Saga - 2013, Síða 168

mennina á höndum sér úr einni veislunni í aðra“. Sums staðar var þeim
tekið eins og þjóðhetjum, líkast því, eins og Gunnar orðar það, „sem þeir
hefðu borið sigur úr býtum í alþjóðlegri íþróttakeppni“. Í þorpi sem gest-
irnir komu til köstuðu stúlkur, samkvæmt frásögn eins gestanna, „blómum
af strætunum upp í vagnana til þingmannanna og helltu yfir þá blómaregni
ofan úr gluggunum“ (bls. 37). Svo kemur konungur með fylgdarliði til
Íslands, ákveðið er að skipa samninganefnd (sem lesendur fá deili á) bæði
„[s]trákunum okkar“, sem Gunnar nefnir svo í millifyrirsögn (bls. 83), og
dönsku nefndarmönnunum. Við sjáum hvernig Íslendingar setja sér samn-
ingsmarkmið og svo tekur við ítarleg og áhugaverð umfjöllun um gang
viðræðnanna þar sem við fáum meðal annars að sjá hvernig Íslendingar
reyna að beita sögulegum rökum við litlar undirtektir Dananna sem eru,
með orðum Gunnars, þreyttir á áherslu Íslendinga á „sögu og sagnfræði“,
þreyttir á að reyna að koma Íslendingum í skilning um að málið snerist „um
stöðu Íslands á 20. öld, en ekki 13. og 17. öld“ (bls. 111). Í sérstökum kafla
greinir Gunnar svo niðurstöðu samninganefndarinnar (þ.e. uppkastið) og
þá sérstaklega afstöðu Skúla Thoroddsen. Í kjölfarið rekur hann hvernig
stjórnmálamenn og blaðamenn á Íslandi færðu rök fyrir svipaðri skoðun, og
allt hjálpar þetta til að útskýra niðurstöðu kosninganna sem við fáum sund-
urliðaða í sérstökum kafla. Bókinni lýkur svo á hugleiðingum um þá
þýðingu sem þessir atburðir hafa fengið í sagnaritun um þetta tímabil og
um það hvort það hafi skipt máli, þegar til lengri tíma er litið, að Íslending-
ar höfnuðu uppkastinu (sjá sérstaklega bls. 299–303).
Eins og ráða má af þessari lýsingu á efnistökum bókarinnar, og ofan-
greindum dæmum úr textanum, leggur Gunnar sig eftir því að gera söguna
aðgengilega fyrir fjölbreyttan lesendahóp. Þetta tekst yfirleitt vel, ekki síst á
þeim stöðum þar sem hann lýsir, skýrir, greinir og setur í samhengi rök ein-
stakra aðila eða tiltekna hugmyndasögulega og stjórnskipulega þræði (t.d.
bls. 49–55, 131–146 og 171–190). Bókin er vönduð, aðgengileg og áhugaverð,
bæði fyrir almenna lesendur og sagnfræðinga.
Stundum virðist stíllinn þó skrykkjóttur, annaðhvort of hátíðlegur og
gamaldags eða full-hversdagslegur og á skjön við tímann og viðfangsefnið.
Sumar mannlýsingar gætu verið frá fyrri hluta tuttugustu aldar. Þannig
segir t.d. að Hannes og Skúli hafi verið „miklum gáfum gæddir“ og að
Hannes hafi verið „aristókrat í eðli sínu, glæsilegur í útliti og framkomu,
hrífandi persónuleiki og hrókur alls fagnaðar á góðri stund“ (bls. 89). Eins
stakk í augun lýsingin á danska forsætisráðherranum Christensen, sem er
sagður hafa verið „alþýðlegur og vingjarnlegur í viðmóti en harður í horn
að taka þegar því var að skipta“ (bls. 96). Slíkar lýsingar virðast ekki í sam-
ræmi við annars nútímalega afstöðu Gunnars til þeirrar sögu sem hann er
að rekja.
Sem dæmi um hið síðarnefnda (hversdagslegar vísanir til samtímans)
má nefna hvernig gripið er til líkingamáls úr íþróttum. Að ofan voru nefnd
ritdómar166
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 166