Saga - 2013, Page 27

að styðja málstað Eðvalds á þeirri forsendu að enginn þyrfti að efast
um réttsýni lögfræðingsins.
Eistneska heimsráðið, sem barðist fyrir sjálfstæði Eistlands og
gegn yfirráðum Sovétmanna, skrifaði einnig Ólafi Thors forsætis-
ráðherra bréf, þar sem þess var farið á leit við íslensk stjórnvöld að
þau virtu að vettugi beiðni Sovétmanna um framsal á eistneskum
borgurum frá Íslandi. Var vísað til þess að bresk og áströlsk stjórn-
völd hefðu synjað slíkum beiðnum í tengslum við réttarhöldin í
Tallinn.53 Bréfið hafði þó engin áhrif því að Ólafur Thors hafði aldrei
ætlað að framselja Eðvald. Íslensk yfirvöld léðu ekki máls á að hefja
opinbera rannsókn á málinu eða að vísa Eðvald úr landi.54 Hvarf
málið úr umræðunni á Íslandi skömmu síðar og Þjóðviljinn gerði
ekki frekari tilraunir til að endurvekja það.
Sovésk stjórnvöld ákváðu hins vegar að rannsaka málið í júní
1961 á grundvelli frétta Þjóðviljans um það í apríl og vegna áskorana
eistneskra borgara. Það var fyrirsláttur að blaðafregnir Þjóð viljans
hefðu hreyft við Sovétmönnum. En í lögreglurannsókninni var
gögnum um Mikson safnað saman og vitni yfirheyrð um athafnir hans
árið 1941, fyrst sem leiðtoga „skógarbræðra“ og síðar Omakaitse-
hreyfingarinnar. Margir þeirra sem yfirheyrðir voru báru að Mikson
hefði misþyrmt föngum og tekið þá sjálfur af lífi. Önnur gögn
staðfestu að umræddir fangar hefðu verið myrtir, enda þótt þau
sönnuðu ekki að Mikson hefði verið gerandinn. Í lok ágúst 1961 fóru
rannsóknaraðilar fram á það við ríkissaksóknara í Eistlandi að tíma-
takmörk rannsóknarinnar yrðu rýmkuð til að gera þeim kleift að
útvega upplýsingar um ættingja þeirra sem teknir voru af lífi. Mark -
miðið var að fá þá til að bera vitni fyrir dómi og afla frekari gagna
um störf Miksons fyrir öryggislögregluna. Á þeim tíma hafði tölu-
vert af gögnum verið safnað saman.
Seinni hluta september ákvað hins vegar yfirmaður rannsóknar-
deildar KGB í Eistlandi að stöðva rannsóknina vegna þess að heim-
ilisfang Miksons væri óþekkt. Þessi skýring var út í hött, enda hafði
Þjóðviljinn þegar birt heimilisfang hans. Í framhaldinu voru rann-
sóknargögnin þó send til KGB í Moskvu. Það sem kann að skýra
tregðu Sovétmanna til að fara fram á framsal Miksons var að tveir
mikson-málið sem „fortíðarvandi“ 25
53 Skjalasafn ríkissaksóknara, mál Eðvalds Hinrikssonar, 60.30. 2, bréf, forseti
Estonian World Council til Ólafs Thors forsætisráðherra, 8. maí 1961.
54 Sama heimild, 60.30, 2, bréf, Hjörtur Torfason til Yngve Schartaus, 27. apríl
1961; sama heimild, 60.30. 3, bréf, Schartau til Hjartar Torfasonar, 4. maí 1961.
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:22 Page 25