Morgunblaðið - 03.04.2020, Blaðsíða 17

UMRÆÐAN 17
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 2020
Enginn veit hvaða
áhrif COVID-19-
faraldurinn mun hafa
hér á landi, en líklegt
er að skaði veirunnar
muni snerta allt
mannlegt líf meira
eða minna. Fyrirtæki
berjast í bökkum með
ófyrirséðum afleið-
ingum og líf fólks er
ekki samt. Margir
námsmenn í bóklegu
námi framhaldsskóla
og háskóla stunda þó
fjarnám af miklum
móð og reyna að láta
ástandið og ein-
veruna ekki hafa
áhrif á líðan og
námsframvindu. Þökk
sé einnig metnaði
kennara og stjórn-
enda skóla. Þeir sem
eru í iðn- og verk-
námi hafa ekki eins
góð tök á að sinna
námi, sem einnig
gæti haft mikla þýð-
ingu við uppbyggingu eftir farald-
urinn. Þar má búast við brottfalli
úr námi og sér í lagi ef ekkert
verður að gert.
Samtök iðnaðarins hafa hvatt
fólk til að kaupa íslenskt; íslenskt
– gjörið svo vel! Áhersla á ís-
lenskar vörur, íslenska verslun og
þjónustu ætti að vera forgangs-
mál okkar allra. Við ættum öll að
kappkosta að skipta við litlu fisk-
búðina og kjötbúðina, litla bak-
aríið, litla veitingamanninn, litlu
blómabúðina með íslensku blómin
og svo mætti lengi áfram telja.
Við getum það, en
hvað svo?
Hvernig hafa
stjórnvöld byggt upp
menntun í landinu og
hvernig er ætlunin að
uppbygging mennt-
unar verði að ástandi
loknu?
Ég vil hér gera að
umtalsefni uppbygg-
ingu menntunar og
starfa á sviði iðn- og
verkþekkingar. Í allt
of mörg ár hafa ráð-
herrar menntamála,
úr röðum núverandi
stjórnarflokka, ein-
blínt á bóklegt nám á
kostnað verklegs
náms og þar með sett
verk- og iðngreinar
skör neðar. Það hefur
haft þau áhrif að ungt
fólk hefur fremur val-
ið bóklegt nám og
viðhorf almennings til
iðn- og verknáms hef-
ur verið neikvæðara
en til bóklegs náms.
Misbrestur hefur orð-
ið á því að aðal-
námskrá grunnskóla hafi verið
virt, en aðalnámskráin mælir fyrir
um kennslu í verk-, tækni- og list-
greinum. Þessi stefna hefur haft
mikil neikvæð áhrif á uppbygg-
ingu atvinnulífsins.
Sú var t.d. tíðin að stórar
smíðadeildir voru starfræktar við
hina gömlu héraðsskóla landsins.
Heima á Laugum í Suður-Þing-
eyjarsýslu smíðuðu menn á einum
vetri heilu hjónarúmin, með áföst-
um náttborðum, skrifborð og
margvíslega innanstokksmuni úr
fallegu tekki.
Á undanförnum áratug eða
tveimur hafa fylgjendur iðn- og
starfsnáms hamrað á nauðsyn
breytinga og fjöldi skýrslna verið
skrifaður. Á síðasta ári sendu
Samtök iðnaðarins frá sér metn-
aðarfulla atvinnustefnu: Mótum
framtíðina saman, sem tekur á
fyrrgreindum vanda. Í framhald-
inu var svo skrifað undir sam-
komulag SÍ við ríkið og sveitar-
félög um að auka áhuga
ungmenna á starfs- og tækni-
menntun. Það má fagna frum-
kvæði Samtaka iðnaðarins, en
hætt er við að fagur vilji rík-
isvaldsins verði nú sem orðin tóm.
Enginn tímarammi virðist settur,
aðgerðir ekki kostnaðarmetnar,
engin nánari útfærsla aðgerða,
ekki tiltekið hver beri ábyrgð á
hverri aðgerð og ekki er getið um
mat og eftirlit.
Ríkisstjórnin hefur nú birt að-
gerðir sínar til að mæta áhrifum
kórónuveirunnar en ekki er þar
stafur um uppbyggingu verk- og
iðnnáms. Það er mikið áhyggju-
efni. Skólahald er nú með
ákveðnu sniði vegna veirunnar og
alveg ljóst að verklegt nám situr
meira og minna á hakanum, enda
erfitt viðfangs vegna sóttvarna-
reglna. Það veldur því miklum
vonbrigðum að ríkisstjórnin skuli
ekki hafa séð ástæðu til að und-
irbúa sérstakar aðgerðir til þess
að efla þessa mikilvægu menntun,
sem er undirstaða þess að Íslend-
ingar geti byggt á eigin fram-
leiðslu og verslun í þeim fjöl-
mörgu iðn- og verkgreinum sem
landið þarfnast. Eflum íslenskt!
