Víkurfréttir - 18.06.2020, Síða 6

Þann 17. júní ár hvert frá árinu 1945 hefur stærsta fána landsins verið
flaggað á fánastönginni sem staðsett er í Skrúðgarðinum í Keflavíkur-
hluta Reykjanesbæjar. Fáninn er um 25 fermetrar að flatarmáli og
var flaggað í fyrsta sinn 17. júní 1944 á Þingvöllum. Með einhverjum
ráðum tókst Helga S. Jónssyni að fá fánann til Keflavíkur strax að af-
loknum hátíðarhöldunum á Þingvöllum. Fánanum var flaggað fram
yfir 1970 en þá var skipt um fána. Þeim fána var svo skipt út kringum
árið 2010.
Í ár er þriðja kynslóð þessa fána flaggað en sá elsti
er varðveittur á Byggðasafni Reykjanesbæjar og
það er hann sem sést á myndinni hér að neðan.
Um fánastöngina hefur verið ritað að hún sé
einn af þeim merkilegustu gripum sem sjá má í
Reykjanesbæ. Jón Tómasson, stöðvarstjóri, ritaði
í 10. tölublað blaðsins Eining frá 1. október 1949
um fánastöngina í Skrúðgarðinum í Keflavík:
„Þó er hér einn sá hlutur, sem ég hygg að sé ein-
stæður hér á landi, en það er „17. júní stöngin“.
Það er ákaflega mikil flaggstöng úr steinsteypu
og járni. Framan á fótstallinum er upphleypt
mynd af Jóni Sigurðssyni, en landvættirnir eiga
að prýða horn stallsins. Á „17 . júní stönginni“
er fáni dreginn að hún aðeins einu sinni á ári –
á þjóðhátíðardegi vorum. Umhverfis stöngina á
að koma minja- og skrúðgarður og hefur hann
verið skipulagður í aðalatriðum, en framkvæmdir
ekki hafnar, svo að enn er þar autt svæði, sem um
nokkurt skeið hefur verið notað sem íþróttaleik-
vangur. Þangað hópast fólkið 17. júní og fáninn
er dreginn að húni stangarinnar með mikilli við-
höfn. Þó stöngin standi lágt, gnæfir hún yfir alla
byggðina og fáninn sést alls staðar að úr bænum.
Undir fána „17. júní stangarinnar“ sameinast
hugir allra, sem þjóðlegheitum og vorum unga
bæ unna.
Stöngin var vígð af Séra Eiríki Brynjólfssyni
á Útskálum á þjóðhátíðardaginn 1945. Hún var
síðan lengd og settur undir hana hærri fótstallur.
Nú er heildarlengd stangarinnar með fótstalli um
17,5 metrar. Hönnuður fótstallsins var Helgi S.
Jónsson og Sævar Helgason gerði landvættirnar
eftir teikningum Helga. Framan á miðjum stöpl-
inum sem snýr að Suðurgötu eru stafirnir 17. júní
1944 og á þeirri hlið sem snýr inn í garðinn er
lágmynd af Jóni Sigurðssyni, gerð af Ríkarði Jóns-
syni. Á hverju horni eru súlur sem gnæfa upp
fyrir stöpulinn og eiga að minna okkur á festu og
óbilandi hugrekki þjóðarinnar og einnig tákna
þær keflin sem staðurinn Keflavík heitir eftir. Út
frá hverjum stöpli rísa svo landvættir Íslands.
Umhverfis stöpulinn er steypt blómaker sem
táknar fósturjörðina og þar skal plantað hrein-
blárri íslenskri Fjólu með umgjörð úr hreinhvítum
lágum kantblómum; tákn hreinleikans og bláhvíta
íslenska fánans í upphafi aldarinnar. Upphaflega
var eingöngu ætlast til að Íslenski þjóðfáninn
dreginn að húni 17. júní ár hvert og ekki við önnur
tækifæri. Þessi regla hefur þó þrívegis verið brotin,
eða þegar forsetar lýðveldisins hafa komið í opin-
bera heimsókn til Keflavíkur.“
Lýðveldisfáninn
frá Þingvöllum 1944 fór til Keflavíkur
Frá lýðveldishátíðinni 1944
Íslenski fáninn sem flaggað var í fyrsta skipti
á Þingvöllum við stofnun lýðveldisins árið 1944.
Árið eftir var fánanum flaggað í skrúðgarðinum í Keflavík.
Hér er fáninn á Byggðasafni Reykjanesbæjar.
• AF FACEBOOK-SÍÐU BYGGÐASAFNS REYKJANESBÆJAR •
6 // VíKuRFRÉttiR á SuÐuRnESjum í 40 áR
Fimmtudagur 18. júní 2020 // 25. tbl. // 41. árg.