Fréttablaðið - 25.11.2020, Qupperneq 36

Skotsilfur Kveiktu í þinghúsi Gvatemala
Mótmælendur lögðu eld að þinghúsi Gvatemala í mótmælaskyni um helgina. Byggingin var tóm þegar hundruð mótmælenda gáfu sig tilfinningum á
vald. Að mati mótmælenda forgangsraðaði ríkisstjórnin stórum innviðaverkefnum til vel tengdra fyrirtækja á kostnað félagslegra og efnahagslegra
afleiðinga COVID-19. Mótmælendur eru sömuleiðis æfir yfir því sem þeir kalla verulegan niðurskurð til mennta- og heilbrigðismála. Að sama skapi ríkir
óánægja með að fjármálaáætlunin hafi verið samþykkt á meðan samfélagið var önnum kafið við að takast á við afleiðingar ofsaveðurs. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
Lítið hagkerf i og agnar-smátt myntsvæði gerir sjálfstæða peningastefnu eins og þolfimi í litlu her-bergi, það er svo mikil
hætta á að reka sig í veggina í kring.
Með þessum skilaboðum opnaði
seðlabankastjóri erindi sitt á Pen-
ingamálafundi Viðskiptaráðs sem
fram fór í síðustu viku. Þolfimin
hefur gengið vel, sérstaklega fram-
an af ári, en ekki árekstralaust.
Peningastefna er í eðli sínu vænt-
ingastjórnun. Seðlabankinn stýrir
væntingum með því að gefa til
kynna hvernig hann muni bregðast
við þróun hagstærða. Árangurinn
byggir á trúverðugleika og trú-
verðugleikinn byggir á vopnabúri
Seðlabankans og vilja hans til að
beita þeim vopnum.
Þann 25. mars síðastliðinn boð-
aði peningastefnunefnd til fundar
í þeim tilgangi að veita upplýsingar
um fyrirhuguð kaup bankans á
ríkisskuldabréfum fyrir allt að 150
milljarða króna. Yfirlýst markmið
var að hafa áhrif á langtímavexti
í landinu og tryggja þannig fram-
gang peningastefnunnar eftir
vaxtaferlinum. Reynt yrði að beita
heimildinni á meðan krísan gengi
yfir, þetta yrðu nýir peningar og
ekki ætti að nota gjaldeyrisforðann
í þessa aðgerð. Varla mátti skilja
yfirlýsinguna öðruvísi en svo að
Seðlabankinn ætlaði sér að stuðla
að lækkun langtímavaxta á mark-
aði og vinda ofan af þeirri hækkun
vaxta sem fyrirsjáanleg lánsfjár-
þörf ríkissjóðs hafði leitt af sér.
Yfirlýsingin hafði tilætluð áhrif.
Eins og segir í fundargerð peninga-
stefnunefndar frá 20. maí að „til-
kynning um kaupin hefði skilað
árangri og undið ofan af tíma-
bundinni hækkun ávöxtunar-
kröfu“. Smám saman fóru þó að
renna tvær grímur á markaðsaðila.
Kaup bankans á ríkisbréfum voru
í snefilmagni og aðeins í stuttum
vöxtum. Fljótlega var því farið að
kalla eftir skýrari svörum frá Seðla-
bankanum enda vaxandi efasemd-
ir um að bankinn hefði í raun vilja
til að bregðast við. Svar bankans
var ávallt á þá leið að framboðið
af auknum ríkisbréfum hafði ekki
komið fram. Síðan tók framboð
ríkisbréfa að aukast og lítið bólaði
á Seðlabankanum. Trúverðugleik-
inn beið hnekki.
Langtímavextir hafa hækkað
jafnt og þétt síðustu mánuði. Sam-
tímis lendir ríkið í erfiðleikum
með að fjármagna sig og lengri
tíma fjármagnskostnaður ríkis,
fyrirtækja og almennings hækkar.
Þess vegna hafa ég og f leiri gagn-
rýnt Seðlabankann fyrir aðgerða-
leysi – í ljósi fyrri yfirlýsinga.
Í síðustu viku var komið annað
hljóð í strokkinn hjá Seðlabank-
anum og svörin breyttust. Að láta
sér detta í hug að Seðlabankinn
myndi prenta peninga og kaupa
ríkisskuldabréf á meðan gjald-
ey rismarkaðurinn væri undir
pressu, þvílík fásinna! Það er vel
skiljanlegt að Seðlabankinn hafi
ekki viljað með inngripum hjálpa
erlendum aðila að losna út úr
stöðu, fyrst á skuldabréfamarkaði
og síðan á gjaldeyrismarkaði. Í stað
þess beindi bankinn sjónum sínum
eingöngu að gjaldeyrismarkaði og
beitti sér af hörku. Gengisþrýsting-
urinn var ekki nýr af nálinni, hann
hafði staðið yfir frá ágústmánuði.
Af hverju nýtti þá peningastefnu-
nefnd ekki tækifærið, annaðhvort
þegar regluleg gjaldeyrissala var
kynnt til leiks í september eða á
vaxtaákvörðunarfundi í október,
til að útskýra aðgerðaleysi sitt á
skuldabréfamarkaði? Slík útskýr-
ing hefði komið í veg fyrir óþarfa
óvissu með tilheyrandi hártog-
unum og áhrifum á markaði.
