Sjómannadagsblaðið - 07.06.2020, Qupperneq 52

52 s j ó m a n n a d a g s b l a ð i ð j ú n í 2 0 2 0
veiðarfæri og veiðiaðferðir hafa þróast töluvert undanfarna
áratugi. Þar hafa haldist í hendur ný efni og tölvutækni til þróun-
ar og rannsóknir auk þess sem öflug fyrirtæki í veiðarfæragerð
hafa lagt sig fram við þróun veiðarfæra og notið þar stuðnings
hafrannsóknastofnunar.
S tundum er sagt að Íslendingar séu fljótir að tileinka sér nýjungar á flestum sviðum,
hvort sem horft er til netvæðingar,
kortanotkunar eða annarra
tæknilausna sem horfa til framfara
og þæginda. Að sama skapi hefur
íslenski sjávarútvegurinn borið gæfu
til að leita ávallt leiða til að bæta
tækni við veiðar sínar á mismunandi
fiskistofnum, einmitt í því skyni
að auka sjálfbærni veiðanna, gæði
hráefnisins og fleiri þætti sem skilað
gætu aukinni hagkvæmni.
Haraldur Arnar Einarsson er
fiskifræðingur og sérfræðingur í
veiðarfærarannsóknum hjá Haf-
rannsóknastofnun. Hann starfar um
þessar mundir við þróunaraðstoð hjá
Matvæla- og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna (FAO) í Róm,
í deild sem sinnir málaflokkum
í tengslum við veiðiaðferðir og
veiðitækni með aðaláherslu á ábyrgar
og sjálfbærar fiskveiðar. Meðal
stærstu verkefna Haraldar hjá FAO er
merkingar veiðarfæra um heim allan
til að vinna gegn plastmengun og
draugaveiðum af völdum veiðarfæra
sem hafa tapast eða verið skilin eftir.
Hluti af  starfi hans  hefur verið að
aðstoða viðkvæm fiskisamfélög að
hefja veiðar að nýju eftir hörmungar
eins og fellibylinn Dorina sem skall á
norðurhluta Bahamaeyja í september.
Níu ára til sjós
Haraldur hefur stundað rannsóknir
á veiðarfærum hér á landi frá 2001.
Forveri hans í þessu starfi var Guðni
Þorsteinsson fiskifræðingur, en hann
lést 1997. Guðni var fremsti sérfræðing-
ur þjóðarinnar á sviði rannsókna
á veiðarfærum og veiðitækni, sem
hann starfaði við í meira en þrjátíu
ár. Haraldur Arnar býr að langri
reynslu af sjávarútvegi, enda ættaður
frá Drangsnesi á Ströndum, fæddur
1966 og var aðeins níu ára gamall
er hann fór fyrst í róður með föður
sínum. Haraldur stundaði sjóróðra á
mismunandi bátum og skipum með
mismunandi veiðarfærum og er því
gjörkunnugur greininni. Enda fékk
hann snemma áhuga á sjávarlíffræði
og þar á meðal veiðarfærum og hvern-
ig mætti aðlaga veiðar og veiðarfæri til
betri árangurs, sér í lagi til aukinnar
sjálfbærni veiðistofna. Sem dæmi
um vilja útgerðarmanna og ekki
síður fremstu hönnuða veiðarfæra
(netagerðarmanna) hér á landi til að
bæta árangur atvinnugreinarinnar
nefnir Haraldur að ef flottrollið hefði
ekki verið þróað á sínum tíma væri
líklega öðruvísi og fátæklegra um
að litast í íslenskum þjóðarbúskap,
enda stærsti hluti uppsjávartegunda
veiddur með flotvörpu.
Guðmundur lagði grunninn
En það var Guðmundur Gunnars-
son netagerðarmeistari, sem hefur
nýlega lokið 50 ára starfsævi hjá
Hampiðjunni, sem átti veg og vanda
að þeirri byltingu í veiðarfæraþróun
sem haft hefur áhrif til aukinnar vel-
sældar þjóðarinnar. „Þótt í grunninn
megi segja að nútíma veiðarfæri líti
eins út núna og þau gerðu fyrir tugum
ára er það sambærilegt og að horfa á
fornbíl og nútímabíl sem eru enn með
fjögur hjól, vél og stýri en í raun hefur
allt breyst. Segja má svipað um flest
veiðarfæri. Breytingar eru kannski
ekki augljósar en efni og hönnun
hefur breyst. Flest veiðarfæri eru
afkastameiri í dag og endast lengur,
en einnig hefur tækni um borð fiski-
skipa aukið markvissa veiði á margan
hátt,“ segir Haraldur, sem telur
almennt viðurkennt að Íslendingar
séu talsvert á undan mörgum helstu
fiskveiðiþjóðum heims hvað varðar
þróun og hönnun góðra veiðarfæra.
Fyrsta varpa sinnar tegundar
„Almennt séð eru útgerðir viljugar að
prófa og innleiða nýjungar í því skyni
að bæta árangur í greininni. Gott
dæmi um veiðarfæri sem virðist reyn-
ast vel hér á landi og er í almennri
notkun en lítið sem ekkert hjá öðrum
þjóðum er botnvarpa gerð úr þverneti.
En þvernet er í raun nákvæmlega
sama netið og notað er í vörpur nema
að því er snúið þvert, eða 90°. Við
það er hægt að setja saman vörpu
sem er jafnstór og hefðbundin, en
nota samt 30 prósentum minna net.
En það er tæknilega flókið að setja
saman vörpu á þennan hátt og alls
ekki á allra færi.“ Þetta segir Haraldur
að Hermann Hrafn Guðmundsson
netagerðarmeistari hafi leyst. Hann
starfar hjá Hampiðjunni en var þá hjá
Fjarðaneti Akureyri. „Árið 2005 setti
hann saman fyrstu vörpuna á þennan
hátt og hún var síðan mynduð með
neðansjávarmyndavélabúnaði Haf-
rannsóknastofnunar, sem þá var nýr.
Það kom í ljós að þarna var síst verra
veiðarfæri á ferðinni en þær vörpur sem
þá voru í notkun. Þetta er sennilega
fyrsta varpan sem sett var saman á
íslensk hönnun nýs botntrolls
gegnir mikilvægu hlutverki
nýja botntrollið.
Flotvörpupokar
eru alla jafna mun
stærri en á botn-
vörpum.
Mynd/HaMpiðjan
Þótt í grunninn megi segja
að nútíma veiðarfæri líti
eins út núna og þau gerðu
fyrir tugum ára er það
sambærilegt og að horfa á
fornbíl og nútímabíl sem
eru enn með fjögur hjól,
vél og stýri en í raun
hefur allt breyst.
Haraldur arnar Einarsson, fiskifræðingur og sérfræðingur í veiðarfærarannsóknum hjá Hafrannsóknastofnun, hefur stundað rannsóknir á veiðarfærum frá 2001. Hann telur íslendinga talsvert á undan mörgum helstu
fiskveiðiþjóðum heims varðandi þróun og hönnun góðra veiðarfæra. Mynd/Hreinn Magnússon