Saga - 2013, Síða 128

hentaði betur höfðingjum sem bitust um sýsluvöld og úr urðu þrjár
sýslur; ein þeirra var m.a.s. tvískipt.96
Niðurlag
Samgöngur á sjó við Breiðafjörð urðu til þess að fjörðurinn þróaðist
sem heild, bæði landrænt og félagslega. Eiginleg pólitísk sameining
virðist þó fyrst hafa orðið með Þórði Sturlusyni um 1200 og varð
ekki varanleg. Mikilvægar voru nýjar hugmyndir kringum 1190 um
sterka höfðingja sem mynduðu héraðsríki og gætu þar með tryggt
frið. Kirkjan studdi slíka menn, væru þeir í staðinn hlynntir kirkj-
unni. Þannig var Þórður. Valda hans og áhrifa gætti víðast hvar við
Breiðafjörð og þau byggðust kannski öðru fremur á bátum og sigl-
ingum; bátar nýttust í búskap hans við fjörðinn og við varnir gegn
árásum annarra. Honum hefur líklega verið mikilvægt á ófriðartím-
um að eiga þingmenn sem voru stórbændur og áttu stóra báta sem
þeir gátu mannað.
Átök um forræði við Breiðafjörð voru hörð í Austur-Barða -
strandar sýslu, þar sem þeir tókust á Þórður, Sturla Sighvatsson og
Órækja Snorrason. Landleiðir teljast vart greiðfærar þar um slóðir
en tengdar ferðir á skipum og hestum breyttu viðhorfum. Vera má
að fiskveiðar hafi skipt þarna máli og meginlandið var mikilvægt
fyrir búskap og afkomu í Vestureyjum og öfugt. Á meginlandinu
voru tveir mikilvægir staðir, Gufudalur og Staður, tengdir þjóðleið á
bátum og hestum, og auk þess var þingstaður í Þorskafirði; svæðið
var síður en svo úrleiðis eða afskekkt.
Sótt var að ríki Þórðar úr ýmsum áttum og það sundraðist. Í tíð
konungsvalds mynduðust aftur forsendur fyrir ríki á öllu Breiða -
fjarðarsvæðinu. Heimildir eru takmarkaðar frá síðmiðöldum en þó
er töluvert vitað um Björn ríka Þorleifsson, sem er annað dæmi um
voldugan mann við Breiðafjörð, og er helst að sjá að hann reyndi
að treysta völd sín og áhrif með því að stefna skipaflota gegn óvin-
um sínum. Minnir það mjög á árangursríkar hernaðaraðgerðir
Þórðar.
helgi þorláksson126
96 Hér hefur mest verið dvalist við pólitíska sundrungu og sameiningu og staðar-
leg og félagsleg sameiningaröfl en minna rætt um þá staðhætti og félagslegu
krafta sem ýttu undir sundrungu. Þetta á sér þá skýringu helsta að flestum
mun framandi að skoða Breiðafjarðarsvæðið sem félagslega, pólitíska eða
stjórnsýslulega heild og því eðlilegt að gera einkum grein fyrir því.
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 126