Morgunblaðið - 03.10.2020, Blaðsíða 52

52 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 2020
Veiga Grétarsdóttir vannþað merkilega afrek aðróa á kajak rangsælis íkringum Ísland í fyrra og í
viðtali í Sunnudagsmogganum á
dögunum sagði hún róðurinn hafa
verið barnaleik í samanburði við
kynleiðréttingarferlið sem hún hóf
fyrir sex árum. Nefndi Veiga þetta
verkefni sitt „Á móti straumnum“ og
ber heimildarmynd um afrekið,
frumsýnd á RIFF í dag, 3. október,
sama titil. Segir í henni frá hvoru
tveggja, róðrinum og kyn-
leiðréttingarferlinu, innri og ytri
baráttu Veigu. Hinni líkamlegu
áskorun róðursins ættu flestir að
geta áttað sig á en líklega eiga marg-
ir erfiðara með að setja sig í spor
þeirra sem þurfa að leiðrétta kyn
sitt.
Í byrjun myndar eru sýnd viðtöl
sem Veiga fór í, m.a. á Rás 2 þar sem
hún sagðist ætla að safna áheitum
fyrir Pieta-samtökin sem sinna for-
varnarstarfi gegn sjálfsvígum og
sjálfsskaða, þar sem hún hefði sjálf
reynt að svipta sig lífi. Í viðtali á út-
varpsstöðinni K100 var Veiga spurð
að því af hverju hún ætlaði rangsæl-
is í kringum landið og sagðist hún þá
hafa verið á móti straumnum alla
ævi. Að róa á móti straumnum er
auðvitað miklu erfiðara en að róa
með honum og til þess þarf sterk
bein sem Veiga er greinilega með.
Rætt er við foreldra hennar sem
segjast hafa eignast drenginn Veig-
ar sem ólst upp á Ísafirði, var litrík-
ur og ljúfur að sögn foreldranna, fór
á sjóinn með föður sínum og starfaði
sem rennismiður í 20 ár og seinna
stálsmiður. Allt saman mjög karl-
mannlegt, mætti segja, í gamaldags
merkingu þess orðs.
Veiga er merkileg kona og ekki
annað hægt en að dást að henni,
hvernig hún hefur tekist á við mót-
lætið og verið ófeimin við að greina
frá tilfinningum sínum og baráttu.
Að ógleymdu því mikla afreki að róa
á móti straumnum í kringum landið.
Enginn er eyland og í myndinni má
sjá að vinir og ættingjar hafa stutt
við bakið á henni.
„Fólk þarf að fá að vera eins og
það er,“ segir fjárbóndinn Elísabet
Pétursdóttir í myndinni og bendir
réttilega á að fordómar verða ekki
sigraðir án þess að takast á við þá og
tala um hlutina í stað þess að þagga
þá niður sem er fólki svo eðlislægt
þegar eitthvað óskiljanlegt blasir
við. Auðvitað er ekki einfalt mál fyr-
ir aðstandendur að átta sig á því að
sonurinn, vinurinn eða kærastinn/
eiginmaðurinn er í raun kona og í
myndinni er rætt við fyrrverandi
eiginkonu Veigu, Helgu. Þær eiga
barn saman, stúlku sem orðin er níu
ára. Fjölskyldan flutti til Noregs og
þar komst Helga að hinu sanna, að
eiginmaðurinn væri í raun kona.
Veiga líkir þessu við andlát, segir að
eiginmaðurinn hafi þarna dáið og
kona komið í hans stað. Endaði
hjónabandið með skilnaði. Sálfræð-
ingurinn Óttar Guðmundsson segir
langflesta foreldra transfólks upp-
lifa mikla sorg við þessa umbreyt-
ingu barns síns og að varla sé hægt
að gera meiri breytingu á lífi sínu.
Systkinin þurftu líka að fá að syrgja
bróður sinn, segir Veiga. Þetta eru
flóknar og erfiðar tilfinningar og
flókið sorgarferli sem á sér stað,
eðlilega.
Veiga segist í kringum 12 ára ald-
urinn hafa áttað sig á því að eitthvað
væri óvenjulegt í fari hennar en hún
hélt því út af fyrir sig, fann þörf fyrir
að klæða sig í kvenföt og keypti sér
líka slík föt undir því yfirskini að hún
væri að kaupa þau handa kærustu.
Fötin faldi hún vandlega og laug að
foreldrum sínum þegar þeir fundu
óvænt brjóstahaldara eða annað
grunsamlegt.
Fylgst er jafnt í myndinni með
ferðalaginu, róðri Veigu og róðrar-
félaga hennar Örlygs sem reri með
henni hluta af ferðinni, milli þess
sem ljósi er varpað á fortíð hennar
og tilfinningar, rætt við aðstand-
endur og vini. Úr verður skýr og vel
mótuð mynd af einstaklingi með öll-
um sínum kostum og göllum. Veiga
er auðvitað ekki gallalaus frekar en
annað fólk og leikstjórinn, Óskar
Páll, er ófeiminn við að sýna báðar
hliðar á viðfangsefninu.
Róðurinn er erfiður á svo marga
vegu, hvort heldur er í kringum Ís-
land eða í lífinu sjálfu. Þetta er vel
uppbyggð og fróðleg heimildarmynd
um merkilega manneskju. Mynd
sem á erindi við alla og ekki síst þá
sem þurfa að sigrast á fordómum
sínum í garð transfólks.
Þungur róður
Morgunblaðið/RAX
Baráttukona Veiga ber á sig sólarvörn áður en hún leggur á hafið frá Þjórsárverum 20. júní í fyrra.
