Fréttablaðið - 25.11.2020, Síða 38

19.11.2020
MARKAÐURINN Instagram fréttablaðsins@frettabladidfrettabladid.is
Miðvikudagur 25. nóvember 2020FYLGIRIT FRÉTTABLAÐSINS UM VIÐSKIPTI OG FJÁRMÁL |
Þorsteinn Friðrik
Halldórsson
SKOÐUN
Hagkerfið og loftslagið eru ekki svo ólík kerfi, bæði óhemjuflókin og háð sam-
spili ótalmargra breyta. Flækju-
stigið gerir sérfræðingum á hvoru
sviði erfitt fyrir að spá nákvæm-
lega um hver útkoman verður. Þeir
reyna eftir fremsta megni að leggja
mat á næmni hvers þáttar gagn-
vart öðrum en matið nær aldrei að
fanga samspilið í heild sinni sem er
einnig háð aðstæðum hverju sinni.
Grundvallarlögmálin eru þó
talin liggja fyrir. Að öðru óbreyttu
mun aukning peningamagns í
umferð hækka verðlag og eins
hækkar hitastigið ef kolefnislosun
eykst. Hagfræðingar og loftslags-
vísindamenn hafa í sjálfu sér ekki
áhyggjur af aukningunni heldur
því að allt fari úr böndunum ef
aukningin er of hröð. Jákvætt
endurkast, það er þegar tvær
breytur magna hvor aðra upp, er
þekkt fyrirbæri í báðum greinum.
Þegar íslenska hagkerfið gengur
í gegnum samdrátt sem á sér enga
hliðstæðu í hagsögu samtímans
er nauðsynlegt að bæði ríkis-
stjórnin og Seðlabankinn stígi inn
af fullum þunga. Um það deila fáir.
Yfirvöld sem fara með hagstjórn
eru hins vegar undir miklum
þrýstingi og þá er tilhneigingin
oft sú að gefa of lausan tauminn.
Ríkisstjórnin keppist við að friða
sem flesta með fjárútlátum fyrir
kosningar og fjármálamarkaður-
inn kallar eftir því að Seðlabank-
inn beiti magnbundinni íhlutun,
það er uppkaupum á ríkisskulda-
bréfum, af fullum krafti til þess
að fjármagna halla ríkissjóðs og
halda niðri vöxtum á markaði.
Ekki er úr vegi að rifja upp
ummæli seðlabankastjóra vorið
2013, þá dósents við Háskóla
Íslands, á málstofu sem Seðla-
bankinn stóð fyrir: „Allar óðaverð-
bólgur stafa af miklum fjárlaga-
halla sem er fjármagnaður með
seðlaprentun.“ Þessari upprifjun
er ekki ætlað að gefa í skyn að óða-
verðbólga sé á næsta leiti. Áður en
prentvélarnar fara á yfirsnúning er
þó kannski rétt að staldra aðeins
við.
Magnbundin íhlutun er nýtt
hagstjórnartæki hér á landi og
verður notuð í hagkerfi sem er
enn að laga sig að nýjum veruleika
lágra vaxta. Eins og stjórnendur
Seðlabankans hafa ítrekað að
undanförnu þá gilda ekki alltaf
sömu lögmál í peningamálum á
Íslandi annars vegar og á nálægum
myntsvæðum hins vegar.
Af þessum ástæðum var hug-
hreystandi að heyra varúðar-
sjónarmið Gunnars Jakobssonar,
varaseðlabankastjóra fjármála-
stöðugleika, á Peningamálafundi
sem Viðskiptaráð Íslands stóð
fyrir í síðustu viku. Gunnar sagði
að Seðlabanki Íslands yrði að hafa
það í huga að erfitt gæti reynst
að vinda ofan af magnbundinni
íhlutun þegar að því kemur. Á
ótroðnum slóðum getur fyrir-
hyggja reynst dýrmæt.
Prentvélar á
yfirsnúningi
Er hugsi yfir
nærveru Seðla-
bankans og þeim grímu-
lausu eignastýringarskila-
boðum til lífeyrissjóða
sem nálgast brot á
2 metra reglunni. 
Ólafur Sigurðsson,
framkvæmdastjóri
Birtu
tl.is
REYKJAVÍK AKUREYRI EGILSSTAÐIR REYKJANESBÆR SELFOSS
Atvinnuleysi þokast líkast til upp á við meðan ferðamenn eru sendir í sóttkví við komuna til landsins, en það minnkar
hratt eftir að landið verður opnað að nýju. Þetta
kemur fram í spá sem Hagfræðistofnun hefur birt.
Hagfræðistofnun telur þrennt stuðla að því að
atvinnuleysi geti minnkað hratt. Í fyrsta lagi sé
ekki ástæða til að ætla annað en að ferðalög hefj-
ist af krafti þegar ferðahömlur eru úr sögunni.
Í öðru lagi séu sumir þeirra sem áður unnu við
ferðaþjónustu að sinna öðru eða farnir úr landi.
Og í þriðja lagi ýti lækkun krónunnar undir eftir-
spurn eftir innlendri framleiðslu.
Í sviðsmyndinni er gert ráð fyrir að fallið verði í
einu vetfangi frá kröfu um sóttkví í júlí 2021. Árið
2020 hefur rúmum fimm prósentum vinnuafls
skort vinnu að jafnaði, en í spánni er gert ráð
fyrir að hlutfallið verði að jafnaði um sjö pró-
sent á fyrri hluta árs 2021 og að það fari hæst í
níu prósent í maímánuði. – þfh
Atvinnuleysi getur minnkað hratt
Sigurður Jóhannes-
son, forstöðumaður
Hagfræðistofnunar