Morgunblaðið - 24.09.2020, Page 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 2020
SMÁRALIND
www.skornir.is
Breiður og góður
kuldaskór úr
mjúku leðurlíki.
2 rennilásar.
Kuldaskór
Verð 11.995
Stærðir 37-42
Ég fagna því að ný-
birt mynd af Jesú með
farða og brjóst hafi
orðið tilefni til þess að
fólk ræði um merkingu
fagnaðarerindisins og
þá sér í lagi um per-
sónu Jesú Krists. Það
er sannfæring mín að
þessi mynd geti hjálp-
að okkur að skýra af-
stöðu kristinnar kirkju
til þeirra einstaklinga í
okkar samfélagi sem ekki skilgreina
kyn sitt á hefðbundinn hátt, ann-
aðhvort karlkyns eða kvenkyns.
Fyrir okkur sem tilheyrum krist-
inni kirkju í hinum vestræna heimi
er hefðbundin Jesúmynd frekar
stöðluð. Jesús Kristur líkist oftast
hinum vestræna karlmanni í útliti, er
ljós á hörund, með skollitað hár og
blá augu. Þessi mynd er í samræmi
við þær sunnudagaskólamyndir sem
við fræddumst um og fengum úthlut-
aðar sem börn í sunnudagaskólanum
um og eftir miðja síðustu öld. Hún er
einnig í samræmi við þá mynd af
Jesú Kristi sem birtist okkur í stór-
myndunum sem búnar voru til í
Hollywood um miðja 20. öld um hinn
sögulega Jesú, t.d. King of Kings
(1961), The Greatest Story Ever
Told (1965) og Jesus Christ Superst-
ar (1973). Hér á landi er þessi mynd
ekki aðeins kunnugleg heldur líka
„heimilisleg“ enda eru flestar Jesú-
myndir á altaristöflum í kirkjum
landsins í þessum dúr.
En af hverju er ég að gera þetta að
umræðuefni hér? Er ekki alveg sama
hvernig Jesús lítur út svo fram-
arlega sem hann lítur út eins og karl-
maður og karlmennska hans er ekki
dregin í efa? Í þessu samhengi er
mikilvægt að muna að það er ákveðin
túlkun fólgin í því að láta Jesú líta út
eins og hvern annan vestrænan karl-
mann. Allavega eru litlar sem engar
líkur á að útlit hans hafi ekki verið í
samræmi við gyðinglegan uppruna
hans. En málið er líka aðeins flókn-
ara en það að kynþáttaskipti hafi
verið gerð á Jesú. Hans vestræna út-
lit hefur líka verið notað í pólitískum
tilgangi, t.d. af nasistum á fjórða og
fimmta áratug síðustu aldar, en þeir
notuðu það til að færa rök fyrir yf-
irburðum hins hreina
hvíta kynstofns og til
að réttlæta ofsóknir
þeirra gegn gyðingum
og öðrum sem stóðu
fyrir utan þann hóp.
Það er mikilvægt að
horfast í augu við svona
misnotkun og ganga út
frá því að það felst túlk-
un í hverri einustu
mynd sem dregin er
upp af Jesú Kristi.
Eins er mikilvægt
fyrir okkur sem játum
kristna trú að gangast
við því hvernig karlmennska Jesú
hefur, líkt og vestrænt útlit hans á
tímum nasismans, verið notuð til að
sanna yfirburði eins hóps yfir annan.
Þannig hefur karlmennska hins
sögulega Jesú verið notuð til að neita
konum um að gegna vígðri þjónustu
innan kristinnar kirkju og er enn
gert innan mjög stórra kirkjudeilda
eins og Rómversk-kaþólsku kirkj-
unnar og Rétttrúnaðarkirkjunnar.
Af því að Jesús var karl en ekki kona
hefur verið ályktað að konur geti
ekki gerst erindrekar í Krists stað
og því þurfi karla til að gegna því
mikilvæga hlutverki. Þessi nið-
urstaða endurspeglar hugmynd
Tómasar frá Aquino sem uppi var á
13. öld, en hann hélt því fram að karl-
inn væri normið en konan ekki (hún
væri sem sagt „ab-normal“). Vissu-
lega hefur lúterska kirkjan víða um
heim, þar með talin íslenska þjóð-
kirkjan, tekið það skref að vígja kon-
ur til prests og þannig hafnað þess-
um rökum systurkirkna sinna.
