Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2007, Page 30

Múlaþing
í sambýli með slökkviliðinu
Um 1920 var rafstöðvarhúsið lengt um
nokkra rnetra og komið fyrir slökkvivagni
með vatnsdælu og öðrum búnaði í viðbygg-
ingunni. Slökkvivagninn var látinn standa
fyrir innan tvöfalda hurð sem sneri niður að
aðalgötunni þannig að unnt væri að draga
hann fljótt þangað sem eldur væri laus.
Þetta fyrirkomulag var við lýði í um tvo
áratugi en vagninn var horfínn úr húsinu
fyrir 1945. í viðbyggingu rafstöðvarhússins
var ennfremur stúkað af verslunarherbergi
fyrir lager rafveitunnar, perur og perustæði,
raflagnaefni og annað. Rafveitan hafði
einkaleyfi til að versla með efni til
rafvirkjunar og hafði lítilsháttar tekjur af
því.
A þriðja áratugnum var byrjað að gera út
línuveiðara og togara frá Eskifirði. íbúum
fjölgaði enn og árið 1930 vom þeir orðnir
næstum tvöfalt fleiri en verið hafði þegar
rafveitan tók til starfa. Raforkuþörfín jókst í
samræmi við það. Um það leyti vom óvenju
tíðar bilanir í kerfínu, sennilega vegna álags
og þess að búnaður rafveitunnar var kominn
til ára sinna. Meðal annars er þess getið að
stundum „kvikni í pakkningum á bursta-
haldaranum“ í rafalnum.
Um þetta leyti var reist virkjun og lögð
rafveita á Reyðarfirði og stýrði Höskuldur
Baldvinsson verkfræðingur framkvæmdum
þar. Eskfírðingar fengu hann til að kanna
aðstæður hjá sér og virðist hann hafa gefíð
góð ráð varðandi rekstur vélasamstæðunnar
því að minna bar á bilunum í henni næstu
árin. Meiri athygli vakti þó að Höskuldur
taldi að auka mætti fall í Ljósá úr 40
metmm í allt að 300 m. En ekkert var
aðhafst í því máli og er líklegt að kreppan
mikla, sem skall á sama ár, hafi sett strik í
reikninginn.23
Kreppa - vanskil - brot
Á fjórða áratugnum jókst mjög tregða
íbúanna við að greiða ljósagjöldin og var
kreppan mikla greinilega ástæðan íyrir því.
Fiskverð hrundi og þar með tekjur útgerðar-
innar. í kjölfarið kom mikið atvinnuleysi. Á
fúndi rafveitunefndarinnar í október 1931
kom fram að átta notendur höfðu ekki greitt
neitt á síðasta ljósaári, 1930-31. Samþykkt
var að þeim skyldi send skrifleg tilkynning
um að ljósin yrðu tekin af þeim eftir rúma
viku ef þeir ekki greiddu skuldir sínar innan
þess tíma.
Hálfu ári síðar, í júlí 1932, var
eftirfarandi tillaga samþykkt: „Rafveitu-
nefndin felur formanni sínum að taka
straum af þeirn húsum sem eigi hafa verið
greidd ljósagjöld af fyrir fyrsta september
næstkomandi og skal þetta auglýst á götum
staðarins með minnst hálfs mánaðar
fyrirvara.“ Þessu mun hafa verið fylgt eftir
gagnvart þeim sem minnsta viðleitni sýndu
til að gera upp skuld sína. Sumir í hópnum
munu hafa greitt hluta hennar. Hálfu öðru
ári síðar var fjallað sérstaklega um þrjá
menn sem skulduðu mest allra, kr. 100,- og
þar yfir. Var samþykkt að tilkynna þeim að
straumur til þeirra yrði rofínn 15. desember
ef þeir stæðu ekki í skilum.
Fram kom í fundargerðum nefndarinnar
að innheimtustarfíð var ekki eftirsótt á
þessum tíma. Ennfremur að meðal þeirra
sem væru á skuldalista væri hreppurinn,
þ.e. einstaklingar sem hann hafði tekið að
sér að greiða ljósagjöld fyrir. Hreppurinn
varð gjaldþrota um þetta leyti og var settur
undir opinbert eftirlit.
Árið 1938 varð endanlega uppvíst að
nokkur hluti hreppsbúa hafði gerst
brotlegur við rafveituna með því að leiða
rafmagn framhjá mæli og lækka þannig
23
28
Kristján Kristjánsson viðtal, vettvangskönnun höfundar 2003, Tilkynning um raforkuveitu 1930, Rekstrarskýrsla 1930,
Fundargjörðabók Rafveitunefndar 12.1. 1924, Helgi Kristjánsson 148.