Morgunblaðið - 05.03.2021, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. MARS 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Heritage-stofnuniní Banda-
ríkjunum tilkynnti
í gær að Hong
Kong yrði ekki
lengur höfð með á lista stofn-
unarinnar yfir frjálsustu hag-
kerfi í heimi, enda væri ekki
lengur forsenda fyrir því að
hafa borgina aðskilda frá
meginlandi Kína. Sagði í rök-
stuðningi stofnunarinnar að
búið væri að vega svo mjög að
pólitísku sjálfstæði borgar-
innar að í raun væri nú enginn
munur á henni og öðrum stór-
borgum Kína, eins og Sjanghæ
eða Peking.
Ákvörðun Heritage-stofn-
unarinnar er heilmikill áfellis-
dómur yfir bæði Hong Kong
og kínverskum stjórnvöldum,
en borgin hefur verið á toppi
listans í 25 af síðustu 26 árum
sem stofnunin hefur haldið ut-
an um hann. Yfirvöld í borg-
inni voru þá jafnan fljót að
hæla niðurstöðunni, sem sýndi
hversu vel væri haldið á mál-
um í Hong Kong. Paul Chang,
yfirmaður fjármála í sjálfs-
stjórn borgarinnar, fordæmdi
hins vegar nú ákvörðun Her-
itage-stofnunarinnar, og sagði
hana „litaða af hugmynda-
fræði og hlutdrægni“.
Fall Hong Kong af listanum
sýnir hins vegar einungis
svart á hvítu hver hin rétta
staða mála í borginni er, eftir
að „þjóðaröryggislögin“ svo-
nefndu tóku gildi í fyrra. Til
dæmis voru nú á sunnudaginn
47 af helstu andstæðingum
stjórnvalda handteknir og
ákærðir af lögreglunni fyrir
„undirróðursstarfsemi“, en
kunnugir segja engan flugufót
fyrir þeim ásökunum. 32
þeirra var neitað um lausn
gegn tryggingu í
gær, og hinum
fimmtán var varp-
að aftur í fangelsi,
þar sem saksókn-
ari áfrýjaði
tryggingargjaldi þeirra. Er sú
ákvörðun sögð sýna að „sjálf-
stæði“ dómstólanna í Hong
Kong sé nú horfið, en það hef-
ur löngum verið notað sem ein
helsta röksemdin fyrir erlenda
fjárfesta til að beina fjár-
munum sínum til Hong Kong
frekar en keppinauta borg-
arinnar á meginlandi Kína.
Ekki er betra í vændum því
að kínverska löggjafarþingið
hyggst koma saman í dag,
meðal annars til að ræða frum-
varp til breytinga á kosn-
ingalöggjöf borgarinnar.
Verður þar hert enn frekar á
tökum kínverskra stjórnvalda
yfir Hong Kong, með því að
gæta þess vandlega að engar
óánægju- eða gagnrýnisraddir
geti komið að stjórn borgar-
innar, heldur bara „harðir föð-
urlandsvinir“ líkt og ríkisfjöl-
miðlar í Kína hafa orðað það.
Það er því fátt orðið eftir af
þeirri sérstöðu sem Hong
Kong naut og réttlætti það að
borgin væri kölluð „frjálsasta
hagkerfi heims“. Og þau
mannréttindi, sem íbúum
borgarinnar áttu að vera
tryggð til ársins 2047, eru að
hverfa hratt. Og það versta er
að í stað þess að kínversk
stjórnvöld staldri við og end-
urskoði afstöðu sína til Hong
Kong halda þau áfram að
þurrka út þann mun sem hing-
að til hefur verið lýst sem eitt
ríki, tvö kerfi. Þau orð, sem
áttu að sýna fram á að Kína
væri treystandi til að viðhalda
heilbrigðu stjórnkerfi í Hong
Kong, hafa nú sáralítið gildi.
Varla er hægt að sjá
mun á Hong Kong
og Kína lengur}
Eitt ríki, eitt kerfi
Nýlegar tölurum samdrátt
landsframleiðsl-
unnar hér á landi í
fyrra benda til að
kreppan sem
fylgdi kórónu-
veirufaraldrinum hafi verið
heldur minni en flestir höfðu
spáð. Samdrátturinn nam,
samkvæmt bráðabirgðatölum,
6,6%, sem er mikið högg þó að
óttast hafi verið að það yrði
enn meira.
Þetta er út af fyrir sig
ánægjuefni og sýnir styrk og
sveigjanleika atvinnulífsins
við erfiðar aðstæður auk þess
sem þetta er vísbending um að
aðgerðir stjórnvalda, þar með
taldar vaxtalækkanir Seðla-
bankans, hafi skilað árangri.
