Saga - 2013, Side 191

inni. Kennsluháttum eru gerð góð skil í öllum hlutum hennar og bygginga-
saga háskólans kemur nokkuð við sögu. Í bókinni eru allmargar skrár og
fjöldi ljósmynda prýðir ritið.
Höfundar hafa leitað fanga í fjölbreyttum frumheimildum og fræðirit-
um. Hér má nefna æviminningar sem sóttar eru í ævisögur, skrár þjóðhátta-
safns Þjóðminjasafns Íslands og einn höfunda, Magnús Guðmundsson, tók
viðtöl við fyrrverandi nemendur háskólans. Rit Guðna Jónssonar, sem kom
út í tilefni hálfrar aldar afmælis háskólans, hefur líka komið að góðum not-
um við ritun bókarinnar enda þótt efnistök Guðmundar Hálfdanarsonar,
sem ritar fyrsta hluta bókarinnar, séu mjög ólík efnistökum Guðna. Einnig
er vert að benda á rit Páls Sigurðssonar um húsnæðis- og byggingasögu
háskólans, sem kom út á árunum 1986–1991, en það er mikilvæg heimild
þeirra Guðmundar og Sigríðar um byggingasögu skólans.
Ritinu er skipt í þrjá meginhluta. Fyrsti hlutinn, „Embættismanna -
skólinn 1911–1960“ sem Guðmundur Hálfdanarson ritar, spannar fyrstu
hálfa öld háskólans. Í reynd skiptist hann í tvo aðskilda hluta, þ.e. mótunar -
árin í alþingishúsinu (frá 1911 til 1940), þegar háskólinn var hreinræktaður
embættismannaskóli, og tímabilið frá 1940, eftir að háskólinn fluttist úr
alþingishúsinu í hina glæsilegu háskólabyggingu við Sæmundargötu sem
Guðjón Samúelsson teiknaði. Þáttaskilin mörkuðust þó ekki einungis af
flutningnum í ný húsakynni heldur einnig af breyttum áherslum og auknu
námsframboði, sem stafaði öðru fremur af því að með síðari heimsstyrjöld-
inni lokuðust þrjú vinsælustu námslönd íslenskra námsmanna, Danmörk,
Noregur og Þýskaland.
Annar hlutinn, „Grunnmenntunarskólinn 1961–1990“ sem Sigríður
Matth ías dóttir skrifar, tekur til þess tímabils þegar hvað mestar breytingar
urðu á háskólanum og þess umróts sem varð hér á landi, líkt og annars
staðar á Vesturlöndum, á árunum eftir 1960 og birtist ekki hvað síst í auk-
inni aðsókn að námi bæði á framhaldsskólastigi og háskólastigi. Þriðji hlut-
inn, „Rannsóknarháskólinn 1990–1911“ eftir Magnús Guðmundson, fjallar
eins og nafnið gefur til kynna um þær miklu breytingar sem orðið hafa á
Háskóla Íslands frá lokum 20. aldar, breytingar sem birtust í lengingu náms-
ins og aukinni áherslu á rannsóknir og rannsóknarnám.
Svipmót hlutanna þriggja er afar ólíkt og er sá fyrsti, sem Guðmundur
ritar, sýnu heildstæðastur. Guðmundur rammar umfjöllun sína inn með
hugtakinu þjóðskóli og rekur hvernig það hugtak fylgir orðræðunni um
háskólann frá upphafi, en bendir jafnframt á að það taki á sig ólíkar mynd-
ir á ólíkum tímum. Jafnvægið er best í þessum hluta verksins. Þannig gerir
höfundur öllum fræðasviðum háskólans góð skil og setur söguna jafnframt
í alþjóðlegt samhengi. Fjallað er um þær ólíku hefðir sem sköpuðust í há -
skóla starfi á 19. öld, þ.e. hina þýsku og frönsku hefð, en líkt og annars staðar
á Norðurlöndum tók háskólastarf hér á landi mið af þeirri þýsku (bls.
63–71). Það verður þó að teljast athyglisvert að allt frá því um 1940 hafa
ritdómar 189
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 189