þessum. Hafi brotaþolar kært
á annað borð er undantekning
að dómur falli í málinu.“
Undantekning ef andlegt
ofbeldi fer fyrir dóm
Enn fremur segir Sigþrúður
að staða þolenda andlegs of-
beldis sé enn viðkvæmari í
réttarkerfinu og dæmi um að
þolendur þess upplifi ofbeld-
ið sem þær voru beittar sem
léttvægara en líkamlega of-
beldið. Þó er það þannig, segir
Sigþrúður, að algengt sé að
afleiðingar andlegs ofbeldis
vari lengur en hins líkamlega.
„Líkaminn grær og marblettir
hverfa, en hið andlega situr
eftir á sálinni, sjálfsmyndinni
og hangir hjá konunni lengur,“
segir Sigþrúður.
Jón Þór Ólason, lögmaður og
lektor í refsirétti við Háskóla
Íslands segir að dómstólar
hafi vissulega ekki tekið til
umfjöllunar mörg tilvik af
andlegu ofbeldi. Þó séu þeir
farnir að taka mun meiri tillit
til andlegrar líðanar fórnar-
lamba ofbeldisbrota og and-
legt tjón þeirra metið til refsi-
þyngingar og bóta af meiri
þunga. Þannig hafi andleg
líðan brotaþola hlotið aukna
refsivernd en áður. Enn frem-
ur hafa dómstólar tekið víðari
heimfærslur saksókna á refsi-
ákvæði til greina. Þannig hafa
brotum sem eru heimfæranleg
á tiltekin ákvæði hegningar-
laga fjölgað. „Dómarar eru
að ganga lengra til að vernda
persónuhelgi, friðhelgi einka-
lífsins og kynfrelsi,“ segir Jón
Þór. Bendir hann enn fremur
á að engum kafla hafi verið
breytt jafn oft á undanförnum
árum í hegningarlögum en
kaflanum um kynferðisbrot.
Jón Þór segir að heilt yfir sé
sönnun erfið í málum tengdum
andlegu ofbeldi. Samt sem
áður hafa verið stigin stór
skref í rétta átt á undanförn-
um árum með stofnun neyðar-
móttöku kvenna og barnahúss
og óskandi að sú góða vinna
haldi áfram. „Vissulega þarf
meira til í þessum málum.“ n
Einangrun er ein afleiðing andlegs ofbeldis. MYND/GETTY
Tölur um komur kvenna í
athvarfið segja okkur að hér
á landi séu margir ofbeldis-
menn en það eru alveg dæmi
um að það er að koma kona
eftir konu, að flýja sama of-
beldismanninn.
00000
www.veidikortid.is
Hvar ætlar þú að
veiða í sumar?
Útsölustaðir: N1, OLÍS, veiðivöruverslanir
10. JÚLÍ 2020 DV10 FRÉTTIR