Spurningin um prestvígslu kvenna
er síðan skyld spurningunni um
prestvígslu samkynhneigðra ein-
staklinga, sem víða ógnar einingu
innan kirkjudeilda og hins stóra
kirkjulega samhengis. Sem betur fer
hefur íslenska þjóðkirkjan boðið
samkynhneigða einstaklinga vel-
komna í hóp vígðra þjóna sinna eins
og konurnar. En þýðir það að hún
hafi tekið afstöðu með einstaklingum
óháð kynvitund, kyngervi eða kyn-
hneigð?
Þau viðbrögð sem myndin af Jesú
með farða og brjóst hefur kallað
fram að undanförnu benda til þess að
kristið fólk þurfi að gera það upp við
sig hvort það sé mennskan eða karl-
mennskan sem skipta hér mestu
máli. Bara til að það fari ekki á milli
mála þá snýst þetta ekki um að það
sé verið að efast um að hinn sögulegi
Jesús frá Nasaret hafi verið karl-
maður. En hvað um hinn upprisna
Krist sem kristin kirkja játar og boð-
ar trú á? Ef við getum gengið út frá
því að einstaklingar óháð kynvitund,
kyngervi og kynhneigð geti gerst er-
indrekar í Krists stað, af hverju má
myndin af hinum upprisna Kristi
ekki endurspegla þá staðreynd?
Þegar myndir af Kristu (Kristi í
kvenlíka) voru fyrst sýndar opinber-
lega á áttunda og níunda áratug 20.
aldar kölluðu þær fram hörð við-
brögð, stundum svo hörð að það
þurfti að fjarlægja þær. Þessar
myndir voru ekki gerðar til að falsa
söguna með því að reyna að sann-
færa fólk um það að hinn sögulegi
Jesús hefði verið kona en ekki karl.
Að sögn höfunda þessara listaverka
var tilgangur þeirra sá að sýna
hvernig konur gátu fundið til sam-
semdar með Kristi sem tók á sig
mennsku og gekk inn í hinn mann-
lega veruleika sem var ekki ein-
skorðaður við veruleika karla þó að
hann klæddist karllíkama. Að mínu
mati gerir mynd af Jesú með farða
og brjóst það sama, því hún brýtur
upp staðalmyndir og flytur okkur
fagnaðarerindið um Jesú Krist, sem
gerðist einn af okkur. Þetta er í sam-
ræmi við orðalag kirkjuþingsins í
Kalkedon árið 451, sem sagði að
Kristur væri „sannur Guð og sannur
maður“ (l. vera deus, vere homo).
Hér er mikilvægt að veita því athygli
að á latínu er notað hugtakið „homo“
(maður) en ekki „vir“ (karlmaður).
Með því að leggja áherslu á
mennsku hins upprisna Krists í sam-
ræmi við hina klassísku formúlu um
sannan Guð og sannan mann fáum
við kærkomið tækifæri til að fagna
fjölbreytileikanum, óháð kynvitund,
kyngervi eða kynhneigð. Þannig um-
vefur hinn upprisni Kristur mennsku
okkar allra, hvernig sem við skil-
greinum kyn okkar. Það gefur okkur
einnig frelsi til að spegla okkur í
Jesú Kristi, sem á móti endurspeglar
okkur, hvaða persónufornafn sem
við kunnum að velja að nota um okk-
ur sjálf.
Var Jesús með brjóst og farða?
Eftir Arnfríði
Guðmundsdóttur »Með því að leggja
áherslu á mennsku
hins upprisna Krists í
samræmi við hina klass-
ísku formúlu um sannan
Guð og sannan mann
fáum við kærkomið
tækifæri til að fagna
fjölbreytileikanum,
óháð kynvitund, kyn-
gervi eða kynhneigð.
Arnfríður
Guðmundsdóttir
Höfundur er prófessor við
guðfræði- og trúarbragðafræðideild
Háskóla Íslands.
Að stýra sveit-
arfélögum, sem stjórn-
málamaður í meirihluta,
snýst annars vegar um
að koma að sinni póli-
tísku sýn. Á sviði stjórn-
málanna geta því oft
komið upp deilur og
átök um áherslur. Hins
vegar snýst það um að
tryggja fagleg vinnu-
brögð í rekstri sveitar-
félagsins.
Hjá sveitarfélaginu og fyrir-
tækjum þess þarf að tryggja góða
stjórnarhætti, þar sem stjórnin ein-
beitir sér að kjarnastarfsemi en týnir
sér ekki í deilum og átökum. Að sitja í
stjórn fyrirtækis í eigu sveitarfélags
þýðir að sitja í samhentri og faglegri
stjórn í þágu þess fyrirtækis. Pólitísk
átök eiga heima á öðrum vettvangi.
