Saga - 2013, Blaðsíða 169

tvö dæmi um þetta (þingmennirnir sem íþróttahetjur í Danmörku og milli-
fyrirsögnin „Strákarnir okkar“), en þau eru fleiri. Þegar segir af því hvernig
danskir hagfræðingar bregðast við sögulegri talnaspeki íslensku samninga-
mannanna skrifar Gunnar þannig að þeir síðarnefndu hafi verið „eins og
fótboltalið sem fær á sig mark á fyrstu mínútu. Eitt-núll fyrir Dani og varla
búið að flauta til leiks“ (bls. 108, sjá einnig bls. 146). Kannski þjóna mann -
lýsingarnar og íþrótta-tilvísanirnar þeim tilgangi að höfða til almennra les-
enda. En í báðum tilfellum verður þessi ákafa tilraun til að brúa bilið milli
sagnfræðinga og fortíðarinnar annars vegar og nútímalesenda hins vegar
ekki til annars en að fletja út veruleika fortíðar; líkingamálið nær ekki að
dýpka neinn skilning á viðfangsefninu nema síður sé.
Nú er rétt að taka það fram að Gunnar stenst þá freistingu að bera upp-
kastsslaginn saman við deilurnar um Icesave og aðildarumsókn Íslands að
ESB. Að vísu segir hann framarlega í bókinni — þar sem hann fjallar um
hvernig fullveldishugtakið kemur inn í umræðuna um stöðu Íslands — að
fullveldið sé „enn og aftur í brennidepli í íslenskri stjórnmálaumræðu, þegar
þetta er ritað, rúmum hundrað árum síðar“ (bls. 72). En yfirleitt leyfir hann
lesendum að koma sjálfum auga á hliðstæður eftir því sem þeir hafa áhuga
á og smekk til. Þess vegna finnst mér skjóta skökku við þegar hann kýs að
taka fram að „þjóðmálaumræða nútímans sé óhugsandi án útvarps og sjón-
varps, vefmiðla, bloggsíðna og Facebook“ en að árið 1908 hafi öll umræða
farið fram annaðhvort í blöðum eða á stjórnmálafundum (bls. 150–151). Að
sama skapi finnst mér það veikja frásögnina þegar kynntir eru til sögunnar
ýmsir þekktir samtíðarmenn. Davíð Oddson skýtur upp kollinum þar sem
lýst er afstöðu manna á heimastjórnartímanum til setu Íslandsráðherrans í
ríkisráðinu (bls. 43). Þar kemur óþarfa rof í frásögnina, finnst mér, þótt það
sé ekki alveg að tilefnislausu. Öðru máli gegnir hins vegar um það þegar við
hittum fyrir þekkta og núlifandi afkomendur söguhetjanna, Katrínu Jakobs -
dóttur (bls. 95), Björn Bjarnason, Valgerði Bjarnadóttur og Bjarna Benedikts -
son „núverandi form[ann] Sjálfstæðisflokksins“ (bls. 161). Þau koma málinu
sannarlega ekkert við.
Þessi umkvörtun snýst ekki bara um stíl, eða agaða og ígrundaða frá-
sagnaraðferð, heldur líka um greiningaraðferð og tilgátur um orsakatengsl,
eða í það minnsta hvernig slíkt er gefið í skyn. Því hvaða merkingu leggur
Gunnar í þessi ættartengsl? Hvers vegna segir hann að „margir afkomend-
ur Hann esar og Ragnheiðar haf[i] komist til metorða, þar á meðal barnabarn
og alnafni ráðherrans, Hannes Hafstein sendiherra, og aðalsamningamaður
Íslands við gerð EES-samningsins og um tíma forseti eftirlitsstofnunar EFTA
(ESA)“ (bls. 94)? Eiga lesendur að draga einhverja ályktun af þessum stað -
reyndum? Vissulega má gera ráð fyrir því að mörgum lesendum finnist
gaman að fá að vita af þessum ættartengslum, en spurningin er sú hvort það
eitt og sér sé nægileg ástæða til að brjóta textann upp með þessum fróðleiks-
molum. Og verður það ekki til að veikja greininguna og lýsinguna á þessu
ritdómar 167
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 167