Ekki stafur um áherslu á iðn-
og verknám að ástandi loknu
Eftir Unu Maríu
Óskarsdóttur
» Í allt of mörg
ár hafa ráð-
herrar mennta-
mála, úr röðum
núverandi
stjórnarflokka,
einblínt á bók-
legt nám á
kostnað verk-
legs náms
Una María
Óskarsdóttir
Höfundur er varaþingmaður
Miðflokksins í Suðvesturkjördæmi.
Parkinsonsamtökin
hafa meðal annars boðið
upp á hópþjálfun á veg-
um iðjuþjálfa síðustu ár-
in. Samstarf iðjuþjálf-
unar HeimaStyrks við
samtökin hófst árið 2017
með handaþjálfun fyrir
félagsmenn og ráðgjöf
tengdri hjálpartækjum
og iðjuvanda. Í byrjun
mars breyttust að-
stæður í kjölfar COVID-19 og allir
viðburðir á vegum samtakanna féllu
niður, þar á meðal hópþjálfun iðju-
þjálfa vegna þeirrar smithættu sem
fylgir því að vera í nánd við aðra.
Margir félagsmenn leggja stund á
hreyfingu af miklum krafti eins og
útigöngu, sund, dans, líkamsrækt og
sjúkraþjálfun. Fáir sinna aftur á
móti reglulegri þjálfun fyrir hendur
og fingur til að viðhalda þeim styrk,
hreyfigetu og fínhreyfingum sem við
þörfnumst til að framkvæma flestar
athafnir daglegs lífs. Í samstarfi við
Parkinsonsamtökin var kannað
hvort áhugi væri fyrir því að bjóða
upp á netiðjuþjálfun þar sem Heima-
Styrkur hefur boðið upp á iðjuþjálf-
un gegnum netið frá 2017, til dæmis
með KaraConnect, sem fleiri sjálf-
stætt starfandi iðjuþjálfar veita
þjónustu gegnum í dag. Nokkrum
dögum síðar var boðið upp á fyrsta
hóptímann í handaþjálfun á netinu
sem ég stýrði úr stofunni heima hjá
mér. Félagsmönnum víða af landinu
gafst þannig tækifæri á að taka þátt
í gegnum netið sem hafði ekki verið í
boði áður þegar tím-
arnir fóru fram í Há-
túni 10 í Reykjavík.
Það er virkilega
ánægjulegt að sjá
hversu margir hafa
ákveðið að taka skref-
ið og kynnast
tækninni á þessum
krefjandi tímum til að
geta tekið þátt í hóp-
tíma hjá iðjuþjálfa.
Þarna leynast margir
félagsmenn á öllum
aldri alls staðar á
landinu sem eru að feta sín fyrstu
skref í notkun fjarfundabúnaðar.
Það er mikilvægt að fagna því sem
vel gengur, þeim tækifærum og þró-
un á þjónustu og þjálfun sem getur
skapast við breytingar. Heima-
tilbúnar lausnir á ýmsum þjálfunar-
búnaði eins og handlóð búin til úr
ílátum, teygjubúnaður og fingra-
þjálfar eru í vinnslu og hver veit
nema þetta verði framtíð hópþjálf-
unar á vegum Parkinsonsamtak-
anna.
Hugsað í lausnum,
tækifæri leynast í
breyttum aðstæðum
Eftir Guðrúnu
Jóhönnu
Hallgrímsdóttur
Guðrún Jóhanna
Hallgrímsdóttir
» Það er mikilvægt að
fagna því sem vel
gengur, þeim tækifær-
um og þróun á þjónustu
og þjálfun sem getur
skapast við breytingar.
Höfundur er iðjuþjálfi.
gudrun@heimastyrkur.is
Ljósmynd/Guðrún Jóhanna
Netiðjuþjálfun Hluti þátttakenda við iðjuþjálfun á netinu.
Eftir hrunið 2008
pakkaði margur land-
inn í vörn og fór að
velja íslenskt og
prjóna lopapeysur.
Núna, þegar við er-
um að upplifa hrun
vegna COVID-19,
vilja sumir nýta tæki-
færið og kalla eftir
stórkostlegum fjár-
útgjöldum almenn-
ings í þágu landbúnaðar svo sem
ylræktar. Rökin eru matvæla-
öryggi, að við verðum að framleiða
nóg fyrir okkur.
Það má margt gott um landbún-
aðinn segja og reyndar fram-
leiðslu fallegra lopapeysa ef út í
það er farið, en við lifum ekki
lengur á landbúnaðinum, hann
styðst í dag við úrelta hug-
myndafræði og er alfarið háður
stuðningi almennings.
Við lifum á frjálsum viðskiptum
og góðum samgöngum. Þannig
seljum við til útlanda um 99% af
fiskafurðum, ferðaþjónustan,
stærsta atvinnugreinin, lifir nán-
ast eingöngu á góðum samgöngum
og svipað má segja um orkufrekan
iðnað.
