Fréttablaðið - 04.11.2021, Blaðsíða 16

Nýleg skýrsla Sameinuðu þjóðanna
um loftslagsmál er svo alvarleg
að ef þjóðir heims taka nú ekki
höndum saman um stórfelldar
sameiginlegar aðgerðir, þá er eins
víst að siðmenningu okkar og veru
á þessari jörð ljúki fyrr en seinna.
Aðeins einn flokkur gerði loftslags-
mál að aðalmáli sinnar kosninga-
baráttu. Flokkurinn Vinstri græn
og er það bæði raunsætt og lofsvert.
Það gladdi mig fyrir kosningar að
heyra Bjarna Benediktsson, for-
mann Sjálfstæðisf lokksins, ræða
um að íslensk þjóð ætti að vera í
forystu meðal þjóða, þegar kemur
að loftslagsmálum. Fyrirmynd
annarra þjóða í þeim efnum. Hugs-
anir og góð orð eru til alls fyrst en
gjörðirnar og efndirnar eru það
sem gildir.
Mér er það ljóst að mörg mikil-
væg mál brenna á okkar þjóðfélagi
um þessar mundir: heilbrigðismál,
launamisrétti, kynjamisrétti, mál
aldraðra og fatlaðra, innflytjenda-
mál og mörg önnur. Auðvitað þarf
að sinna þeim eftir bestu getu. Til
lengri tíma litið er úrvinnsla allra
þessara mikilvægu mála háð því
hvernig heimurinn tekur á lofts-
lagsmálum. Það þýðir ekki lengur
að láta tregðulögmálið gilda. Ófá
stór fyrirtæki í heiminum sem
græða gífurlega, en menga á sama
tíma hræðilega, eru treg til þeirra
miklu breytinga sem nauðsynlegar
eru í þessum málum. „Við verðum
ekki samkeppnishæf,“ sögðu for-
ráðamenn dönsku sementsverk-
smiðjunnar Aalborg Portland
nýlega, „ef við þurfum að breyta
eldsneyti úr kolum í vistvænt elds-
neyti“. Ætli þetta sé ekki algengt
viðhorf hjá þúsundum verksmiðja
og fyrirtækja um allan heim. Ég
geri mér glögga grein fyrir að mark-
miðum Parísarsamkomulagsins
verður ekki náð án fórna, jafnvel
mikilla fórna, en tilvist lífríkis á
þessari jörð verður ekki afturköll-
uð glatist hún á annað borð.
Nýlega er afstaðin, hér á landi,
merkileg ráðstefna um norður-
slóðir þar sem loftslagsmál voru
áberandi í allri umræðunni. Það
var eftirtektar vert hvað hinn
skoski ráðherra, sem sat ráðstefn-
una, sagði meðal annars í ræðu
sinni. Hann sagði að kannski sé
þessi tími, sem við nú lifum á,
síðasta tækifæri okkar til að snúa
þróuninni í loftslagsmálum á
betri veg. Þetta eru sérlega sláandi
ummæli en Skotar halda nú yfir-
standandi alþjóðlega loftslagsráð-
stefnu í Glasgow. Þar mun koma í
ljós hvort þjóðir heims séu tilbúnar
til sameiginlegs stórátaks gegn
loftslagsvánni.
Að endingu skulum við örstutt
hugleiða allar þær dásemdir
sem þessi jörð hefur fært okkur.
Hún hefur fætt okkur og klætt í
árþúsund. Hún hefur gefið okkur
andlegan innblástur og næringu
í allri sinni fjölbreytni, gjafmildi
og fegurð. Við höfum ætíð gengið
að gjöfum hennar vísum. Jörðin er
upphaf og endir alls sem jarðneskt
er. Sýnum henni nú þakklæti okkar
allra í verki.
Lofsöngur til móður jarðar
Ástkæra móðir og fóstra!
Ég ann þér meira
en orð fá lýst.
Allt hefur þú gefið okkur
af allsnægtum hjarta þíns.
Allsnægtir þínar höfum við
móttekið
án raunverulegs þakklætis,
auðmýktar og ábyrgðar.
Gengið að gjöfum þínum vísum
og óendanlegum
en jafnvel þú hefur þín mörk.
Börn þín verða nú að skilja
að örmögnun þín er yfirvofandi.
Viljum við nú eyðileggja þá
sköpun þína
sem veitir okkur allan okkar
tilverugrundvöll?
Ekkert getur komið í veg fyrir
endanleika lífsins í skauti þínu
nema við sjálf.
Ábyrgðin er okkar
og enginn guðlegur máttur
mun losa okkur undan henni.
Að taka ábyrgð á gjörðum okkar
þegar hyldýpið blasir við
er stærsta áskorun okkar sögu.
