Dagfari - des. 2020, Blaðsíða 9

9
DESEMBER 2020
Ríki sem hafa undirritað samninginn í gulu og ríki sem hafa staðfest hann í grænu.
voru í Ástralíu árið 2013 en þróuðust
fljótlega upp í að vera regnhlífarsamtök
fjölda friðarsamtaka og –hópa í meira en 100
löndum, höfðu forgöngu um að saminn yrði
nýr sáttmáli á vegum Sameinuðu þjóðanna
sem kvæði á um fortakslaust bann við
kjarnorkuvopnum. Fyrir þá baráttu sína hlaut
ICAN friðarverðlaun Nóbels árið 2017.
Vopnin kvödd
Á ráðstefnum Sameinuðu þjóðanna árin
2016 og 2017 settust þjóðir heims á rökstóla
og sömdu sáttmála þessa efnis. Var hann
samþykktur af 122 ríkjum á ráðstefnu SÞ í
New York 7. júlí 2017. Kjarnorkuveldin og
aðildarlönd Nató sniðgengu umræðurnar
og studdu ekki sáttmálann. Þess í stað
sögðust þessi ríki vilja vinna áfram að
kjarnorkuafvopnun innan ramma NPT-
samningsins.
Ýmsir hafa lýst áhyggjum af því að sniðganga
kjarnorkuveldanna þýði að sáttmálinn sé í
raun andvana fæddur. Aðstandendurnir segja
það þó öðru nær. Bent er á að fyrirmynd
hans séu ýmsir aðrir afvopnunarsamningar:
Sáttmálinn um bann við sýklavopnum frá
1972, bann við efnavopnum frá 1993, jarð-
sprengjusáttmálinn frá 1997 og samningur
gegn notkun klasasprengja frá 2006. Í öllum
tilvikum hafi frumkvæðið að þessum sátt-
málum komið frá baráttufólki og ríkjum sem
ekki höfðu yfir slíkum vopnum að búa en í
óþökk hinna. Sáttmálarnir hafi hins vegar
öðlast lögmæti í huga alþjóðasamfélagsins
og að lokum orðið til að viðkomandi vígtól
töldust siðferðislega óverjandi.
Á lokasprettinum
Til að samningar af þessu tagi öðlist sess
að alþjóðalögum sem fullgildir sáttmálar
Sameinuðu þjóðanna þurfa þeir að uppfylla
ýmis skilyrði. Sú krafa er gerð að ríkis-
stjórnir í það minnsta fimmtíu ríkja undirriti
hann. Því næst þurfa að minnsta kosti
fimmtíu þjóðþing að fullgilda hann og
tilkynna aðalritara SÞ það með formlegum
hætti. Þremur mánuðum eftir að þau skilyrði
eru uppfyllt telst sáttmálinn fullgildur.
Þann 24 október 2020 bárust gleðifregnirnar.
Þá höfðu 84 ríkisstjórnir undirritað sátt-
málann og af þeim varð Hondúras fimmtug-
asta landið til að fullgilda hann. Meðal
þeirra landa sem undirritað hafa sáttmálann
eru Írland, Austurríki, Malta og Nýja-
Sjáland, auk fjölda þriðja heims ríkja. Ekkert
aðildarríki Nató hefur ljáð máls á stuðningi
við sáttmálann, enda er kjarnorkuvopnastefna
bandalagsins einn af hornsteinum þess. En
dropinn holar steininn. Aðildarfélög ICAN
víða um lönd vinna ötullega að því að auka
stuðninginn við kjarnorkuvopnabannið.
Dæmi um þá baráttu er átak þar sem borgar-
stjórnir heimsins eru hvattar til að lýsa
stuðningi við sáttmálann og sérstakt heit
þar sem þingmenn lýsa yfir stuðningi sínum
við málefnið. Sem stendur hafa þingmenn
úr Samfylkingu, Pírötum, Flokki fólksins,
Framsóknarflokknum, Vinstri grænna og
utan flokka skrifað undir heitið, þar af allir
í þingflokkum Samfylkingar og Vinstri
grænna.