Það er ekkert að því og reyndar
bæði sanngjarnt og fagurt að
vinna saman yfir landamæri og
kaupa frá öðrum löndum það sem
við höfum þörf á, svo sem græn-
meti og blóm, sem ódýrara er að
framleiða í sól og yl sunnar á
hnettinum. Þannig ættum við að
hjálpa fólki í þróunarlöndum að
framleiða meira og kaupa af því
hluta framleiðslunnar eins og
mörg Evrópulönd gera.
Ef við viljum byggja upp aukið
matvælaöryggi í ljósi hugsanlegra
stórhamfara, stríðs og
tregðu í flutningum
ættum við að skipu-
leggja það mál af
yfirvegun og víðsýni.
Þannig gætum við
komið okkur upp
nokkurra mánaða
birgðum af þurrmat,
lyfjum og fleiru sem
myndi þurfa ef til
þessa kæmi. Þá ætt-
um við að auka veg-
an-fæði sem er um-
hverfisvænt og
stuðlar að velferð dýra.
Mikið af núverandi landbúnaði
myndi stoppa í flutningastoppi
vegna aðfangaleysis. Þannig þurf-
um við að flytja inn um tvö kíló af
korni fyrir hvert kg sem við fram-
leiðum af kjúklinga- og svínakjöti.
Auk þess þarf íhluti í allan þann
tæknibúnað sem nú er eðlilega
notaður í sveitum landsins.
Þegar COVID-19-faraldrinum
slotar þurfum við á allri okkar út-
sjónarsemi og fjármunum að halda
til að ná okkur fjárhagslega. Það
er þörf á að fara vel með fé og
auka hagkvæma framleiðslu í stað
þess að ausa fé í óhagkvæma og
úrelta starfsemi.
Í dag erum við að styrkja land-
búnaðinn beint með sköttum um
15 ma.kr. og óbeint með tollvernd
um nálægt 25 ma.kr. Það teljast
um 3.000 bændur í landinu og um
7.000 vinna við matvælavinnslu
landbúnaðarafurða og auðvitað
fleiri við veiðar og vinnslu sjáv-
arafurða.
Ef við í staðinn styðjum hvern
bónda um 400.000 kr. á mánuði
kostar það skattgreiðendur um 15
milljarða króna á ári. Við ættum
að breyta styrkjakerfinu þannig
að evrópskri fyrirmynd að greiða
virkum bændum einhverja slíka
upphæð og fella niður tollvernd.
Þá ættum við að veita bændum
frelsi til að stunda þá grein land-
búnaðar sem þeir kjósa. Einnig
ættum við að gefa bændum færi á
að ná sér í aukatekjur með til
dæmis aðgerðum í þágu umhverf-
isins, dýra- og plöntuverndar, að
fegra landið, skógrækt og fleira.
Með þessu móti virkjum við
markaðsöflin til að þróa landbún-
aðinn að þörfum landsins.
Þetta væri raunverulega land-
inu, almenningi og neytendum í
hag. Matarútgjöld neytenda
myndu lækka um að minnsta kosti
10.000 kr. á mann. Það munar um
það fyrir fátæka, sérstaklega
barnafjölskyldur, því það þarf um
20.000 kr. tekjur til að greiða
10.000 kr. útgjöld. Fyrir fjögurra
manna fjölskyldu myndi niðurfell-
ing matartolla því jafngilda um
80.000 kr. launahækkun.
Ekki hlusta á þjóðernispopúlista
sem nú reyna að nýta sér óörygg-
istilfinningu vegna hrunsins til að
skara eld að köku sérhagsmuna
landbúnaðarins á kostnað almenn-
ings. Við lifum í frjálsum opnum
heimi í dag og þannig viljum við
hafa það.
Landbúnaður og lopapeysur
Eftir Guðjón
Sigurbjartsson » Sumir nýta sér
óöryggistilfinningu
almennings vegna
faraldursins í þágu sér-
hagsmuna landbúnaðar-
ins á kostnað
almennings
Guðjón Sigurbjartsson
Höfundur er viðskiptafræðingur
úr sveit.
https://gudjonsigurbjarts.com/
Hversu lengi er veir-
an virk í loftrými? Teljið
þið að 2-3 metra fjar-
lægð sé nægjanleg til að
forðast smit frá sýktum
einstaklingi?
Einnig hversu lengi
telið þið að veiran sé
virk, t.d. á hurðarhúni
eða öðrum snertiflötum
sem algengast er að
margir snerti?
Í fréttum frá stöðum
þar sem veiran er í algeymingi ganga
allir með andlitsgrímur. Því er þess
sama ekki krafist?
Þið fyrirgefið þessar
spurningar, þær eru alls
ekki vantraust á vinnu
ykkar, aðeins fróðleiks-
fýsn um þennan skaðvald.
Virðingarfyllst.
Fyrirspurn til
landlæknis og
sóttvarnalæknis
Eftir Hafstein
Sigurbjörnsson
Hafsteinn
Sigurbjörnsson
»Er 2-3
metra fjar-
lægð nægjanleg
til að forðast
smit frá sýktum
einstaklingi?
Höfundur er eldri borgari.
hafsteinnsig@internet.is