Ársrit um starfsendurhæfingu - 2021, Blaðsíða 24

íbúa borið saman við 53 dagskammta árið
1998, 75 árið 2004 og 154 árið 2020. Ef
þessi tvö tímabil eru borin saman (með þeim
fyrirvara að á fyrra tímabilinu er unnið með
sölugögn og hinu síðara með lyfjaávísanir til
einstaklinga) þá er alveg ljóst að aukningin
er veruleg, sérstaklega með tilliti til þess
að sölutölur eru almennt hærri en fjöldi
ávísana20. Á fyrra tímabilinu (1978-1998)
jókst notkunin um 382% en um 105% á
hinu síðara (2004-2020).
Notkun þunglyndislyfja eftir
kyni og aldri
Heilt á litið er notkun þunglyndislyfja meiri
meðal kvenna en karla og hefur munurinn
ágerst undanfarin ár. Árið 2004 leystu karlar
út 56 dagskammta á 1.000 íbúa en konur
tæpa 94. Árið 2020 er fjöldi dagskammta
meðal kvenna orðinn 203 en 108 meðal
karla (á 1.000 íbúa). Þó aukningar gæti í
öllum aldurshópum er hún þó einna mest
meðal fólks 29 ára og yngri annars vegar
og meðal fólks 80 ára og eldra (ekki sýnt á
mynd).
Stóru spurningunum er
ósvarað
Í þessu yfirliti er dregin upp mynd af
andlegu heilsufari þjóðarinnar. Niðurstöður
kannana á andlegri heilsu og umfangi
depurðareinkenna virðist speglast í
aukinni notkun þunglyndislyfja og vitjana
til geðlækna og heilsugæslustöðva vegna
geðræns vanda. Slíkt hið sama má segja
um aukið vægi geðraskana sem fyrstu
orsök örorku. Allt ber þetta að sama brunni,
andlegri heilsu þjóðarinnar hefur hnignað
undanfarin ár svo að um munar.
Stóru spurningunum, hins vegar, er enn
ósvarað. Við vitum fátt um orsakir hinnar
auknu vanlíðunar og áhrif hennar á færni
fólks og getu til að sinna daglegum störfum.
Það er stigsmunur á depurðareinkennum
í skimleit og alvarlegum eða varanlegum
heilsubresti. Einkenni vanlíðunar geta verið
tímabundin og/eða háð öðrum aðstæðum
sem skimleitanir eru oft ónæmar á. Þess
Notkun þunglyndislyfja (sölutölur) í flokki N06A árin 1978-1998 og 2004-2020
Fjöldi skilgreindra dagskammta (DDD) á hverja 1000 íbúa
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Mynd 8
Mynd 9
Mynd 10
Heimild: Tryggingastofnun ríkisins
Heimild: Tryggingastofnun ríkisins
Heimild: Landlæknisembættið og Tómas Helgason o.fl. Geðskýrsla 1999.
Yngri en 30 ára 30-49 ára 50 ára og eldri
2000
2000 2008 2012 2017
2004 2008 2012 2016 2017
Vægi geðraskana sem fyrsta ástæða örorku meðal karla og kvenna
í aldurshópnum yngri en 30 ára
Vægi geðraskana sem fyrsta ástæða örorku skipt eftir aldri
Karlar Konur
19
78
19
79
19
80
19
82
19
83
19
86
19
87
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
Sölutölur (einstaklingar og sjúkrahús)
Tölur frá Sjúkratryggingum / Lyfjastofnun
Ávísanir (útleystar) til einstaklinga
Tölur frá Landlæknisembætti
51% 55%
43%
27%
61% 63%
68% 67%
44% 45% 47% 47%
27% 28% 28% 28%
43%
25%
55%
65%
66%
73%
46%
57% 57%
61%
24 virk.is