Morgunblaðið - 26.09.2020, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. SEPTEMBER 2020
Talið er að um-fang pen-ingaþvættis
samsvari á milli
tveggja og fimm
hundraðshluta
heimsframleiðsl-
unnar. Það er á
milli 800 milljarða
og tveggja billjóna
dollara, eða 111 og
278 billjóna króna.
Þetta er svimandi
upphæð, jafnvel þótt umfangið
væri við neðri mörk.
FATF er skammstöfun fyrir
alþjóðlegan starfshóp um að-
gerðir gegn peningaþvætti og
fjármögnun hryðjuverka. Hóp-
ur þessi heldur úti listum. Á
svarta listanum eru átta lönd,
þar á meðal Bólivía, Kúba og
Nígería. Hópurinn er líka með
gráan lista. Þar dúkkaði Ísland
upp í fyrra og olli miklu upp-
námi hér á landi í ákveðnum
hópum. Það þótti blettur á ís-
lensku fjármálakerfi að lenda á
þessum lista og gæti það kostað
okkur traust og trúverðugleika.
Það væri mikið afrek ef þau
lönd á listum FATF væru þess
umkomin að stunda þann gríð-
arlega þvott á peningum, sem
fram fer í heiminum, án þess að
helstu fjármála- og eftirlits-
stofnanir heims fengju rönd við
reist.
Það blasir enda við hverjum
sem það vill sjá að peninga-
þvætti teygir sig um allt fjár-
málakerfi heimsins. Oft hafa
verið höfð fögur orð um að
stöðva peningaþvætti, en
árangurinn er það lítill að efa-
semdir vakna um að hugur fylgi
máli.
Í vikunni voru birt skjöl úr
fórum stofnunarinnar FinCEN,
sem hefur með höndum að fylgj-
ast með peningaþvætti, fjár-
svikum, fjármögnun hryðju-
verka og öðru grunsamlegu
fjármálavafstri. Fjármála-
fyrirtækjum ber að senda Fin-
CEN tilkynningar um grun-
samlegar peningafærslur.
Fréttavefurinn Buzzfeed komst
yfir skjölin og blaðamanna-
samtökin ICIJ unnu úr þeim í
samvinnu við fjölmiðla víða um
heim. Í þessum tilkynningum
koma fram 130 lönd, en Ísland
kemst ekki á blað að því er virð-
ist.
Þar kemur fram að bankar
um allan heim víla ekki fyrir sér
að flytja peninga þótt grun-
semdir vakni. Þeir senda ein-
faldlega tilkynningar til stofn-
unarinnar og síðan eru
peningarnir sendir áfram.
Þarna eru bandarísku fjár-
málastofnanirnar JPMorgan
Chase, Citigroup og Bank of
America og frá Evrópu má
nefna Deutsche Bank, HSBC,
Société Générale, Barclays og
Danske Bank.
Upphæðirnar í þessum til-
kynningum nema alls í kringum
tveimur billjónum dollara á
tímabilinu 1999 til
2017. Um er að
ræða feng glæpa-
hringja af eitur-
lyfjum og glæpum,
ágóða af svikamyll-
um úr vösum spari-
fjáreigenda og af-
rakstur fjársvika í
þróunarlöndunum.
Í frétt frá Buzzfeed
og ICIJ segir að
umræddar fjár-
málastofnanir hafi leyft þessum
peningum „að flæða inn og út
þrátt fyrir viðvaranir frá þeirra
eigin starfsfólki“.
Tjónið af peningaþvætti er
gríðarlegt. Því hefur til að
mynda verið haldið fram að
vextirnir af öllu því fé, sem
komið hefur verið undan í Afr-
íku með svikum og fjárdrætti,
myndu duga til að borga af öll-
um opinberum skuldum álf-
unnar.
Skattsvik verða alltaf til þess
að þyngri byrðar leggjast á hina
heiðarlegu, sama hvar þau fara
fram.
Ítök alþjóðlegra glæpa-
samtaka byggjast að miklu leyti
á fjárstyrk þeirra. Ef helstu æð-
ar hins alþjóðlega hagkerfis
standa galopnar fyrir illa
fengnu fé er erfitt að veita við-
spyrnu. Sum lönd í heiminum
eru beinlínis í gíslingu glæpa-
samtaka. Þar má nefna eitur-
lyfjahringi í Mexikó, sem HSBC
aðstoðaði kinnroðalaust við
peningaþvætti, meira að segja
eftir að bankinn hafði verið
sektaður fyrir athæfið 2012. Þá
bætti hann reyndar gráu ofan á
svart með því að bæta rúss-
nesku mafíunni á viðskiptavina-
listann.
Mitt í þessu öllu saman er
gott að hafa stofnanir á borð við
FATF með sína lista. Sú stofn-
un virðist aðeins horfa á hvort
reglur hafi verið innleiddar og
listarnir eru til marks um hvað
starfsemi hennar er grátlega
máttlaus.
Allar þær fjármálastofnanir,
sem afhjúpaðar voru með birt-
ingu skjalanna í vikunni, hafa
örugglega verið með sitt reglu-
verk í lagi. Þær fóru bara ekki
eftir reglunum.