En þó að þessar tölur séu
ánægjuefni og gefi
tilefni til bjartsýni
um framhaldið má
ekki gleyma því að
samkvæmt Hag-
stofunni eru nú um
16.600 atvinnu-
lausir hér á landi, eða 8,2%
vinnandi fólks. Það er mikið
alvörumál og kallar á að fyr-
irtækjum landsins verði búin
sem best skilyrði til að þau
geti ráðið fólk í vinnu og hald-
ið uppi atvinnu. Í því sambandi
er full ástæða fyrir stjórnvöld
til að huga að launatengdum
greiðslum til hins opinbera.
Umsamin laun eru orðin afar
há eftir óraunsæja kjarasamn-
inga en ofan á þau bætast
launatengdar skattgreiðslur
sem löngu tímabært er að
lækka.
Kreppan virðist
minni en óttast var,
en atvinnuleysið er
mikið áhyggjuefni}
Lækka þarf launatengd gjöld
Þ
egar ég var ungur sá ég apa í búri.
Mér fundust aparnir mjög merki-
legir og fylgdist dáleiddur með því
hvernig aparnir sveifluðu sér fram
og til baka og léku sér. Einn þeirra
sýndi mér áhuga, af því að ég fékk mér nammi
úr litlum poka sem ég var með. Apinn rétti
höndina út í gegnum rimlana og litli ég gat ekki
annað en gefið apanum brjóstsykursmolann
sem var eftir í pokanum.
Ég man hvernig apinn hrifsaði til sín molann
og dró höndina aftur inn í búrið. En rimlarnir á
búrinu voru í kross og höndin sem hélt á mol-
anum var of stór til þess að komast aftur inn í
búrið. Apinn hélt vel utan um molann og ég sá
ekki nokkra leið til þess að apinn næði hendinni
aftur inn í búr án þess að sleppa molanum.
Ég áttaði mig á því að ég hefði ekki átt að
gefa apanum nammi og fann ég fyrir létti vegna þess að
molinn kæmist hvort eð er ekki inn í búrið. Á sama tíma
vorkenndi ég apanum líka því molinn var góður. Þá kom
apinn mér á óvart, gerði sér lítið fyrir og teygði hina hönd-
ina út fyrir búrið, tók molann með þeirri hendi og notaði
hana til þess að stinga molanum í gegnum rimlana beint
upp í munninn. Apinn kunni á búrið sitt.
Við erum öll í einhvers konar búri. Þau eru ekki öll
áþreifanleg en eru alveg jafn mikil búr þrátt fyrir það. Það
eru til búr fátæktar, örorku, kynferðis, kynþáttar og miklu
fleiri. Undanfarið ár höfum við búið í búri Kófsins; sam-
komutakmarkanir, 2 m reglan, grímur, viðskiptatakmark-
anir og vefstreymi frá jarðarförum. Sumir
mega samt hitta vinkonur sínar eða bjóða vin-
um sínum að gista á meðan aðrir geta ekkert
gert. Atvinnuleysi og skuldir fyrir marga.
Hlutabréfahækkun fyrir hina á meðan einn af
hverjum fjórum á erfitt með að ná endum
saman.
Við búum öll í búri en sumir fá stærri búr en
aðrir og fleiri mola. Ríkisábyrgð og uppsagn-
arstyrkir eru þeir molar sem sumir fá á meðan
aðrir þurfa að sætta sig við atvinnuleysis-
bætur eða fjárhagsaðstoð. Veðmál ríkisstjórn-
arinnar um stuttan V-laga faraldur er löngu
tapað en samt sjáum við engar aðrar aðgerðir
nema að bíða eftir bóluefni og vona að ferða-
þjónustan með sínum láglaunastörfum bjargi
okkur aftur. Slík störf eru ekki nægilega
burðug til þess að standa undir samfélagi vel-
sældar til framtíðar. Við þurfum að gera betur.
Framtíðin býr í þekkingu, grænum iðnaði og nýsköpun í
víðum skilningi. Þar finnum við farsæla framtíð í síbreyti-
legum heimi. Við þurfum að skipta út búrunum fyrir ör-
yggi í húsnæðismálum því þar finnum við lykilinn að
áhyggjulausu ævikvöldi, undir skuldlausu þaki. Það verð-
ur mjög mikilvægt á næstu tveimur árum að verja heimili
fólks á meðan atvinnulífið er að komast aftur í gang. Þar
hafa Píratar sýnt frumkvæði á undanförnum árum og
munu halda áfram að berjast.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Við búum í búri
Höfundur er þingmaður Pírata. bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Stjórn Bændasamtaka Ís-lands samþykkti samhljóðaá fundi fyrir skömmu aðóska eftir áliti umboðs-
manns Alþingis á stjórnsýslulegu
fyrirkomulagi við framkvæmd bú-
vörusamninga innan atvinnuvega- og
nýsköpunarráðuneytisins. Þar er
vísað til flutnings
búnaðarstofu frá
Matvælastofnun
(Mast) til ráðu-
neytisins.
Búnaðarstofa
var áður sjálfstæð
eining vistuð hjá
Bændasamtökum
Íslands og síðar
hjá Matvæla-
stofnun. Þar var
safnað upplýsing-
um um búfjárhald, beingreiðslur fyr-
ir framleiðslu greiddar út og fleira.