Ætlum við að bregðast lífinu
á ögurstund? ■
Loftslagsváin,
mál málanna
Gunnar Kvaran
sellóleikari
prófessor emeritus
við Listaháskóla
Íslands
Eins og fram hefur komið í fréttum,
er rjúpnastofninn nú í haust kom-
inn í algjört lágmark. Talinn vera
248 þúsund fuglar.
Á framanverðri síðustu öld taldist
hann allt að 5 milljónir rjúpna, þrátt
fyrir allan náttúrulegan ágang, m.a.
fálka, refa, sníkjudýra o.s.frv.
En með ágangi og veiðum manna
var svo komið árið 2002, að haust-
stofninn var í fyrsta sinn, frá því
að talningar hófust 1995, kominn
niður fyrir 300 þús.
Þáverandi umhverfisráðherra,
Siv Friðleifsdóttir, Framsóknarkona
með bein í nefinu, ákvað þá að friða
rjúpuna, fyrst í 3 ár; árin 2003, 2004
og 2005.
Árangurinn af friðun var sá, að
stofn rjúpu tvöfaldaðist 2004 og
aftur 2005. Hefði friðun haldizt
áfram, eins og Siv hafði ákveðið,
hefði hann eflaust tvöfaldast aftur
sumarið 2005 og náð verulegri hæð
aftur, jafnvel upp undir 1 milljón
fugla sumarið 2006.
En nýr umhverfisráðherra tók við,
frá Sjálfstæðisflokki, Sigríður Anna
Þórðardóttir, sem virðist ekki hafa
haft sömu burði eða sama skilning
á mikilvægi íslenzkrar náttúru,
því hún gaf eftir fyrir ágangi blóð-
þyrstra veiðimanna, og leyfði veiðar
aftur haustið 2005, ári fyrr, en reglu-
gerð Sivjar sagði til um.
Staðan í fyrravor, 2020
Í fyrravor var svo hauststofninn
aftur, nú í annað sinn frá upphafi
talninga, kominn niður fyrir 300
þúsund fugla. Hefði Siv Friðleifs-
dóttir verið umhverfisráðherra,
hefði hún eflaust friðað aftur. En,
illu heilli, var umhverfisráðherrann
og er enn, Guðmundur Ingi Guð-
brandsson, sem á að heita grænn,
þó þess gæti lítið í athöfnum hans
og ákvörðunum.
Hann þóttist í fyrra taka á mál-
inu með hófi og skynsemi, en sú
vafasama skynsemi var, að 5 þús-
und veiðimenn mættu veiða 5 fugla
hver.
Var sú tillaga, sem ráðherra taldi
góða og gilda, komin frá helzta
rjúpnasérfræðingi landsins, Ólafi
Karli Nielsen, sem reyndar er sjálf-
ur rjúpnaveiðimaður, og þáverandi
forstjóra Náttúrufræðistofnunar
Íslands (NÍ), Jóni Gunnari Ottós-
syni.
Þessi veiðiáform 2020 voru auð-
vitað út í hött, 5 fuglar á mann, m.a.
vegna þess, að meðalveiði á veiði-
mann síðustu 16 ár hafði verið 12
fuglar.
Er þá miðað við uppgefna og
skjalfesta veiði, en f lestum mun
vera ljóst, að slíkar skrif legar til-
kynningar veiðimanna kunna að
vera misgóðir pappírar, fyrir utan
þá pappíra, sem kann að vanta.
Enda var svo gengið á stofninn
í fyrra, að nú síðastliðið vor, hafði
hann enn gengið niður um 30%,
frá í fyrra, og var sá allra minnsti í
sögunni.
Tillögugerð NÍ
Nýr forstjóri, sem virtist lofa góðu,
tók við hjá NÍ á þessu ári, Þorkell
Lindberg Þórarinsson. Bundu menn
vonir við, að hann myndi marka nýja
og dýravænni stefnu fyrir veiðar
villtra dýra, en eins og allir vita, er
fána Íslands fábrotin og brothætt.
Reyndar kom í ljós, að nýr for-
stjóri hafði sjálfur stundað rjúpna-
veiðar, sem var ekki beint gleðiefni.
Enda kom á daginn, að nýr for-
stjóri og langtíma rjúpnasérfræð-
ingur stofnunarinnar, báðir rjúpna-
veiðimenn, lögðu til við ráðherra,
að veiðar héldu áfram, eins og lítið
hefði í skorizt, en nú yrðu veiðar 4
rjúpur á veiðimann, alls 20 þúsund
fuglar.
Hefði þessi tillaga komið innan
af Kleppi, hefði mátt skilja hana,
en hún kom úr Urriðaholtsstræti í
Garðabæ, höfuðstöðvum Náttúru-
fræðistofnunar Íslands. Hvernig
geta annars góðir menn og gegnir
gert sig seka um slíka fásinnu!?
