Dagfari - des. 2020, Blaðsíða 30

30
DAGFARI
Sveppaskýið yfir Nagasakí
Bulletin of the Atomic Scientists hefur
um áratuga skeið verið virtasta útgáfa
andstæðinga kjarnorkuvopna í heiminum.
Í tilefni af því að 75 ár voru liðin frá
kjarnorkuárásum Bandaríkjanna á
Japan birtu þeir Benoît Pelopidas og
Kjølv Egeland áhugaverða grein um sögu
þessara hörmulegu atburða og hvernig
þeir hafa verið túlkaðir í gegnum tíðina.
Greinin birtist hér í íslenskri þýðingu með
góðfúslegu leyfi höfunda.
Urðu kjarnorkuárásirnar á Hírósíma og
Nagasakí til þess að stytta heimsstyrjöldina
síðari og voru þær nauðsynlegar til að neyða
Japani til uppgjafar? Fjölmargir svara báðum
þessum spurningum játandi og álíta að með
því að varpa sprengjunum hafi Bandaríkja-
menn valið illskárri kostinn.
Þótt sagnfræðingar hafi lengi bent á að
þessi söguskýring sé beinlínis röng eða í
það minnsta villandi, er ljóst að talsvert
margir Evrópubúar aðhyllast hana. Það er í
það minnsta niðurstaða nýlegrar könnunar
á afstöðu fólks í Evrópu til kjarnorkuvopna
almennt og árásanna á Japan sérstaklega.
Könnunin, sem fram fór í október 2019, náði
til um 7000 manna úrtaks, átján ára og eldri,
sem var vandlega valið til að gefa góða mynd
af viðhorfum fólks í Belgíu, Frakklandi,
Þýskalandi, Ítalíu, Hollandi, Póllandi,
Svíþjóð, Tyrklandi og Bretlandi.
Rannsóknin leiddi í ljós að þau sem telja
að kjarnorkuárásirnar hafi verið nauðsynlegar
og áhrifaríkar til að stytta styrjöldina að ráði
séu jafnframt líklegri til að efast um kosti
kjarnorkuafvopnunar en þau sem eru á
annarri skoðun. Að því sögðu virðist evrópsk-
ur almenningur upp til hópa einbeittur í
stuðningi sínum við útrýmingu kjarnorku-
vopna. Jafnvel í kjarnorkuveldunum Frakk-
landi og Bretlandi hafnar mikill meirihluti
fólks þeirri hugmynd að notkun kjarnorku-
vopna geti við vissar kringumstæður verið
siðferðislega verjandi. Ekki verður fullyrt
um hvort slík viðhorf séu ríkjandi annars
staðar í heiminum, svo sem í Bandaríkjunum,
þar sem rannsóknir á afstöðu fólks í þessum
efnum skortir tilfinnanlega.
Stimson-túlkunin dregin í efa
Deilurnar um siðferðislegt réttmæti og
hernaðarlega nauðsyn kjarnorkuárásanna á
Japan hófust nánast um leið og heims-
styrjöldinn lauk. Þótt þorri Bandaríkjamanna
hafi stutt ákvörðun ríkisstjórnar sinnar um
að beita kjarnorkusprengjunni, heyrðust þá
þegar gagnrýnisraddir úr ýmsum áttum.
Sagnfræðingurinn Barton Bernstein hefur
bent á að ýmsir þeirra sem báru ábyrgð á
þróun og síðar notkun kjarnorkusprengjunnar
hafi verið viðkvæmir fyrir þessari gagnrýni.
Fyrir vikið hafi verið ráðist í samhent átak
Hvað veit Evrópa um Hírósíma –
og hvers vegna skiptir það máli?