Það er furðulegt að FinCEN
skuli hafa tekið við öllum þess-
um tilkynningum árum saman
án þess að það hefði meiri af-
leiðingar en raun ber vitni. Einu
viðbrögð stofnunarinnar nú
voru að vara við því í yfirlýsingu
að efnið yrði birt. Birting þess
væri glæpur, sem varðaði
bandarískt þjóðaröryggi. Nær
væri að segja að birtingin af-
hjúpaði glæpi, sem vörðuðu
þjóðaröryggi flestra ríkja
heims.
Sú spurning vaknar hvernig
eigi að koma böndum á pen-
ingaþvætti og alþjóðlega glæpa-
starfsemi þegar helstu banka-
stofnanir heims víla ekki fyrir
sér að taka þátt í svínaríinu.
Hvernig á að koma
böndum á pen-
ingaþvætti og al-
þjóðlega glæpa-
starfsemi þegar
helstu bankastofn-
anir heims víla ekki
fyrir sér að taka þátt
í svínaríinu?}
Óheft peningaþvætti
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
É
g horfði á áhrifamikið tónlistar-
myndband á dögunum með lista-
og baráttukonunni Patti Smith.
Hún hafði fengið til liðs við sig
fjölþjóðlegt teymi fólks á öllum
aldri, meðal annars tónlistarkonuna Ólöfu Arn-
alds.
Patti hvetur almenning til dáða. Hvetur fólk
m.a. til að nota vald sitt í forsetakosningunum
sem framundan eru í Bandaríkjunum. Hvetur
fólk til að nýta vald sitt til að snúa við þróun
sem henni og fleirum hugnast ekki. Að sam-
staða fólksins geti breytt.
Þetta var fallegt og hvetjandi myndband. Við
getum þetta saman, hvort sem um er að ræða
fjölskylduna, vinahópinn, götuna, hverfið,
íþróttafélagið, stjórnmálaflokkinn, þjóðina eða
heimsbyggðina. Hvert það mengi sem við til-
heyrum getum við nýtt til góðra verka en til þess að við
finnum að okkar vald og okkar framlag skipti máli þurfum
við að finna það í verki að allir standi jafnfætis í hópnum.
Að allir í hópnum fái sömu tækifæri og að hlustað sé af al-
vöru. Þannig fáum við alla í hópnum til að hlaupa í sama
takti að sama markmiði.
Markmið okkar sem störfum í stjórnmálum er að
tryggja jafnræði og bæta lífsskilyrði flestra. Ef íbúar upp-
lifa mikla misskiptingu gæða, eins og til dæmis birtist okk-
ur í nýjum tölum Hagstofunnar yfir skiptingu eigna á Ís-
landi, þá er hætta á að samstaðan bresti. Á tímum eins og
þessum, í heimsfaraldrinum miðjum, þurfum við sér-
staklega að gæta að jöfnuði um heim allan. Faraldurinn
kemur harðast niður á þeim sem lítið skjól
hafa. Þeim sem hafa veikt félagslegt og efna-
hagslegt bakland. Þann hóp þurfa stjórnvöld á
hverjum stað sérstaklega að hugsa um.
Okkar ríka samfélag er tilvalið til að jafna
kjörin, minnka neyðina og koma með öllum til-
tækum ráðum í veg fyrir fátækt barna og full-
orðinna. Það er ótækt í jafn ríku samfélagi að
hér búi þúsundir barna við sára fátækt. Saman
ættum við öll að krefjast úrbóta því fátækt
bitnar ekki bara á einstaklingnum heldur
harkalega á samfélaginu öllu. Þessi staða er
ekki eitthvert náttúrulögmál og rangt að ef
hlutfall fátækra í samfélagi minnki þá skerðist
ríkidæmi annarra. Fræðin sýna þvert á móti
að þar sem jöfnuður er meiri, þar er meiri hag-
vöxtur og samfélagið allt græðir. Fátækt er
pólitísk ákvörðun sem ber að uppræta.
Já, fólkið hefur valdið og saman eigum við að nýta vald
okkar á hvaða vettvangi sem okkur hugnast. Við gerum
fátt með heimasetu í kosningum eða sófatuði yfir sjón-
varpsfréttum heldur með því að segja upphátt hvernig
okkur líður og hvað má betur fara. Hvernig við saman há-
mörkum gæðin í samfélaginu og hvernig við getum stutt
við þá sem á stuðningi þurfa að halda. Við náðum saman að
mynda almannavarnir gegn veiru í upphafi faraldurs og
eigum líka að geta staðið saman að bættum kjörum fyrir
alla landsmenn til framtíðar.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Fólkið hefur valdið
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Framtíð lífskjarasamnings-ins ræðst á næstu dögum.Mikil óvissa er komin uppum hvort samningurinn
heldur áfram gildi sínu eða verður
sagt upp áður en frestur til þess
rennur út klukkan 16 næstkomandi
miðvikudag eftir að Samtök atvinnu-
lífsins lýstu því yfir að forsendur
hans væru brostnar. Ákvörðun um
hvort segja beri upp samningum er í
höndum framkvæmdastjórnar SA en
fyrirtæki sem aðild eiga að SA kjósa
um það eftir helgi hvort þau vilja að
það verði gert.