Mótmæltu breytingunni
Gunnar Þorgeirsson, formaður
Bændasamtaka Íslands, segir að
ekki hafi þótt stjórnsýslulega skyn-
samlegt að hafa búnaðarstofu hjá
Bændasamtökunum og því hafi hún
verið sett undir Mast. Bænda-
samtökin, Samband garðyrkju-
bænda og fleiri hafi gert athuga-
semdir við að búnaðarstofa væri
færð inn í ráðuneytið. Með því væru
möguleikar bænda til að skjóta
ágreiningsmálum um ráðstöfun fjár-
muna og önnur atriði á grundvelli
búvörusamninga til æðra stjórnvalds
úr sögunni. Auk þess væri þessi um-
sýsla komin beint undir annan samn-
ingsaðila búvörusamninga. Þegar
bændur hefðu ekki lengur tækifæri
til að kæra stjórnsýsluákvarðanir
yrðu þeir sem teldu á sér brotið að
leita beint til dómstóla. „Að mínu viti
er þetta ekki stjórnsýsla sem hæfir í
lýðræðisríki.“
Fjallað var um þessi atriði í grein-
argerð með lagafrumvarpinu sem
heimilaði flutning búnaðarstofu inn í
ráðuneytið. Þar kemur fram að
stjórnsýslukæra til æðra stjórnvalds
sé jafnan talin virkasti möguleiki
borgara til að fá ákvörðun tekna til
umfjöllunar að nýju. Það úrræði sé
ekki eins virkt og ætla mætti þar
sem langstærstan hluta ákvarðana
búnaðarstofu megi telja til svo-
nefndra lögbundinna ákvarðana sem
byggist á skýrum reglum og stöðugri
framkvæmd. Þá er á það bent að um
sé að ræða fáein tilvik á ári enda hóp-
urinn bundinn við bændur sem hafi
langa reynslu af samskiptum við
stjórnvöld landbúnaðarmála. Ráðu-
neytið bendir á að unnt sé að krefjast
rökstuðnings og bera mál að nýju
undir stjórnvald. Telur það að færa
megi rök að því að skylda til að taka
slíka beiðni til alvarlegrar athugunar
sé sérstaklega sterk þegar um eitt
stjórnsýslustig sé að ræða, eins og í
þessu tilviki.
Ekki eru allir lögfræðingar sam-
mála þessari skilgreiningu, telja að
með þessu fyrirkomulagi sé réttar-
öryggi borgara í samskiptum við hið
opinbera ekki tryggt.
Atvinnuveganefnd Alþingis keypti
rök ráðuneytisins enda upplýsti
ráðuneytið nefndina um að það hefði
þegar hafið skipulagningu á því
hvernig tryggt yrði að réttaröryggis
yrði gætt. Lagði nefndin áherslu á að
innri ferlar vegna kærumála yrðu
komnir í gagnið þegar lögin kæmu til
framkvæmda.
Bændasamtökin kvarta ekki til
umboðsmanns Alþingis heldur óska
eftir áliti hans. Gunnar segir að það
sé vegna þess að Bændasamtökin
séu ekki aðilar mála sem þar séu til
umfjöllunar. Þau leiti til umboðs-
manns á grundvelli hugsanlegra
brota gegn einstaka bændum í fram-
tíðinni.
Leita álits á stjórn-
sýslu ráðuneytis
Morgunblaðið/Eggert
Kýr Hlutverk búnaðarstofu var m.a. að reikna út og greiða til bænda bein-
greiðslur út á framleiðslu þeirra. Einnig að safna upplýsingum um greinina.Gunnar Þorgeirsson
Rökin fyrir flutningi búnaðar-
stofu frá MAST inn í ráðuneytið
voru meðal annars þau að
styrkja þyrfti stjórnsýslu ráðu-
neytisins í landbúnaði og hag-
ræða í rekstri málaflokksins.
Lögð var áhersla á það í um-
sögnum Bændasamtaka Ís-
lands og fleiri samtaka að bún-
aðarstofa yrði áfram sjálfstæð
stofnun þótt hún yrði færð inn
í ráðuneytið. Undir þetta var
tekið í nefndaráliti atvinnu-
veganefndar Alþingis þegar
hún afgreiddi málið frá sér.
Bent var á að verkefni búnaðar-
stofu hefðu verið skýrt afmörk-
uð innan MAST og því ætti ekk-
ert að vera því til fyrirstöðu að
þannig yrði það í ráðuneytinu.
Beindi nefndin því til atvinnu-
vegaráðuneytisins að verkefni
búnaðarstofu yrðu afmörkuð
með skýrum hætti innan ráðu-
neytisins. Fram kom síðar að
dreifa ætti verkefnum á fleiri
staði en skrifstofu matvæla og
landbúnaðar.
Átti að hafa
aðgreint
BÚNAÐARSTOFA