Saga - 2013, Qupperneq 60

konur hefðu ekkert út í hið opinbera líf að gera, eins og andstæðing-
ar kvenréttinda héldu fram á fyrri hluta 20. aldar?
Í öðru lagi var jafnræðis- og sérstöðuorðræðan notuð í pólitískum
tilgangi, í baráttunni fyrir jafnrétti á vinnumarkaði og réttindum
kvenna innan stjórnmála og á Alþingi. Þessi barátta snerist annars
vegar um að fá umræddan kynjamun viðurkenndan (hvort sem hann
væri meðfæddur eða áunninn eða birtingarmynd mismununar) og í
framhaldinu að sérstaða kvenna yrði virt. Hins vegar hefur baráttan
byggst á þeim rökum að sá munur sem væri á kynjunum skipti í raun
engu máli varðandi möguleika kvenna til að taka þátt í opinberu lífi
og að það væri ákveðin fjarstæða að leggja sérstaka merkingu í þenn-
an mun á þeim vettvangi. Eftir að borgaralegum réttindum var að
fullu náð á þriðja áratug 20. aldar10 hafa jafnræðisrökin aftur á móti
reynst vopn í höndum andstæðinga þess að veita konum aukin form-
leg og efnisleg réttindi, eins og vikið verður að síðar. Einnig þarf að
hafa í huga að tæplega er hægt að greina með afgerandi hætti á milli
orðræðunnar um gerð kvenleikans annars vegar og hinna beinu póli-
tísku aðgerða hins vegar, enda fléttast þetta tvennt augljóslega sam-
an. Mikilvægt er að hafa þennan mun í huga þótt ekki sé gerður skýr
greinarmunur á þessu tvennu í um fjölluninni.
Togstreita og tvíræðni hafa þannig verið megineinkenni þessara
hugmynda. Þá var andstaðan við kvenréttindamálið ekki einföld við
að eiga heldur. Joan Scott hefur bent á að það að konur voru ekki
skilgreindar sem „einstaklingar“, heldur fremur sem andstæða við
hið „almenna“ (karllæga) norm og hinn pólitíska þegn, hafi verið
ákveðinn grunnur að valdaleysi þeirra.11 Norski sagnfræðingurinn
Gro Hage mann telur að í þessu sjónarhorni Scott felist mikilvægur
lykill að því að skilja þá flóknu stöðu sem norskar kvenréttindakon-
ur stóðu frammi fyrir undir lok 19. aldar, en eins og fjallað verður
um hér á eftir gengur umrædd orðræða einnig eins og rauður þráður
gegnum alla 20. öldina og fram á þá 21. Að mati Hagemann fólst
kvenréttindamálið
að hluta til í mótmælum gegn því að konur væru útilokaðar frá þegn-
skap og almennum borgararéttindum og að hluta til í viðbrögðum við
því að hin opinbera orðræða væri svo nátengd hinu karlmannlega að
konur birtust sem sérstakar eða sem afvik. Var það yfirleitt mögulegt
sigríður matthíasd. og þorgerður einarsd.58
10 Sjá Ártöl og áfangar í sögu íslenskra kvenna. Ritstj. Erla Hulda Halldórsdóttir og
Guðrún Dís Jónatansdóttir (Reykjavík: Kvennasögusafn 1998), bls. 149–150.
11 Joan Scott, Only Paradoxes to Offer, bls. 1–11.
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:22 Page 58