Boltinn hjá umhverfisráðherra
18. október mun svo ráðherra hafa
fengið þessa gæfulegu sendingu,
tillögugerð, frá NÍ, sem mun hafa
komið við í Umhverfisstofnun (UST),
til umsagnar, en UST virðist hafa
talið hana faglega ráðgjöf og góða,
sem varla þyrfti að laga eða leiðrétta.
Umhverfisráðherra væf laðist
svo með málið í 10 daga, en skoðun
undirritaðs er, að ráðherra með bein
í nefinu og ábyrgðartilfinningu
gagnvart lífríki og náttúru Íslands,
hefði ekki þurft nema dag til að
ákvarða friðun, minnst til 3 ára, eins
og Siv gerði.
28. október að morgni, kom svo
ráðherra með það komment í RÚV-
morgunútvarpi, að með fyrirliggj-
andi veiðiráðgjöf mætti reikna með,
að 32 þúsund fuglar yrðu drepnir, í
stað 20 þúsund, eins og tillögugerð
NÍ gekk út á. Þetta bil yrði að brúa,
sagði ráðherra.
Hvernig ráðherra komst að töl-
unni 32 þúsund fuglar, þegar reikn-
að var með 5 þúsund veiðimönnum
og uppgefna meðalveiði síðustu 16
ár upp á 12 fugla á veiðimann, má
Guð einn vita.
Viðbragð rjúpnaveiðimanna
Þegar þessi frétt barst til Skotveiði-
félags Íslands, Skotvíss, runnu tvær
grímur á formanninn, Áka Ármann
Jónsson, sem reyndar var áður, í
áratug eða svo, deildarstjóri hjá
Umhverfisstofnun – greinilega ekki
langt á milli – og taldi formaðurinn
að fjöldinn allur af rjúpnaskyttum
hafi nú undirbúið veiðar. „Borgað
jafnvel fyrir veiðiréttindi og gist-
ingu og allt slíkt,“ eins og hann
orðaði það.
Það hljómar reyndar ekki alveg
sannfærandi, fyrir heilvita menn,
að veiðimenn bóki ferðir, kannske
landshorna á milli, jafnvel dýr flug
og kaupi kostnaðarsamar gistingar,
fyrir fram í stórum stíl, til að fá að
drepa 4 rjúpur.
Ráðherra enginn Salómon
Því miður kom á daginn, þegar
dagur kom að kveldi 28. október,
að Guðmundur Ingi Guðbrands-
son er enginn Salómon. Vantar þar
nokkuð á.
Hans „Salómonsdómur“ til að
tryggja það, að ekki yrðu drepnar 32
þúsund rjúpur (hvernig sem hann
nú komst að þeirri tölu), í stað 20
þúsund rjúpna, sem ráðgjöf NÍ gekk
út á, var að veiðar mættu ekki hefj-
ast fyrr en um hádegi þá 22 daga,
sem veiða mætti.
Rjúpur fara um saman í pörum
eða hópum. Fari veiðimaður til
fjalla að morgni og sjái hóp með 6-8
rjúpum um hádegi, duga tvö skot,
sem f lestir hafa í byssunni, til að
drepa kannske 4-5 og særa 2-3, sem
kynnu að komast undan (og drepast
svo úr blýeitrun og kvalræði).
Þar með væri veiðiferðin, skv.
reglugerð, búin.
Venjulegir menn myndu gera sér
grein fyrir því, að hvort leyfðir séu
22 heilir veiðidagar eða 22 hálfir
veiðidagar, skiptir engu máli, því
veiðimenn þurfi, hvort sem er, oft
að nota morguninn til að komast á
veiðistað, auk þess, sem tvö skot á
pör eða lítinn hóp duga til að fylla
veiðikvóta.
Sumir verða frægir að endemum,
aðrir af hugleysi. Að verða frægur af
hvort tveggja, er ekki gott eða gæfu-
legt. ■
Megi rjúpnasteikin standa í ykkur,
veiðimenn, stjórn NÍ og ráðherra
Ole Anton
Bieltvedt
stofnandi og for-
maður Jarðarvina
Aðeins einn flokkur
gerði loftslagsmál að
aðalmáli sinnar kosn-
ingabaráttu.
Leynist rithöfundur í þér?
Handritasamkeppni fyrir
upprennandi rithöfunda
Skiladagur 10. des. 2020
Nánari upplýsingar á forlagid.is ?
?
?
? ?
?
?
?
?
? ?
?
LANDSINS MESTA ÚRVAL BÓKA Bókabúð Forlagsins | Fiskislóð 39 | www.forlagid.is | Opið alla virka daga 10–18 | laugardaga 11–17
16 Skoðun 4. nóvember 2021 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