Rit Mógilsár - 2019, Síða 35

R i t M ó g i l s á r | 35

1,3–2,3°C hærri en árin 1986–2005 (Halldór Björnsson o.fl. 2018). Hærri meðalhiti
auðveldar landnám skordýra og gerir suðlægari tegundum kleift að nema hér land. Á
síðustu þremur áratugum, eða þar um bil, hefur að meðaltali numið hér land ný
tegund skógarmeindýra annað hvert ár og sýnt hefur verið fram á að hraði landnáms
hefur aukist með hækkandi hita (Halldórsson et al 2013). Hækki hiti um 1,3°C-2,3°C fram
að miðbiki aldarinnar er trúlegt að hraði landnáms aukist einnig. 2. mynd sýnir spá
um fjölda nýrra skógarmeindýra fram til ársins 2050. Þar er gert ráð fyrir því að fjölgun
nýrra meindýrategunda verði með sama hraða og á undanförnum árum. Jafnframt er
gert ráð fyrir því að hlutfall meindýra sem flokkist sem lítið, töluvert eða mikið
skaðlegar verði það sama og fram til þessa. Í spánni er gert ráð fyrir því að fimm nýjar
tegundir skógarmeindýra nemi hér land fram til 2030, sem er tæplega 20% aukning
frá því sem nú er, þar af tvær tegundir sem geti valdið alvarlegu tjóni og trjádauða.
Hér er ekki gert ráð fyrir auknum landnámshraða vegna hlýnunar á tímabilinu eða
annarra þátta svo sem aukinna flutninga til landsins og stóraukins fjölda ferðamanna.
Árið 2050 hefur fjöldi nýrra tegunda aukist um allt að 50% ef svo heldur fram sem
horfir. Sú spá er þó auðvitað mikilli óvissu háð.

2. mynd / Fig. 2. Ætluð fjölgun nýrra skógarmeindýra fram til ársins 2050. Gult sýnir tegundir sem valda litlu
eða engu tjóni, gulbrúnt tegundir sem valda verulegu tjóni og rautt tegundir sem valda miklu tjóni og trjá-
dauða. Expected increase in new arthropod herbivores on trees and shrubs in Iceland until year 2050. Yellow shows
species which cause little or no damage, ochre species which cause significant damage and red species which cause
severe damage and tree mortality.
Erfitt er að geta sér til um hvaða tegundir sé líklegast að setjist hér að. Til að gera slíkt
þarf að meta hættu á landnámi einstakra tegunda og ekkert slíkt liggur fyrir. Á
Norðurlöndum hafa ýmsar tegundir fiðrilda sem lifa á birkiskógum verið að færast
norðar og faraldrar þeirra magnast, þar á meðal eru haustfeti Operophtera brumata og
fetategundin Epirrita autumnata (Jepsen et al 2008). Jafnframt hafa faraldrar færst efst
í skógarjaðarinn í fjallshlíðum (Hagen et al 2007). Haustfeti hefur verið hér lengi en
virðist vera mest bundinn við þéttbýli (Helgi Hallgrímsson o.fl. 2006). E. autumnata
hefur ekki fundist hér, en útbreiðsla þeirrar tegundar nær það langt norður í Skandi-
navíu að telja verður líklegt að hún gæti sest hér að.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
2018 2025 2030 2050
Fj
öl
di
te
gu
nd
a
/
no
o
f s
pe
ci
es
Ár /year