Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2007, Síða 121

Pálstóftir
lagafræði (950+/-20). Engar sannanir eru
tiltækar fyrir eldri búsetu annars staðar á
þessu landsvæði, þar sem hvorki þær
gjóskulaga- né kolefnisgreiningar sem
Sveinbjöm Rafnsson lét gera leiddu í ljós,
með óyggjandi hætti, eldri mannvist - en
þær em í góðu samræmi við að byggðin
hefjist seint á 9. öld. Að mörgu leyti skiptir
nákvæm tímasetning minna máli heldur en
sú vitneskja að byggð var i næsta nágrenni
Pálstófta um svipað leyti og selið var í
notkun. Þessi byggð lagðist af á 12.-15. öld.
Með stuðningi af rannsókn Sveinbjamar er
hægt að kortleggja þá staði þar sem
vísbendingar hafa fundist um mannvist fyrir
12. öld. (Sjá 1. mynd af uppdrætti bls.110)
Þessa staði má telja í aðalatriðum samtíma
Pálstóftum. Byggt var að nýju á mörgum
þeirra á 18. öld þegar byggðin gekk í
endurnýjun lífdaga og tveir bæir,
Vaðbrekka og Aðalból, em enn í byggð.
Skráning Sveinbjamar sýnir að byggðin var
mun þéttari (næstum tvöfalt þéttari) í
Hrafnkelsdal en á Brúardölum.20
Uppgröfturinn á Pálstóftum staðfestir
foma nýtingu svæðisins. En jafnvel þó að
Pálstóftir séu skoðaðar í samhengi við
nánasta umhverfí sitt sker staðurinn sig
talsvert frá nágrannabyggðum. Þær standa
talsvert lægra eða að meðaltali um 400 m
yfír sjávarmáli. Erfítt er að skera úr um
hversu miklu máli það skiptir þar sem ekki
er vitað hvemig þeir staðir sem byggðir
voru í nágrenninu vom nytjaðir. Um notkun
eldri rústa í nágrenni Pálstófta verður vart
skorið með vissu nema með uppgrefti. Allt
bendir til að Pálstóftir hafí verið byggðar til
að nýta sumarbeit, en fyrir utan selbúskap
hafi þar verið stunduð ýmis önnur störf, s.s.
veiði og handverk. Uppgröftur á Pálstóftum
hefur gefíð okkur nasasjón af daglegu lífi
þar. Ef við viljum dýpka skilning okkar á
staðnum snúum við okkur ekki til
íslendingasagna eða annarra ritaðra
heimilda heldur þurfum við að grafa upp
fleiri minjastaði frá sama tímabili. Það er
aðeins með frekari uppgrefti á áþekkum
rústum og á minjastöðum frá sama skeiði
sem betra ljósi verður varpað á sögu
svæðisins og frekari skilningur á því fæst.
Þakkir
Greinarhöfundur vill koma á framfœri
þökkum til allra þeirra sem lagt hafa hönd á
plóginn við söfnun og úrvinnslu þeirra
upplýsinga sem fram koma í greininni.
Fjölmargir unnu að rannsókn þeirri sem
greinin byggir á, bæði á vettvangi og við
greiningu sýna og gripa. Höfundur þakkar
sérstaklega þeim fornleifafræðingum sem
unnu að uppgrefti Pálstófta, þeim Adrian
Chadwick, Anies Hassan, Banu Aydinoglugil,
Kirsty Dingwall, Sigríði Þorgeirsdóttur,
Oskari G. Sveinbjörnssyni, Stefáni Olafssyni,
og Garðari Guðmundssyni sem stjórnaði
verkinu ásamt höfundi. Hann vill einnig
þakka þeim fjölmörgu sérfræðingum sem
aðstoðuðu við greiningu gagna s.s. Magnúsi
Sigurgeirssyni (gjóskulagafræðingi), Knud
Rosenlund (sérfræðingi um dýrabein),
Colleen Batey (sem sá um greiningu gripa),
Lucy Verrill (sem sá um frjókornagreiningu),
Phil Buckland (sem greindi leifar skordýra),
Karen Milek (örformgerðarfrœðingi),
Jacques Chabot (sem greindi slitmerki á
steináhöldum) og Sólveigu Guðmundsdóttur
Beck (sem sá um fosfatgreiningu). Uppgröft-
urinn var kostaður af Landsvirkjun og unninn
af Fornleifastofnun Islands. Að auki vill
höfundur þakka Orra Vésteinssyni, Elínu Osk
Hreiðarsdóttur og Mjöll Snœsdóttur fyrir
gagnlegar ábendingar. Elín og Mjöll fá einnig
kœrar þakkir fyrir að þýða greinina úr ensku.
20 Sveinbjöm Rafnsson 1990. Byggðaleifar i Hrafnkelsdal og á Brúardölum, Rit Hins íslenska fornleifafélags, Reykjavík.
119