SA hafa aldrei sagt upp gildandi
samingum við endurskoðun þeirra,
þó það hafi stundum staðið tæpt.
Fari svo að samningum verði sagt
upp um mánaðamótin leiðir það til
þess að kjarasamningar á almenna
vinnumarkaðinum eru lausir frá og
með 1. október. Launþegar munu þó
áfram taka laun samkvæmt þeim, þar
sem gömlu samningarnir gilda þar til
nýir hafa verið gerðir en þeir fá ekki
frekari hækkanir skv. samningnum.
Launþegar verða þá af 24 þús. kr.
hækkun kauptaxta og 15.750 kr. al-
mennri hækkun mánaðarlauna um
áramótin og ekki kemur til hækkun
desemberuppbótar.
Sótt fram af hörku
Verði samningum sagt upp eru
viðsemjendur komnir á byrjunarreit.
Samningsumboðið innan ASÍ færist
þá aftur til aðildarfélaganna, gera
þarf viðræðuáætlanir og hefja vinnu
við kröfugerð. ,,Það liggur alveg fyrir
að ef að þetta fer svona þá verður far-
ið mjög hratt af stað hérna megin,“
segir viðmælandi í verkalýðshreyf-
ingunni. Innan samtaka atvinnurek-
enda furða menn sig á því að verka-
lýðshreyfingin neiti með öllu að ræða
viðbrögð við þeim aðstæðum sem
uppi eru í efnahagslífinu ólíkt því sem
áður var. Af yfirlýsingum verkalýðs-
foringja má ráða að sótt verði fram af
hörku ef samningar verða í uppnámi
og gæti verið átakavetur framundan.
Algengast hefur verið að samn-
ingar haldi gildi sínu við endur-
skoðun þeirra jafnvel þó forsendur
þeirra séu taldar brostnar. Ekki
mátti þó miklu muna í febrúar árið
2018. Þá líkt og nú klofnaði for-
sendunefnd kjarasamninganna við
endurmat á samningunum en að
þessu sinni var það ASÍ sem taldi að
forsendurnar væru brostnar. Ári áð-
ur, við endurskoðun samninga í febr-
úar 2017, varð það líka niðurstaðan
að forsendur væru brostnar en sam-
komulag náðist þá milli ASÍ og SA
um að fresta viðbrögðum við þeim
forsendubresti í eitt ár eða til loka
febrúar 2018.
Þegar kom fram á árið 2018 kom
æ betur í ljós að mjög skiptar skoð-
anir voru á því meðal forystumanna í
ASÍ hvort rétt væri að segja samn-
ingum upp. Viku áður en frestur til
að segja upp samingum rann út lýsti
miðstjórn ASÍ því yfir að forsendur
samninga væru brostnar. 27. febrúar
kom útspil frá ríkisstjórninnni sem
gaf út yfirlýsingu um ýmsar aðgerðir
til að greiða fyrir lausn. ASÍ boðaði
til formannafundar daginn eftir, 28.
febrúar, aðeins nokkrum klukku-
stundum áður en fresturinn rann út
og voru skoðanir mjög skiptar og fast
tekist á.
Niðurstaða kosningar meðal for-
mannanna varð sú að tillaga um að
segja samningum upp var ekki sam-
þykkt. 42,9% vildu segja upp en
57,1% voru á móti. Mun fleiri félags-
menn voru þó að baki þeim sem vildu
uppsögn en það dugði ekki til því
bæði þurfti meirihluta formanna og
fjölda félagsmanna til að tillagan um
uppsögn teldist samþykkt. Samning-
arnir giltu því út árið 2018.
„Þá verður farið
mjög hratt af stað“
Morgunblaðið/Eggert
Atvinnulíf Framtíð lífskjarasamningsins getur ráðist á næstu dögum. Af-
staða fyrirtækja í SA til uppsagnar samninga á að liggja fyrir á þriðjudag.
Lífskjarasamningarnir leggja
þá skyldu á herðar samninga-
nefnd ASÍ og framkvæmda-
stjórn SA að bregðast við ef
forsendur samninga standast
ekki. Kalla saman sameigin-
legan fund og leita leiða til
þess að markmið samningsins
nái fram að ganga og leita
samkomulags um viðbrögð til
að vinna að því að hann haldi
gildi sínu.
Í samtölum við fólk innan
ASÍ í gær kom fram sú skoð-
un að þetta ákvæði eigi ein-
göngu við ef báðir viðsemj-
endur telja að forsendur
samningsins séu brostnar en
ekki ef aðeins annar þeirra
telur að svo sé eins og nú sé
raunin.
Óvíst er því að hve miklu
leyti næstu dagar verða not-
aðir til að reyna að ná sam-
komulagi um áframhaldandi
gildi samningsins en óformleg
samtöl eru þó sögð vera í
gangi víða.
Skulu leita
samkomulags
VIÐBRÖGÐ VIÐSEMJENDA