Morgunblaðið - 22.06.2021, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 2021
Smiðjuvegur 68, Kópavogi | S. 587 1350 | bifreidaverkstaedi.is
Höfum sérhæft okkur í Toyota viðgerðum síðan 1995
Fljót, örugg og persónuleg þjónusta
Allar almennar bílaviðgerðir
Baldur S. Blöndal
baldurb@mbl.is
Eftir nokkra vætu- og kuldatíð geta
íbúar á suðurhluta landsins leyft sér
að hlakka til morgundagsins en sam-
kvæmt veðurspá mun þá rofa til og
hitinn hækka töluvert miðað við veð-
urfar síðustu vikna.
„Við munum kannski sjá tölur upp
á 17 til 18 gráðu hita á Suðurlandi og
15 til 16 gráður í höfuðborginni. Það
verður líka bjart svo það ætti að
sjást vel til sólar. Í skjóli frá þessari
litlu norðanátt verður örugglega fín-
asta sumarveður á miðvikudaginn,“
segir Páll Ágúst Þórarinsson, veður-
fræðingur á Veðurstofunni.
Einar Sveinbjörnsson veðurfræð-
ingur, sem gerir út veðurvefinn
Bliku, segir miðvikudag og fimmtu-
dag frekar undantekningar en
vendipunkt í veðráttu. „Síðan er von
á annarri lægð á föstudag um vest-
anvert land, það er sólskin einn til
tvo daga í miðri viku. Kannski má
segja að með þeirri lægð gætu orðið
einhver straumhvörf en þá á hlýrra
loft almennt séð greiðari aðgang að
landinu og til okkar úr suðvestri.“
Þrátt fyrir að lægðin síðar í vik-
unni kunni að marka einhver kafla-
skil segir Einar kuldapollana yfir
Grænlandi aldrei langt undan.
„Maður sér það bara með því að
bera saman spár undanfarna daga
að kuldapollarnir birtast stöðugt við
landið. Þegar frá líður verður hlýrra
og mildara loft úr suðvestri meira
einkennandi.“
Júnímánuður hefur verið mjög
kaflaskiptur í lofthita, fyrstu tíu dag-
arnir voru hlýir en næstu 10 voru
fremur kaldir. „Við horfum gjarnan
upp á sveiflukennt veðurlag framan
af sumri, það má eiginlega segja að
það sé einkennandi. Um leið og tíðin
fer að verða stöðug í maí og júní þá
er eitthvað að,“ segir Einar.
Þegar líður á sumarið þarf meira
til svo kalt loft berist til landsins.
Aðalspurningin er þá hvenær mið-
sumar hefjist að sögn Einars.
Spurður hvort úrkoma síðustu
vikna hafi bætt upp fyrir mikla
þurrka nú í vor segir Einar það ljóst
að áhrifa þurrkatímabilsins gæti enn
í sverðinum.
„Frá og með mánaðamótum hefur
alltaf rignt annað slagið í flestum
landshlutum og úrkoma verið í með-
allagi, kannski tæpu meðallagi það
sem af er júní. Það er þó langur veg-
ur í að það náist að jafna út þurrka-
tímann í vor. Það þarf eitthvað
meira en meðalúrkomu til þess.“
Morgunblaðið/Eggert
Rigning Regnhlífar og úlpur hafa komið sér vel það sem af er sumri en hugsanlega eru veðrabrigði í vændum.
Lægð í lok vikunnar gæti
markað enda kuldatíðar
- Úrkoma þarf að vera meiri til þess að bæta upp þurrk í vor
Morgunblaðið/Eggert
Blautar götur Ferðamenn draga ferðatöskur eftir blautum götum.
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
„Ég er mjög bjartsýn. Mér finnst allt
vera upp á við. Það hefur gengið bet-
ur að selja æðardún nú en undanfar-
in 3-4 ár,“ sagði Erla Friðriksdóttir,
eigandi og framkvæmdastjóri Ís-
lensks æðardúns (King Eider) í
Stykkishólmi. Hún er einn stærsti
útflytjandi æðardúns á Íslandi. Hjá
fyrirtækinu starfa nú fjórir starfs-
menn. Þau annast dúnhreinsun,
pökkun og útflutning á æðardúni.
Einnig koma þau að rekstri Æðar-
seturs Íslands í Stykkishólmi.
Erla sagði að einhverjar fyrningar
af æðardúni séu til frá því í fyrra.
Hún telur að það verði hægt að selja
alla framleiðslu þessa árs og fyrning-
arnar. Spurningin sé bara hvenær.
En hvernig er verðið?
„Það er í lægri kantinum. Það var
hæst árið 2016 og er lægra nú en það
var þá. Verðið á æðardúni hefur
sveiflast upp og niður í áranna rás,“
sagði Erla. Japanir og Þjóðverjar
hafa verið helstu kaupendur æðar-
dúns. Erla sagði að aðalútflutnings-
landi nú sé Þýskaland en áður var
það Japan. Einnig eru nýir kaupend-
ur að bætast við.
Æðardúnn fer langmest í dún-
sængur en minna í fatnað, að sögn
Erlu. Hún sagði að sala á tilbúnum
dúnsængum frá Íslandi hafi aukist
upp á síðkastið. Nokkuð margir eru
að framleiða og selja dúnsængur.
