Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.2020, Blaðsíða 20

Æ ska Íslands er í vanda stödd ef marka má niðurstöður alþjóð-
legra PISA-kannana undan-
farinn áratug. Með hverri
könnun virðast ungmenni
landsins standa verr að vígi
en áður. Hermundur Sig-
mundsson, prófessor í lífeðlis-
legri sálfræði við Háskólann
í Reykjavík og Háskólann í
Þrándheimi í Noregi, telur að
stöðuna megi bæta til muna
með nýrri nálgun í grunn-
skólum landsins, þá sérstak-
lega í lestrarkennslu.
Kveikjum neistann
Hermundur er farinn af stað
með verkefnið Kveikjum
neistann! Verkefnið byggir á
niðurstöðum fremstu vísinda-
manna heims á sviði menntun-
ar og heilbrigðis. Grunnkenn-
ingar verkefnisins eru:
n Endurtekningin skapar
meistarann
n Markviss þjálfun hvers
nemanda og eftirfylgni er
lykill að færni og þróun þekk-
ingar
n Réttar áskoranir miðað við
færni
n Starfsemi sem einkennist af
gróskuhugarfari, ástríðu og
þrautseigju
n Skapandi skrif
Um er að ræða nýja nálgun
á skólastarfið og kennslu, með
sérstaka áherslu á að virkja
rétt hugarfar meðal barnanna
okkar.
„Það vantar að virkja í þeim
ástríðuna. Það þarf að kveikja
neistann hjá þeim. Finna við-
fangsefni sem þeir vilja vinna
með,“ segir Hermundur. En í
þetta vísar einmitt nafn verk-
efnisins, að kveikja neistann.
Ástríðan
Hermundur bendir á að ástríð-
an skipti höfuðmáli þegar
kemur að því að læra og skara
fram úr. Til að kveikja neist-
ann hjá börnum þarf þeim
að standa til boða námsefni
sem vekur áhuga hjá þeim
því þannig er hægt að virkja
börnin í námi með ástríðunni.
Bendir Hermundur á að þeir
sem skara fram úr á sínum
sviðum hafi ástríðu fyrir því
sem þeir gera, ástríðan sé því
lykillinn að velgengni og því
er ástríðan eitt af lykil atriðum
í verkefni Hermundar. Með
því að kveikja neistann þá
getur ástríðan tendrað úr
neistanum bál.
Hugarfar grósku
Annað lykilatriði í námi er
þáttur sem Hermundur kallar
hugarfar grósku, þ.e. að hafa
trú á að maður geti bætt sig,
öðlast kunnáttu og færni, með
þjálfun og tíma.
Gróskuhugarfar ásamt
ástríðunni leiðir til þess að
börn hafa einlæga trú á því
að þau geti náð árangri, orðið
betri og skarað fram úr. Nú í
dag sé það gjarnan þannig að
börnum sé ekki nægjanlega
ÞAÐ ÞARF AÐ KVEIKJA
NEISTANN HJÁ ÞEIM
Hallað hefur undan fæti í lestrargetu íslenskra grunnskólabarna
undanfarin ár. Sérfræðinga greinir á um leiðir til úrbóta en eru
þó sammála um að lykilatriði sé að virkja áhuga barna á lestri.
Erla Dóra
Magnúsdóttir
erladora@dv.is
sniðinn stakkur eftir vexti í
skólakerfinu. Þau koma inn í
skólakerfið með ólíka færni í
lestri en sé strax hent í djúpu
laugina.
Jafnvel börn sem hafa ekki
náð góðum tökum á lestri
þurfa að glíma við orðadæmi í
stærðfræðitímum. Þetta telur
Hermundur að sé ekki líklegt
til að ýta undir grósku barna,
það minnki trú þeirra á sjálf
sig þegar þeim tekst ekki að
ljúka verkefnum.
Þrautseigjan
Þriðja lykilatriðið samkvæmt
Hermundi er þrautseigjan,
eða samviskusemi og viljinn
til að vinna vel og markvisst
að verkefnum, jafnvel þótt þau
séu erfið. Ástríðan og gróskan
koma huga barnsins á réttan
stað og það er svo þrautseigj-
an sem hjálpar þeim að ná
markmiðum sínum.
