Saga - 2013, Blaðsíða 150

íslenskra fornbréfa. Fól þetta í sér ráðagerð af hans hálfu um útgáfu
þeirra? Um það verður ekki fullyrt. Hitt er eflaust rétt hjá Páli
Eggert að skjalarannsóknir Jóns á síðari helmingi fjórða áratugarins
hafa sannfært hann um að „ekki yrði veigur í nokkuru riti, er varð -
aði sögu Íslands almennt eða í einstökum greinum, ef ekki nyti að
slíkra heimilda og heimildarannsókna“.25
Hvað sem öðru líður: frá 1837 að telja liðu allmörg ár áður en Jón
Sigurðsson færi að sinna gagngert undirbúningi að útgáfu íslenskra
fornbréfa. Á árunum kringum 1840 dróst hugur hans mjög að því að
kanna hvað fyndist í skjalasöfnum danska kansellísins og síðan
rentukammersins varðandi málefni Íslands eftir siðaskiptin. Þessu
hugðarefni var hann raunar farinn að sinna þegar fyrir 1840, því að
í bréfi til Sveinbjarnar Egilssonar 1838 kveðst hann vilja, í sambandi
við rannsóknir sínar á skjalasöfnum konungs, komast að því „hvernig
á stæði með Íslandsskjöl hér í skjalahirzlunni“.26 Mjög sennilegt er
að fordæmi norsku sagnfræðinganna P.A. Munchs og R. Keysers,
sem höfðu undirbúið útgáfu norsks lagasafns með skjalarannsókn-
um í Árnasafni og skjalasöfnum konungs í Kaup mannahöfn árin
1835–1837,27 hafi orðið Jóni hvöt til þessara rannsókna. Þær leiddu
til þess ásetnings Jóns, sem var fullmótaður fyrir árslok 1844, að
stofna — í samvinnu við Oddgeir Stephensen, að stoðarmann í
rentukammerinu — til útgáfu „fullkomins lagasafns“ fyrir Ísland.28
Þremur árum síðar var þeim tvímenningum veittur styrkur til að
safna efni til ritsins, svo sem rakið er í inngangi að 1. bindi Lov -
samling for Island sem út kom 1853. Síðan rak hvert bindið annað allt
til hins seytjánda sem birtist 1876, þremur árum áður en Jón féll frá.
Aðeins fjögur bindi til viðbótar áttu þá eftir að líta dagsins ljós.29
Persónulegar aðstæður virðast hafa ráðið nokkru um það að Jón
hófst ekki handa um útgáfu íslenskra fornbréfa fyrr en eftir að
útgáfa Lovsamling var komin á traustan grunn. Eftir þjóðfundinn
1851 þrengdist verulega um fjárhag hans;30 vegna stjórnmála -
afskipta sinna sá hann sér ekki fært að taka við stöðu í leyndar-
skjalasafni og styrkur, sem hann hafði notið frá Árnanefnd, fékkst
loftur guttormsson148
25 Páll Eggert Ólason, Jón Sigurðsson I, bls. 330.
26 Sama heimild, bls. 331.
27 Ottar Dahl, Norsk historieforskning, bls. 46.
28 Páll Eggert Ólason, Jón Sigurðsson I, bls. 339.
29 Til yfirlits sjá Jón Þ. Þór, „Sagnfræðingurinn Jón Sigurðsson“, bls. 108–110.
30 Sjá Lúðvík Kristjánsson, Á slóðum Jóns Sigurðssonar ([Hafnarfirði] Skuggsjá
1961), bls. 121–155.
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 148