Á síðustu tveimur árum höfum við
hjá Reykjavíkurborg unnið að því að
tryggja góða stjórnarhætti í öllum
okkar rekstri. Við höfum skýrt um-
boð og ábyrgð, einfaldað boðleiðir og
skerpt á hlutverki lykileininga. Við
viljum að ákvarðanataka verði betri
og áreiðanlegri, með því að einfalda,
skýra og skerpa stjórnkerfið.
Í stjórn Faxaflóahafna, þar sem ég
sit, höfum við farið í mikla vinnu við
að rýna eigendastefnu og stofnsamn-
ing Faxaflóahafna til þess að skerpa á
hlutverki og ábyrgð stjórnar í umboði
eigenda sinna. Í stjórn Lífeyrissjóðs
starfsmanna Reykjavíkurborgar höf-
um við einnig látið góða stjórnarhætti
leiða starf stjórnar.
Að gefnu tilefni lagði ég það til, á
aðalfundi Samtaka sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu fyrir ári, að far-
ið yrði í að endurskoða byggðasamlög
á höfuðborgarsvæðinu með góða
stjórnarhætti að leiðarljósi. Sameig-
inleg verkefni okkar undir hatti
byggðasamlaga eru
Sorpa, Strætó, Slökkvi-
lið höfuðborgar-
svæðisins og sameig-
inlegur rekstur
skíðasvæða.
Nú er þessi vinna
langt komin undir stjórn
SSH, þar sem stofn-
samningar hafa verið
rýndir og verkefni
byggðasamlaganna
rædd, í vinnu sem allir
kjörnir sveitarstjórn-
arfulltrúar á höfuðborg-
arsvæðinu áttu aðkomu að. Nú er
verið að meta næstu skref í átt að
framtíðarstjórnskipulagi samlag-
anna, þar sem skilvirkni og hagræði
verður haft að leiðarljósi auk góðra
stjórnarhátta.
Við viljum innleiða góða stjórnar-
hætti innan þessara stjórna til að
skapa skýran ramma fyrir stjórn-
irnar til að starfa innan. Þá geta þær
unnið að þeim verkefnum og ákvörð-
unum sem þarf á hverjum tíma, í
trausti skilgreindra verkferla og að
unnið sé eftir faglegum vinnubrögð-
um. Slíkt eykur traust á ákvörðunum
stjórnar og fyrirbyggir bak-
tjaldamakk og slæm vinnubrögð.
Það er til mikils að vinna að klára
endurskoðun á byggðasamlögum höf-
uðborgarsvæðisins fyrir hag allra
íbúa svæðisins.
Pólitísk og
fagleg stjórn
Eftir Þórdísi Lóu
Þórhallsdóttur
Þórdís Lóa
Þórhallsdóttir
» Það er til mikils að
vinna að klára end-
urskoðun á byggða-
samlögum höfuðborg-
arsvæðisins fyrir hag
allra íbúa svæðisins.
Höfundur er formaður borgarráðs og
oddviti Viðreisnar.
Ný íslensk sjón-
varpssería hefur
fengið mikið pláss í
umræðunni síðustu
víkur, og það vissu
allir hvað á spýt-
unni hékk þegar
þjóðin settist við
sjónvarpið til að ná
fyrsta þættinum.
Það var búið að
sýna okkur fyr-
irfram pólitískt
orðaskak, nákvæm-
ar kossasenur og
bólfimlegar lysti-
semdir, þó ekki í
hjónarúmum, held-
ur frekar annars staðar.
Þegar til kastanna kom og þjóðin
límdi sig við tækin eins og Dallas-
þættirnir eða Derrick væru endur-
bornir, þá var pólitíkin undir yfir og
allt um kring, svo það var aðeins fyr-
ir þá hörðustu, sem vaka fram úr á
hverri kosninganótt, að halda það út.
Kannski er þjóðin svona pólitísk.
Það kemur í ljós, þegar þáttunum
fjölgar, hvort innistæða sé fyrir
miklu áhorfi. Það er ekki trúlegt að
stjórnmálaþras geti haldið fólki vak-
andi við skjáinn, jafnvel þótt vel sé
smurt með spillingu. Hún er líka
orðin leiðigjörn, svo ofnotuð sem
hún er þessa dagana. En Íslend-
ingar eru áhugamenn um sjúkdóma,
og manni skilst að heilsufar aðal-
persónunnar muni koma við sögu
síðar. Góða skemmtun.
Sunnlendingur.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Samvera þjóðar og serían
Atvinna