Eftirfylgni
Fyrri þrír þættirnir lúta að
hugarfari barnanna, en eftir-
fylgnin skiptir einnig máli.
Það er, að börnin hafi kennara
eða leiðbeinanda sem hjálpar
þeim að virkja ástríðuna,
gróskuna og þrautseigjuna og
fylgja því eftir.
Hermundur nefnir sem
dæmi að kennarar þurfi að
gefa börnum áskoranir sem
henta þeirra áhugasviði og
þeirra getustigi. „Ef verk-
efnin sem barnið fær er of
erfitt þá getur það hellst úr
lestinni, orðið leitt eða fundið
fyrir kvíða og streitu. Lykill-
inn í þessu er áskorun miðað
við færni, og þá verðum við
að finna út nákvæmlega hvar
barnið stendur.“
Uppstokkun
Að mati Hermundar þarf að
stokka upp í skipulagi skóla-
dagsins í grunnskólum Ís-
lands. Langar kennslustundir,
þá einkum margir tímar í
bóklegum fögum, geti tekið
á börnin. Best væri að hefja
daginn á hreyfingu og al-
mennt bæta meiri hreyfingu
inn í skólastarfið.
Eins þyrfti að gefa börnun-
um rými til að virkja ástríð-
una, t.d. með yndislestrartím-
um, meiri tónlist, myndlist,
dansi og skák. Meðal mark-
miða verkefnis Hermundar,
Kveikjum neistann, er að
95 prósent barna verði full-
læs eftir 2. bekk og þeim sé
boðið upp á viðeigandi áskor-
anir miðað við færni þeirra
og getu, í umhverfi sem skapi
áhuga, með lestri góðra bóka.
En þá þarf líka að vera gott
aðgengi að bókum.
„Ímyndaðu þér ef það væru
til tuttugu bækur fyrir hvert
erfiðleikastig í lestri, sem oft
er skipt í ellefu stig. Þá hefðu
börnin úr nægu að velja. Ég
hef kallað eftir þessum bókum
í 10-15 ár. Við verðum að fara
í þetta átak. Við erum hér á
landi með fullt af góðum rit-
höfundum sem gætu tekið
það að sér að skrifa góðar
og skemmtilegar bækur svo
börnin hafi úr nægu að velja.“
Hermundur hefur einn-
ig gagnrýnt lyfjanotkun og
greiningu á börnum, einkum
meðal ungra drengja. Hlut-
fall drengja með greiningu á
athyglisbresti og/eða ofvirkni
sé afar hátt hér á landi. Samt
finnst Hermundi lítið vera
gert í málunum.
Lægra hlutfall greininga sé
áhyggjumál yfirvalda annars
staðar í heiminum, en ekki á
Íslandi. Úr þessu telur Her-
mundur að megi bæta með
því að bæta aðstæður þeirra í
skólanum, bæta hreyfifærni,
hreysti, einbeitingu, val og
fókus hjá hverju barni.
Aðferðafræði
Byrjendalæsi er kennsluaðferð
sem miðstöð skólaþróunar við
Háskólann á Akureyri hefur
þróað frá árinu 2004 og hefur
verið innleidd í marga grunn-
skóla landsins. Ágæti þessar
aðferðar hefur verið umdeilt
og gjarnan sett í samhengi
við lakari árangur íslenskra
grunnskólabarna undanfarin
ár.
Illugi Gunnarsson gagn-
rýndi byrjendalæsi harðlega
þegar hann var menntamála-
ráðherra árið 2015. Sagði hann
að aðferðin byggði meðal ann-
ars á ótraustum grunni: „Menn
eiga að geta spurt sig, þegar
nýjar aðferðir eru innleiddar
í íslenskt menntakerfi, hvaða
lágmarkskröfur eru gerðar um
rannsóknir og vísbendingar
er varða ágæti þeirra – hvort
Hermundur vill hrista upp í skólakerfinu. MYND/PJETUR
20 FÓKUS 11. SEPTEMBER 2020 DV