Erla sagði að því miður hafi æð-
arbændum fækkað svolítið undan-
farin ár. Fólk hefur flutt af jörðum
þar sem er æðarvarp og enginn tekið
við. Erla er ásamt fleirum með æð-
arvarp í Bjarneyjum og Hvallátrum
á Breiðafirði.
Æðarvarp gekk misjafnlega
Kalt vor víða um land hafði áhrif á
æðarræktina. Erfitt er að tína dún í
miklum kulda og ekki er hægt að
stunda dúntekju í roki og rigningu.
Guðrún Gauksdóttir, formaður
Æðarræktarfélags Íslands, er með
æðarvarp á Suðurlandi. Hún sagði
að kollan hafi þar orpið snemma í
vor. Þar hefst æðarvarp gjarnan
töluvert fyrr en annars staðar á
landinu. Nú var það alveg um tveim-
ur vikum á undan Breiðafirði og
Norðausturlandi.
„Við vorum svo heppin að við náð-
um stærsta hluta dúnsins áður en
það lagðist í rigningar og rok,“ sagði
Guðrún. Kollan er nú mikið til búin
að leiða út, það er að leiða ungana til
sjávar, á Suðurlandi.
Guðrún hafði fregnir af því að í
Breiðafirði hefði varpið verið seinna
af stað en venjulega. Leiðindaveður,
rok og rigning, hefur haft áhrif á
dúntekjuna undanfarið. Þar var talið
að dúnn yrði minni nú en oft áður.
Guðrún hafði einnig talað við æð-
arbónda á Melrakkasléttu sem var
við dúntekju í góðu veðri í gær. Þar
hafði tófa komist í varpið og valdið
miklum afföllum og minni dúni. Koll-
an verpti seint þar og voru fyrstu
ungarnir að koma út. Veðurfarslega
var gott útlit fyrir dúntekjuna.
Betur horfir með sölu á æðardúni
- Þýskaland er orðið stærsta útflutningslandið - Vel gengur að selja dúnsængur frá Íslandi - Verðið
er nú í lægri kantinum - Algengt er að verðið sveiflist milli ára - Vorið var víða kalt og blautt
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Æður Æðarkolla með unga. Veðrið hefur mikil áhrif á varp og dúntekju.
Ungbarnadauði var næstminnstur á
Íslandi árið 2019 í samanburði við
aðrar Evrópuþjóðir, en minnstur í
Liechtenstein, að því er fram kem-
ur í athugunum Eurostat. Að með-
altali lést 1,1 barn af hverjum þús-
und fæddum börnum á Íslandi fyrir
eins árs aldur en í Evrópusam-
bandsríkjunum létust að meðaltali
3,4 af hverjum þúsund ungbörnum.
Árið 2018 létust 1,7 af hverjum
þúsund ungbörnum á Íslandi, 2,7
árið 2017 og einungis 0,7 árið 2016.
Árið 2009 var meðaltalið í Evr-
ópusambandsríkjunum talsvert
hærra eða 4,2 dauðsföll. Sé litið
lengra aftur í tímann má sjá að
dánartíðnin hefur lækkað umtals-
vert á undanförnum árum; til
marks um það voru dauðsföllin 38,2
talsins á hverjar þúsund fæðingar
árið 1961.
Ungbarnadauði er nú algengast-
ur á Möltu þar sem 6,7 börn að
meðaltali láta lífið áður en þau hafa
náð eins árs aldri en næsthæsta
hlutfall ungbarnadauða mældist í
Rúmeníu (5,8) og Búlgaríu (5,6).
Fjöldi lifandi fæddra barna á Ís-
landi árið 2020 var 4.512 samkvæmt
mælingum Hagstofunnar, sem er
fjölgun frá árinu 2019 þegar 4.452
börn fæddust.
Ungbarnadauði
sjaldgæfur á Íslandi
- Ísland og Liecht-
enstein best sett
Tíðniungbarnadauða
Ísland og nokkur Evrópulönd
Afhverjum1.000 lifandi fæddum*
Malta
Rúmenía
Búlgaría
Slóvakía
Lúxemborg
Króatía
Frakkland
Pólland
Belgía
Grikkland
Ungverjaland
Holland
ESB-meðaltal
Lettland
Litháen
Sviss
Þýskaland
Danmörk
Austurríki
Írland
Portúgal
Spánn
Kýpur
Tékkland
Ítalía
Finnland
Noregur
Slóvenía
Svíþjóð
Eistland
Ísland
Liechtenstein
6,7
5,8
5,6
5,1
4,7
4,0
3,8
3,8
3,7
3,7
3,6
3,6
3,4
3,4
3,3
3,3
3,2
3,0
2,9
2,8
2,8
2,6
2,6
2,6
2,4
2,1
2,1
2,1
2,1
1,6
1,1
0,0
*T
íð
ni
un
gb
ar
na
da
uð
a
er
m
ið
uð
vi
ð
fjö
ld
a
lá
tin
na
ba
rn
a
12
m
án
að
a
og
yn
gr
iá
hv
er
1.
00
0
bö
rn
se
m
fæ
ða
st
lif
an
di
.H
ei
m
ild
:E
ur
os
ta
t.