Studia Islandica - 01.06.1937, Side 7

5
Mun ek ok eigi fyrirdæma framferðir byskupa várra hér
í landi, er sæmðu þann landssið, at leikmenn réði þeim
kirkjum, er þeira forellrar gáfu guði ok skilðu sér
vald yfir ok sínu afkvæmi". Biskup hótaði bannfær-
ingu, og lét Jón ekki sinn hlut að heldur.1) Annað bar
þeim Þorláki biskupi á milli; Jón var eiginkvæntur
maður, en átti ýmsar frillur og börn með þeim; ein
þeirra var Ragnheiður, systir biskups sjálfs. Varð af
því löng deila milli þeirra Jóns. Þar kom, að Þorlákur
hét honum banni; játaði Jón þá að vísu, að bannið
væri rétt og sökin nóg, — „mun ek þola þín ummæli
með því móti, at fara í Þórsmörk eða í einnhvern þann
stað, er eigi sekisk alþýða af samneyti við mik, ok vera
þar hjá konu þeiri, er þér vandlætið um, þann tíma sem
mér líkar, ok ekki mun bann yðvart skilja mik frá vand-
ræðum mínum né nökkurs manns nauðung, til þess er guð
andar því í brjóst mér at skiljask viljandi við þau“.2)
Til þess að þessi orð njóti sín tii fulls, verður að
hafa í huga, að Jón var djákn að vígslu, að faðir hans
og föðurbróðir, afi hans og langafi voru allir prestar.
En um leið höfðingjar í hinu forníslenzka þjóðveldi.
I flokki hinna vígðu höfðingja, sem setja svo drjúgum
svip á 12. öldina. Hjá þeim fellst innlent og erlent í faðma
á einkennilegan hátt, klerkdómur og innlend menning;
vér sjáum samrunann í ritum Ara fróða, í helgikvæð-
um, málfræði og rímfræði 12. aldar. Vígði höfðinginn
er svo til kominn, að goðinn, hinn heiðni prestur, læt-
ur reisa kirkju í stað hofs á bæ sínum, hann lætur ein-
hvern son sinn eða frænda læra til prests, og þannig
fara oft saman veraldarráð og prestskapur. Laust fyr-
ir 1200 fer þetta að breytast; erkibiskup bannar prest-
um að taka þátt í veraldlegum deilum og biskupum að
1) Bisk. I 283.
2) Bisk. I 291. Allt úr Þorl. s. yngri, sem rituð er 30—50 ár-
um eftir atburðina, en fer þó líklega rétt með það, sem máli
skiptir.