Á fyrrnefndum Peningamála-
f u nd i l ík t i seðlaba n k a st jór i
íslenska peningakerfinu við bað-
kar, vatn færi inn, vatn færi út og
Seðlabankinn þyrfti að viðhalda
réttu vatnsmagni. Í ljósi þess að
Seðlabankinn hefur nú ryksugað
upp 100 milljarða króna í gegnum
gjaldeyrisinngrip er heldur farið
að minnka í baðkarinu, jafnvel
óþægilega mikið miðað við hita-
stigið í raunhagkerfinu, og því ekki
að undra að fyrirsagnir á borð við
„Næsta ár verður ár peningaprent-
unar“ prýði fréttamiðla. Á sama
tíma og ég fagna aukinni viðleitni
peningastefnunefndar og seðla-
bankastjóra til að vísa veginn
fram á við get ég ekki annað en sett
fyrirvara við stórhuga yfirlýsingar.
Brennt barn forðast jú eldinn og
hingað til virðist Seðlabankinn
hafa hagað seglum eftir vindi þegar
kemur að magnbundinni íhlutun,
jafnvel hlaupið á sig í vor með
sterkri yfirlýsingu.
Þá er alls kostar óljóst hvaða
form peningaprentunin tekur.
Ef marka má síðustu útboð eru
lífeyrissjóðir ekki „náttúrulegir
kaupendur“ að ríkisskuldabréfum
eins og Seðlabankinn vonaðist eftir
í vor. Svo virðist sem innlendur
sparnaður sé einfaldlega ekki
búinn að meðtaka að fullu nýjan
vaxtaveruleika, en það er efni í
annan pistil. Þessi þróun gerir það
að verkum að sífellt líklegra verður
að peningaprentunin fari fram í
gegnum erlenda lántöku og þar
af leiðandi gjaldeyrismarkaðinn
og forðann, andstætt fyrri yfir-
lýsingum Seðlabankans.
Það heimtar eng inn mag n-
bundna íhlutun að gamni sínu,
líklega eru f lestir vel meðvitaðir
um hætturnar sem henni fylgja.
Gagnrýnin snýr fyrst og fremst að
andvaraleysi Seðlabankans í ljósi
fyrri yfirlýsinga. Fjármögnunar-
þörf ríkissjóðs er að hafa, og hefur
haft, öll þau áhrif sem Seðlabank-
inn ætlaði sér að standa í vegi fyrir.
Af þolfimi og baðvenjum
Seðlabanka Íslands
Erna Björg
Sverrisdóttir
aðalhagfræðing­
ur Arion banka
Í ljósi þess að
Seðlabankinn hefur
nú ryksugað upp 100
milljarða króna í gegnum
gjaldeyrisinngrip er heldur
farið að minnka í baðkar-
inu.
Nóg fyrir stafni
Seðlabankinn
ásælist mjög
stjórnarmenn
ríkisbankanna
þessa dagana.
Flóki Halldórs­
son hætti í stjórn
Íslandsbanka fyrr í
þessum mánuði eftir að hafa
tekið við nýju embætti for­
stöðumanns skrifstofu skila­
valds í Seðlabankanum og þá
sagði Hersir Sigurgeirsson sig
úr bankaráði Landsbankans
í liðinni viku til þess að sinna
ráðgjafarstörfum fyrir Seðla­
bankann. Hersir, sem er dósent
í fjármálum við viðskiptadeild
Háskóla Íslands, mun í störfum
sínum fyrir bankann koma að
lánamálum ríkissjóðs, boðaðri
magnbundinni íhlutun á ríkis­
skuldabréfamarkaði og stýringu
gjaldeyrisforðans. Það mæðir
mikið á Seðlabankanum um
þessar mundir og Hersir ætti því
að hafa nóg fyrir stafni á næstu
mánuðum en seðlabankastjóri
hefur boðað að næsta ár verði ár
peningaprentunar.
Slegið á þráðinn
Ásgeir Jónsson
seðlabankastjóri
hefur stað­
fest það sem
marga grunaði.
Seðlabankinn
taldi ekki æskilegt
að hefja magnbundna
íhlutun fyrr en sjóðastýringarfyr­
irtækið Bluebay Asset Manage­
ment hefði gengið frá allri sölu
sinni á íslenskum ríkisskulda­
bréfum. Það kláraðist endanlega
þegar Bluebay seldi ríkisbréf fyrir
11 milljarða króna á einu bretti í
lok október. Kannski hafa nokkur
orð frá seðlabankastjóra þrýst á
sjóðsstjóra Bluebay að ganga frá
sínum málum. Á Peningamála­
fundi sem Viðskiptaráð Íslands
stóð fyrir í síðustu viku nefndi
Ásgeir að mikið rót hefði komið
á gengi krónunnar í haust sem
mátti rekja til sölu erlends sjóðs
á ríkisbréfum. „Við höfðum ekki
val um annað en að taka þennan
erlenda aðila út og enduðum á
því að tala við hann beint,“ sagði
seðlabankastjóri og bætti við að
hann hefði trú á því að erlendir
sjóðir kæmu brátt aftur inn á
markaðinn.
Lágmarkskrafa
„Landsbankinn
greinir frá því
að kaupmáttur
hafi aukist um
30 prósent,“
sagði Sigríður
Hagalín, frétta­
maður RÚV, við
Drífu Snædal, forseta ASÍ, í
Kastljósi mánudagsins, um
launaþróun á Íslandi síðastliðin
ár. Drífa hélt því þá fram að ekki
væri tekið tillit til verðbólgu á
evrusvæðinu og verðbólgu á Ís­
landi og þessi kaupmáttaraukn­
ing færi því eftir því hvernig á
málið væri litið. Svaraði Sig­
ríður þá til „já“ og fór í næstu
spurningu. Það verður að gera
þá kröfu bæði til fréttamanna
Ríkissjónvarpsins og verkalýðs­
leiðtoga að þeir viti að kaup­
máttarmælingar taka tillit til
verðbólgu.
2 5 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R18 MARKAÐURINN