Börn og menning - 2018, Side 22

Lesendurnir sem
munu bjarga heiminum
Siri Pettersen
Ég elska fantasíur. Hef alltaf elskað
þær. Ég er stoltur lesandi fantasía
og stoltur höfundur þeirra. Þess
vegna brá mér heldur betur í brún
þegar ég uppgötvaði að það eru
ekki allir sammála mér. Ég var
orðin fullorðin áður en ég áttaði
mig á að til eru tvenns konar
einstaklingar: Þeir sem kunna að
meta fantasíur og þeir sem eru dánir inni í sér. Í alvöru
talað, það er til fólk sem hatar fantasíur. Þetta hef ég eft-
ir áreiðanlegum heimildum. Bóksalar hafa sagt mér frá
foreldrum sem koma í bókabúð til að kaupa bók handa
unglingnum sínum og segja: „Hún á að lesa eitthvað
almennilegt. Ekki svona fantasíu.“ (Í alvöru!) Fantasía
er sem sagt ekki almennileg lesning? Hún er óraunsær
veruleikaflótti. Forheimskandi, fyrirsjáanleg, yfirdrifin
og unglingaleg og í svoleiðis eiga börnin þeirra ekki að
sóa tíma sínum.
Svona yfirlýsingar eru svo gamaldags að þær gætu allt
eins verið á latínu. Að gagnrýna fantasíur fyrir að vera
óraunsæjar er eins og að gagnrýna Himalajafjöllin fyrir
að vera brött. Þetta segir sig sjálft, er alveg satt og óþarfi
að benda á það, en sýnir að fólk skilur hvorki tilganginn
með fantasíum né af hverju þessi bókmenntagrein vex
eins og súrdeig á sterum.
En kæri lesandi, þú verður að fyrirgefa þeim, af því að
þegar þau uxu úr grasi var heimurinn hægur, öruggur
og óbreytanlegur. Eymdin var fjarri. Kvikmyndirnar
sem þau horfðu á voru glansandi
og yfirborðskenndar. Meira að
segja þær kvikmyndir sem áttu að
vera ofbeldisfullar teljast sætar á
nútímamælikvarða. Í dag dembast
yfir okkur kolsvartar leikgerðir.
Blóðug alvara. Munurinn er mik-
ill og greinilegt kynslóðabil í frá-
sagnarstílnum. Ungt fólk í dag fær
hráa mynd af veruleikanum. Oft er hann harðneskju-
legur, myrkur, spilltur og mengaður. Heimur sem þarf
að bjarga. Og þau elska það! Þetta ætti ekki að valda
okkur neinum áhyggjum. Og af hverju ekki?
Jú, af því að þær áskoranir sem mæta ungu fólki í
dag eru stærri en nokkru sinni áður: Sýklalyfjaónæmi,
eftirlit, hlýnun jarðar, vatnsskortur – það er af nógu að
taka. Áskoranirnar eru svo gríðarlegar að minni kynslóð
hefur ekki tekist að ná tökum á þeim. Hver á að hreinsa
upp sóðaskapinn? Þeir sem hugsa smátt? Nei. Við þurf-
um á fólki að halda sem er vant stórum vandamálum.
Fantasíur eru stórar. Þær eru epískar. Og oft snúast þær
um að bjarga heiminum. En vitið þið hvað? Skyndilega
er þetta viðfangsefni ekkert svo óraunverulegt.
Sögur hafa kennt okkur að lifa af. Þess vegna elsk-
um við þær. Þess vegna höfum við skipst á sögum allt
frá því við sátum rymjandi í kringum varðeldinn. Við
höfum þróast en það hafa sögurnar líka gert. Þær hafa
breyst með okkur. Ég held að sumar sögur verði vin-
sælar vegna sameiginlegs skilnings sem við erum ekki
Í alvöru talað, það
er til fólk sem hatar
fantasíur. Þetta hef
ég eftir áreiðanlegum
heimildum.