Vinnan - 01.11.1949, Blaðsíða 22

milli þess, sem þeir Súlla og Cæsar voru ræðismenn,
en það var einmitt um þær mundir, sem matgerðar-
listin stóð með sem mestum blóma. Nafn uppfinn-
ingamannsins er óþekkt. En hver, sem komið hefur
til Rómaborgar, man vafalaust eftir hinu stóra og
tígulega minnismerki yfir Cæsilíu Metella, er stend-
ur við Vía Appía. Cæcilía var heimskona mikil, fög-
ur og samkvæmismanneskja af lífi og sál. Dreym-
andi Kýpurtré standa í hvirfingu um minnisvarða
hennar, í staðinn fyrir kunnustu spjátrunga hinnar
fornu Rómaborgar, sem umkringdu hana í lifanda
lífi. í stuttu máli. Eignmaður þessarar konu gæti sem
bezt, að dómi arfsagnanna, hafa fundið upp gæsa-
lifrarkæfuna.
Hins vegar voru það Germanir, sem kenndu Róm-
verjum, hvernig hægt er að nota dúninn. Það voru
setuliðsmenn við Rín, sem fyrstir lærðu að reita gæs-
irnar og stinga dúninum í svæfla og sængur. Loks
voru það gæsirnar, sem létu af hendi við okkur
annan og ekki ómerkilegan þátt til framvindu menn-
ingarinnar. Það voru þær, sem gáfu okkur fjaðra-
pennánn. Gæsafjaðrapennans er fyrst getið á Spáni á
7. öld eftir Krist. A miðöldum var gæsafjaðrapenna-
gerðin iðngrein, og þannig hélst fram á 19. öld, þegar
tekið var að smíða stálpenna.
Hvílík örlög: Að þjóna heimsspekingum og lær-
dómsmönnum í þúsund ár og verða svo ekki annað
að lokum en „heimsk gæs“. En uglan, sem enginn
hefur heyrt þess getið um, að hafi neitt afrek unnið
í þágu menningarinnar, það er hún, sem öðlast þann
heiður að vera hinn „fljúgandi aðstoðarforingi“ hinn-
ar vísu Pallas Aþenu.
KRAFTAVERK MJÓLKURINNAR
Dálítið meira þakklæti, — þó innan vissra tak-
marka, — hafa menirnir sýnt einu húsdýra sinna.
Þessi skepna er kýrin. Þær þjóðir eru að minnsta
kosti til, sem vernda hana, og það eru Indverjar.
Meira að segja fyrir fimm þúsundum ára„ er því
lýst yfir í gamalli grískri lagasetningu, að kýrin sé
heilög. Lotning sú, sem Indverjar bera fyrir kúnum
er af trúarlegum toga spunnin. En um leið er hún
afleiðing þess sóma, sem kúnni er sýnd sem fóstur-
móður, og er harla eðlileg meðal frumstæðra akur-
yrkju- og kvikfjárræktarþjóða, þar sem dásemdir
mjólkurinnar ber sífellt fyrir augu. Þær hlutu blátt
áfram að líta á mjólkina sem eins konar guðdómlega
lífsveig. Bóndinn sá, hvernig konan hans ól barnið
á mjólk sinni í 3—4 ár (börn eru höfð svo lengi á
brjósti í Austurlöndum). Hann sá, hvernig þessi dá-
semdardrykkur lét bein, vöðva, tennur og hár barns-
ins vaxa og sá það fara að ganga og tala. Hvernig
mátti hann annað en virða þetta dýr, sem átti þenn-
an lífsgjafa í enn ríkara mæli?
Alla leið fram á okkar daga hefur kúnni heppnast
að halda helgisæti sínu — Maharajainn af Udaipúr
ber enn heiðurstitilinn „verndari kúnna,“ og Hindúi,
sem vill tryggja sér hylli Brahmans, segir við hann.
„Þú ert minn Brahman, en ég vil vera kýrin þín“.
Oteljandi illdeilur hafa risið milli Hindúa og Múham-
eðstrúarmanna, vegna þess að Múhameðstrúarmenn
hafa verið sakaðir um að hafa drepið kú. Það skall
hurð nærri hælum, að Bretar misstu yfirráðin
í Indlandi, þegar uppreisn Nana Sahibs brauzt út
árið 1857. Orsök þessarar uppreisnar var orðrómur,
sem einhver hafði komið á loft um að enskar her-
sveitir í Indlandi smyrðu skothylki sín með nauta-
tólg, (en meðal Múhameðstrúarmanna var það látið
í veðri vaka, að skothylkin hefðu verið smurð með
svínsfeiti). Kýr má ekki drepa og ekki má heldur
neyta nautakjöts. En ef þær verða sjálfdauðar er
ekki bannað að hagnýta skinnið. Sérstök stétt manna
verður að annast birkjunina, — og nýtur hún einna
minnstrar virðingar allra manna. En af því að þetta
er bærileg atvinna, varð hin umrædda stétt að
hindra vaxandi aðstreymi. Lotningin fyrir kúnum
fer oft og tíðum út í öfgar. T. d. ef kýr er á ferð
eftir götu í þéttbýlli borg, víkja allir til hliðar fyrir
henni. Ef henni skyldi detta í hug að leggja sig á
miðri sporbrautinni, nemur vagninn staðar. Öku-
maðurinn stígur út úr honum, og reynir með blíðu-
orðum að fá kúna til þess að þoka frá. Farþegarnir
bíða þolinmóðir, unz kúnni þóknast að verða við
óskum þeirra. Þessi lotning fyrir kúnum hefur líka
sínar skuggahliðar. Kynstofninn úrkynjast. Veruleg-
ur þáttur af verðmæti skepnunnar er atvinnulífinu
tapaður. Hungursneyðin er tíður gestur í Indlandi,
og verði menn bjargarlausir fyrir kýrnar, er þeim
ekki slátrað og þær hafðar til matar, heldur látnar
drepast úr sulti. Og hætti kýrin að mjólka, hætta
fátækir bændur líka að gefa henni.
Undarlegt er það, að virðing sú, sem mjólkin nýtur
meðal Indverja og Evrópumanna, skuli ekki hafa
borizt nágrönnunum, Hindúum og Kínverjum. Kín-
verjar smakka ekki mjólk, og sama máli gegnir um
Japana og Indíána í Ameríku. Hins vegar er mjólkin
í miklum metum í Mið- og Vestur-Asíu, — þar neyta
menn ekki aðeins kúamjólkur, heldur einnig geita-
sauða- og úlfaldamjólkur fyrst og fremst kaplamjólk-
ur. Ur kaplamjólkinni er búið til kúmys: gerjuð mjólk
sem er aðalbjörg Kirgisa og Tartara. Það má virðast
undarlegt, að hvorki Spánverjar í Suður-Ameríku né
Indíánar neyta kaplamjólkur, þó að hrossakjötsát
sé almennara þeirra á meðal. Kúmys er súr, freyð-
180
VINNAN