RIFF - Alþjóðleg kvikmynda-
hátíð í Reykjavík
Á móti straumnum bbbbn
Leikstjóri: Óskar Páll Sveinsson.
Handritshöfundur: Margrét Örnólfs-
dóttir. Framleiðandi: Pétur Einarsson.
Stjórn kvikmyndatöku: Óskar Páll
Sveinsson. Klipping: Úlfur Teitur
Traustason. Hljóðhönnun: Gunnar Árna-
son. Framleiðslufyrirtæki: P/E Produc-
tions. Ísland, 2020. 90 mín.
HELGI SNÆR
SIGURÐSSON
KVIKMYNDIR
Kór Fella-og Hólakirkju heldur
tónleika á morgun, sunnudaginn 4.
október, kl. 17, til styrktar orgel-
pípuhreinsunarsjóði kirkjunnar.
„Á þessum 75 mínútna löngu tón-
leikum fær kórinn að njóta sín í hin-
um einstaka hljómi kirkjurýmisins
og nefna má lögin „Sóleyjarkvæði“
og „Haustvísur til Máríu“,“ segir í
tilkynningu og kórinn mun einnig
skipta sér eftir kynjum, í kvenna-
kór og karlakór og mun hvor kór
flytja nokkur lög. Konurnar munu
m.a. flytja lag Bubba Morthens,
„Fallegur dagur“ og karlarnir
syngja „Stúlkan mín“ eftir Jón
Múla Árnason.
Einsöngvarar verða Kristín R.
Sigurðardóttir og Garðar Eggerts-
son. Hætt hefur verið við kleinu-
kaffi eftir tónleikana og mælst er til
þess að tónleikagestir beri grímur
vegna Covid-19.
Á efnisskrá Lag Bubba, „Fallegur dagur“
verður sungið í Fella- og Hólakirkju.
Tónleikar í Fella-
og Hólakirkju
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Heimildar-
myndin Aalto
verður sýnd í
Norræna húsinu
í dag kl. 17.30 og
er hún á dagskrá
RIFF. Myndin er
sögð ástarsaga
þeirra Alvars og
Aino Aalto,
finnsku meist-
aranna í
nútímaarkitektúr og hönnun. Að
lokinni sýningu verður leiðsögn um
Norræna húsið, sem hannað var af
Aalto, undir leiðsögn arkitektsins
Guju Daggar Hauksdóttur.
Miðasala fer fram á riff.is.
Heimildarmynd og
leiðsögn um Aalto
Guja Dögg
Hauksdóttir
Heimildarmyndin Humarsúpa, ein
þeirra sem er á dagskrá Alþjóðlegrar
kvikmyndahátíðar í Reykjavík,
RIFF, var heimsfrumsýnd fyrir viku
á alþjóðlegu kvikmyndahátíðinni í
San Sebastián en hún hafði verið val-
in til þátttöku í lokaathöfn hluta há-
tíðarinnar sem nefnist Zinimera.
Myndin var einnig tilnefnd til Lurra-
verðlaunanna sem Greenpeace-
samtökin veita kvikmyndum sem
stuðla að sjálfbærri þróun á jörðinni.
Myndin hlaut mikla athygli á hátíð-
inni og var uppselt á allar sýningar á
henni, fjórar talsins, áður en hátíðin
hófst. Segir í tilkynningu frá fram-
leiðanda að viðtökurnar hafi farið
fram úr björtustu vonum.
Leikstjórar myndarinnar eru
Spánverjarnir Rafa Molés og Pepe
Andreu og eru þeir virtir heimildar-
myndageiranum í heimalandi sínu.
Humarsúpa fjallar um mannlífið á
veitingahúsinu Bryggjunni í Grinda-
vík og í bæjarfélaginu sem þeir Molés
og Andreu heilluðust af þegar þeir
komu hingað til lands fyrir mörgum
árum. „Við höfum aldrei upplifað
annað eins með okkar myndir,“ er
haft eftir þeim í tilkynningu um við-
tökurnar á hátíðinni í San Sebastián.
Í lok frumsýningarinnar spunnust
miklar umræður um að leikstjór-
unum hefði tekist að draga upp fal-
lega og sanna mannlífsmynd af fasta-
gestum veitingahússins og stemn-
ingunni í plássinu. Áhorfendur
tengdu vel við persónurnar og fundu
fyrir samkennd og æðruleysi sjóar-
anna og virðingu þeirra fyrir gengn-
um félögum, segir í tilkynningunni.
Humarsúpa verður frumsýnd á
RIFF í dag, laugardag, kl. 15.30 og
mun Molés verða viðstaddur sýn-
inguna með Ólafi Rögnvaldssyni, ís-
lenskum framleiðanda myndarinnar.
Þeir munu svara spurningum að sýn-
ingu lokinni.
Humarsúpa er framleidd af
SUICAfilms og REC Grabaketa
Estudioa á Spáni, AXfilms á Íslandi
og Studio Nominum í Litháen og
gerð í samvinnu við Kvikmyndamið-
stöð og RÚV ásamt sjóðum og sjón-
varpsstöðvum á Spáni. Eftir sýningar
á RIFF verður hún sýnd á alþjóðleg-
um hátíðum og næsti viðkomustaður
er Norræna kvikmyndahátíðin í Lü-
beck, að því er fram kemur í tilkynn-
ingu.
Humarsúpu vel tekið
í San Sebastián
Matgæðingur Úr Humarsúpu.