Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2007, Qupperneq 20

Múlaþing
staðarins frá 1859 og frumkvöðull á ýmsum
sviðum. Sjálfur sat Axel í valdamiklu
embætti og hafði, auk þess að vera
sýslumaður, verið alþingismaður á árunum
1900-1902. Friðrik og Guðmundur voru
einnig ótvíræðir áhrifamenn. Friðrik var
þess utan sérstakur áhugamaður um þennan
nýja orkugjafa, m.a. frumkvöðull að notkun
hans á nýjum sviðum.6
Oddvita hreppsins var falið að kanna
viðhorf hafnamefndar til raflýsingarinnar.
Hafnarsjóður var á þeim tíma vel settur
vegna mikils fjölda vélbáta sem gerður var
út frá Eskifírði sem og tíðra skipakoma.
Sennilega var hann færari um það en
hreppsjóður að leggja fé í dýrar fram-
kvæmdir því að skyldur hans vom minni og
færri. Hafnamefndin tók erindinu vel, m.a.
vegna þess að hún hafði hug á að raflýsa
bryggjur staðarins.
Næsta skref var að afla lánsfjár til
framkvæmdanna. 14. október tilkynnti
rafljósanefndin að loforð hefði fengist fyrir
láni úr Landsbankanum að upphæð kr.
10.000,- sem var um það bil tveir þriðju
hlutar af áætluðum stofnkostnaði. Hrepps-
nefndin samþykkti að þiggja lánið.
Landsbankinn hafði sett það skilyrði fyrir
lánveitingunni að stjómarráð Islands
samþykkti hana einnig og fékkst það
sömuleiðis. 16. október var síðan haldinn
fjölmennur borgarafundur þar sem
samþykkt var mótatkvæðalaust að raflýsa
skyldi Eskiijörð.7
Stífla hlaðin og sniddulögð
Veturinn 1910-11 var notaður til að sinna
ýmsum undirbúningi varðandi virkjunina
og rafveituna. Paul Smith hafði fengið
tilboð í vélasamstæðu og rafbúnað
virkjunarinnar sem og lagnaefni fyrir
rafveituna. En nú þurfti að leggja inn
pantanir og sjá um að allt skilaði sér í tæka
tíð. Einnig þurfti að ráða fagmenn til að sjá
um hina ýmsu verkþætti og óbreytta
verkamenn sömuleiðis.
Ná þurfti samkomulagi um bæði lóðar-
og vatnsréttindi fyrir virkjunina og mun það
hafa gengið greiðlega. I júníbyrjun 1911
ákvað hreppsnefnd síðan að rafveitan
mundi ekki einungis sjá um að leggja
rafmagn til allra húsa bæjarins, hún mundi
einnig leggja það um húsin, frá töflu. Var
það vafalaust til þess hugsað að hvetja
hreppsbúa til að taka rafmagnið í notkun
sem fyrst. Kostnaður við lagningu
innanhúss skyldi endurgreiðast með jöfnum
afborgunum á 10 árum.
Undirbúningur framkvæmda var í
höndum bæði hreppsins og Paul Smith. I
hlut hreppsins kom gerð inntaksstíflu og
smíði stöðvarhúss. Paul sá um uppsetningu
véla og rafbúnaðar í virkjuninni, lagningu
rafveitunnar um kauptúnið og innlagnir í
hús. Hann fól Halldóri Guðmundssyni
raffræðingi að mestu umsjón með því.
Um vorið 1911 hófust framkvæmdir.
Inntaksstífla var gerð á hjalla í ljalls-
hlíðinni, að mestu hlaðin úr tilhöggnu gijóti
og sniddulögð að innan. Vatnið í lóninu sem
við þetta myndaðist dugði rafveitunni í um
hálftíma. Á stífluna var sett botnloka og
yfirfallsrenna og einnig inntak fyrir
aðrennslispípuna. í inntakinu voru tvö hólf.
Fyrir framan það fremra var lítið eitt
hallandi trérist sem tók við grjóti og torfi en
hleypti í gegn því sem smærra var. Fremra
hólfið tók við sandinum og leimum. Milli
6 Araþór Jensen 79-81, Hagskinna 610, Gunnlaugur Haraldsson: Lögfræðingatal 1732-1992 127-8, Gunnlaugur Haraldsson:
Læknar á íslandi I 378-9.
^ Amþór Jensen 79-81, Bréf til stjómarráðs íslands dags. 26.12. 1910.
18