Læknablaðið - jan 2021, Qupperneq 46

46 L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107
Árið er 1976. Tveir ungir læknar á leið í
hérað til Patreksfjarðar. Kandídatsárinu
að ljúka og alvara lífsins blasti við. Ekki
þótti okkur það lítið verkefni að bera
ábyrgð á heilsufari íbúa á víðáttumiklum
suðurhluta Vestfjarðakjálkans og annast
sjúkrahús á staðnum. Við þóttumst færir
í flestan sjó og ekki víla fyrir okkur að
sinna hverju því sem upp kynni að koma.
Á Patreksfirði dvöldum við í tvö ár og
ekki man ég til þess að mér hafi verið
sérstaklega hælt fyrir læknisstörf mín í
héraðinu. Mér var hins vegar, merkilegt
nokk, hælt bæði fyrir tannlækningar og
dýralækningar, sem ég kunni ekkert í.
Áður en við fórum vestur var því gauk-
að að okkur að enginn tannlæknir væri
í héraðinu og varla vorum við komnir á
staðinn þegar eini dýralæknirinn á suður-
hluta Vestfjarða yfirgaf svæðið og ekki
von á neinum í staðinn. Við vissum að
tannlæknir kæmi einu sinni til tvisvar á
ári fáa daga í senn en sjaldnast að Patreks-
firðingar fengju tannpínu akkúrat þá daga.
Það fylgdi líka sögunni að þar vestra væri
fólki ekkert sérstaklega annt um tenn-
ur sínar og venjulega fyndist þeim eina
lausnin við tannpínu að losna við tönnina.
Því var einnig hvíslað að okkur að gervi-
gómar í efri og neðri væru ekki sjaldgæfar
fermingargjafir þar um slóðir. Nú voru
góð ráð dýr, stuttur tími til stefnu og ein-
hvern veginn varð maður að bjarga sér. Ég
hafði í skyndi upp á gömlum Læknanema
með grein eftir Jón Sigtryggsson prófessor
í tannlækningum með leiðbeiningum um
tanndrátt fyrir héraðslækna. Svona mál
hafði greinilega komið upp áður. Þessa
grein las ég með athygli, kynnti mér hinar
ýmsu gerðir tanga eftir því hvaða tönn
skyldi taka og æfði mig í einrúmi á hand-
brögðunum með þykjustutöng í hendi.
Þá kom upp annað vandamál, sem var
deyfingar við tanntöku. Ég talaði við tann-
lækninn minn, spurði hvort hann gæti
bent mér á góðar leiðbeiningar fyrir byrj-
endur í tanndeyfingum. Þá vildi svo vel til
að hann hafði nýlega fengið auglýsinga-
bækling fyrir deyfingarlyf og viti menn,
með fylgdu leiðbeiningar um deyfingar
hinna ýmsu tanna sem hann bauðst til að
gefa mér, alger hvalreki. Málinu reddað og
nú var haldið í tannlæknalaust hérað með
þetta veganesti.
Ekki leið á löngu þar til bóndi úr
sveitinni kom á stofu og bar sig illa vegna
tannpínu og vildi endilega að ég fjarlægði
sökudólginn hið snarasta. Ég bað mann-
inn um að opna munninn og við mér
blasti slangur af tönnum hér og þar sem
áttu það sameiginlegt að líta út sem hálf-
brunnin eða albrunnin eldfjöll og mátti
ekki á milli sjá hver leit verst út, allar
mundu flokkast sem geiflur. Hann benti
mér á sökudólginn og hann var ekki til í
neinar málamiðlanir, tönnin skyldi fara
og það hér og nú. Ekki sá ég að það mundi
breyta miklu fyrir tannstatus bóndans þó
ein geiflan fyki. Nú var komið að því.
Ég sagi honum að ég yrði að bregða
mér í næsta herbergi til að ná í tanntöku-
settið en ég passaði mig alltaf á að hafa
það í öðru herbergi. Ég skaust fram, greip
grein Jóns Sigtryggssonar ofan úr hillu og
leiðbeiningarnar um deyfingu og renndi
í gegnum þetta á örskotsstundu að mér
fannst og tók um leið létta æfingu með
viðeigandi töng og æfði handbrögð við
að leggja mandibular-deyfingu sem ég
hafði aldrei gert áður. Vonaði að enginn
kæmi inn og sæi mig við þessar æfingar.
Fór svo inn til bóndans með tangirnar og
bað hann að afsaka biðina, ég hefði lent í
símtali, maður mætti aldrei koma fram án
þess að lenda í símanum.
Ég sá það á svip bóndans að hann
trúði ekki orði af því sem ég sagði. Ég tók
mér stöðu fyrir framan hann með deyf-
ingarsprautuna í hendinni og bað hann að
opna munninn. Hann gerði það en skellti
munninum aftur þegar ég nálgaðist og
horfði nú fast og ákveðið í augu mín og
spurði: Þú hefur gert þetta áður – er það
Smásaga úr héraði
Magnús R. Jónasson
læknir