Vinnan - 01.11.1949, Blaðsíða 23

andi drykkur, sem inniheldur ofurlítinn vínanda,
svo að auðvelt er að drekka sig kenndan af honum.
Drykkur þessi er mjög næringarríkur. En það mundi
ekki þurfa að bjóða hverjum maga í Evrópu að þola
þau reiðinnar firn, sem Kirgisar belgja í sig. En sá,
sem þolir að drekka kúmys, finnur þar uppsprettu
nýrrar lífsorku.
Meðferð mjólkur er mjög mismunandi í Austur- og
Vesturlöndum. I Vestur-Asíu .og meðal Balkanþjóð-
anna, sem hafa lært mjólkurmeðferð þeirra eru búnir
til hinir dýrlegustu réttir úr kúamjólk. Þeir, sem einu
sinni hafa smakkað þá, á þessum slóðum, minnast
þeirra alltaf með eftirsjá: Kfír, airan kaimak yog-
húrt. Þessi austurlenzka mjólkiumeðferð stendur
hvergi í meiri blóma en í Búlgaríu. Hvar sem menn
eru staddir í búlgörskum borgum, reka þeir sig á
mjólkurbúðir. Glugginn er við hliðina á dyrunum,
og þar standa opnar hlóðir, og búðarborðið inn af
þeim. Það er sama hvenær dagsins er komið inn,
alltaf standa pottar á hlóðum, fullir af sjóðandi mjólk.
Gestgjafinn eys úr þeim með gríðarstórri sleif. All-
an guðslangan daginn eys hann og eys, síjar, hellir
til og kælir, — milli þess, sem hann ber á borð fyrir
gesti sína. Og setjist gesturinn þegjandi við eitt af
litlu borðunum, kemur gestgjafinn umsvifalaust með
glas fullt af yoghúrt. Það er það bezta, sem hann
hefur að bjóða, því yoghúrt lengir lifið. Fjöldi sótt-
kveikjufræðinga er á sama máli, og talið er að mjólk-
ursýran drepi skaðlegar bakteríur í þörmunum.
Mjólkuriðnaður Vestur-Evrópumanna er ekki með
jafn miklum glæsibrag, en hins vegar miklu hag-
kvæmari. Aðalframleiðsluvörurnar eru mjólk, smjör
og ostar.
Þýðing mjólkurinn verður okkur ljósust, ef við
tökum Þýzkaland til dæmis. Fram til ársins 1870
var verð mjólknr, smjörs og annarrar rjómabúavöru
allmiklu minna en kornframleiðslunnar. Um 1890
var verðmæti mjólkurvaranna komið upp í 1625
milljónir marka, en kornuppskeran nam 1525 millj.
A árunum fyrir stríðið komst kornframleiðslan upp
í 3 milljarða, en verðmæti mjólkurframleiðslunnar
hafði stigið upp í 3/2 milljarð. Til þess að átta sig á
því, hvað þessar tölur þýða í raun og veru, þurfum
við ekki annað en að bera þær saman við kolafram-
leiðsluna, sem fyrir stríðið var einum milljarð og tvö
hundruð milljónum minna virði en mjólkin. Við
verðum þó ekki svo ákaflega undrandi á þessum töl-
um, ef við minnumst þess aðeins, að í Þýzkalandi
voru um þær mundir 11 milljónir kúa, er mjólkuðu
að meðaltali 2372 lítra á ári. En þrátt fyrir þetta
voru Þjóðverjar ekki sjálfum sér nógir, hvað mjólkur-
framleiðslu snerti fyrir stríðið. Eftir heimsstyrjöldina
og allt fram á okkar daga, urðu Þjóðverjar að flytja
inn aílmikið af mjólk, smjöri og ostum, þrátt fyrír
það, þó að kýrnar mjólki nú betur en áður, vegna
bættrar hirðingar.
Og enn mjólka þær ekki nægilega. Séu kýrnar hirt-
ar eins og vera ber, má auka nythæðina enn til muna.
Kýrnar eru skapaðar svipað og mennirnir. Ef eftirlit-
ið er gott, skila þær miklu meiri afrakstri, heldur en
ef þær eru látnar eiga sig. Þannig hefur það sýnt sig,
að kýr „undir eftirliti“, þar sem stjórnskipaðir þýzkir
eftirlitsmenn fylgjast með fóðrun þeirra og hirðingu,
— og jafnframt mjólkurmagninu, — hafa aukið árs-
mjólkina um 1200 lítra fram yfir þær kýr, sem voru
„lausar og liðugar." Aður fyrr náði þetta eftirlit að-
eins til tíu hundruðustu af þýzkum kúm, en nú nær
það til þeirra allra.
Því fer fjarri, að allar þjóðir hafi skilið hina
hagnýtu þýðingu mjólkurinnar. En Danir hafa gert
sér ljósa grein fyrir þessu. Öll hagþróun landsins
byggist á smjörframleiðslunni, og kemst fleskið eitt
í nokkurn samanburð. Jafnvel hin hraða iðnþróun
hinna síðari ára, hefur ekki getað haggað aðstöðu
kúnna og svínsins. Og þrátt fyrir þetta eta Danir
meira smjörlíki en smjör, — enda eru þeir fremstir
smjörlíkisneytendur í heimi. Fyrir heimsstyrjöldina
nam smjörútflutningur Dana hér um bil 90.000 smál.
það er að segja 20.000 smál. meira en allur smjör-
útflutningur Rússa. Eftir styrjöldina setti Danmörk
nýtt met, og nam útflutningurinn 172.000 smálesta
árið 1931. Englendingar kaupa mestan hluta danska
smjörsins, enda kaupa þeir ómælt af smjöri, hér um
bil /= hluta af samanlögðum smjörútflutningi heims-
ins. Önnur aðal smjörframleiðslulönd Evrópu eru
Niðurlönd og írland. Seinustu árin koma löndin á
suðurhvelinu einnig til sögunnar, sem smjörfram-
leiðendur: Árið 1935 varð Nýja-Sjáland næstmesta
smjörframleiðsluland heimsins (Danmörk nr. 1), Ástr-
alía hin þriðja í röðinni og Niðurlönd hin fjórðu.
Hugur berst um hyggjusvið,
hjartað skerst af ergi.
Þegar mest ég þurfti við,
þá voru flestir hvergi.
Hann ætlaði bara upp í sig að skoða,
en ekki til að fara sér að voða,
þótt hættan sé oft nær en ætlað er.
En hræddist svo, er sá hann allt hið Ijóta,
varð sjálfrátt á að hopa, en missti fóta
og datt oní kjaftinn á sjálfum sér.
VINNAN
181