Saga - 2013, Síða 199

Hjaltadal að mjög takmörkuðu leyti. Þegar fjallað er um Skálholt er vísað í
rannsóknir Kristjáns Eldjárns frá miðri 20. öld en ekki þær merku rann-
sóknir sem fram fóru í Skálholti í byrjun 21. aldar. Endanlegar niðurstöður
þess uppgraftar hafa ekki verið gefnar út, en til eru áfangaskýrslur frá öll-
um uppgraftarárum auk nokkurs fjölda greina um uppgröftinn.
Í bókinni eru nokkrar teikningar af þeim byggingum sem fundust við
uppgröftinn, en því miður er framsetning þeirra með þeim hætti að erfitt er
að nýta sér þær. Jarðlög (context) eru einungis merkt inn með númerum og
mjög litlar skýringar eru á teikningunum sjálfum. Fletta þarf fram og til
baka í textanum þar sem jarðlögum og byggingum er lýst til að átta sig bet-
ur á því sem teikningarnar sýna. Bókin er í stóru broti svo vel hefði mátt
hafa meiri upplýsingar inni á teikningunum, auk þess sem slíkt hefði gert
þær þægilegri í notkun og auðskiljanlegri. Fleiri teikningar af einstökum
byggingarhlutum, þar sem smáatriði sjást betur, hefðu einnig verið æski-
legar, ekki síst þegar kemur að fasa 5 (17.–19. öld) (fig. 48, bls. 117), þar sem
sérstaklega hefði verið þörf á skýrari teikningum. Þá eru byggingarnar
orðnar flóknar, en erfitt er að átta sig á hvar göngin í gangabænum eru eins
og teikningin er sett upp. Fornleifa fræðileg gögn er oft auðveldast að skilja
á myndrænu formi og langir textar um gerð húsa og staðsetningu gripa
verða mjög fljótt torskildir, og á það við hér. Framsetning teikninganna er
þess eðlis að þær munu ekki nýtast fræðimönnum sem skyldi.
Niðurstöður samanburðar á fornleifunum og Sturlungu eru frekar rýrar,
en nánast ómögulegt var að láta byggingar úr fasa 2 (12.–14. öld) passa við
þær takmörkuðu lýsingar sem finna má í Sturlungu. Guðrún Harðardóttir
er meðhöfundur kaflans og er niðurstaða þeirra sú að mögulegt sé að bygg-
ingarnar fylgi norskri byggingarhefð. Snorri Sturluson hafi jú dvalist í
Noregi og sambærilegar byggingar hafi ekki fundist á Íslandi (bls. 93–96). Á
öðrum stað segir reyndar að ekkert mannvirki líkt byggingu 12 úr fasa 2 sé
þekkt við Norður-Atlantshaf. Þó er birt mynd af einni mögulegri hliðstæðu,
uppistandandi timburhúsi í Þrændalögum, en engar frekari upplýsingar
gefnar um það hús eða aldur þess (bls. 85–87). Þetta eru ekki sérlega sterk
rök fyrir norskum byggingaráhrifum í Reykholti. Ef ekki væri fyrir það sem
sagt er um ferðir Snorra Sturlusonar til Noregs í ritheimildum er ósennilegt
að þessi tenging hefði verið sett fram. Lítil ástæða virðist til þess að tengja
byggingar sem aldursgreindar eru til tveggja alda tímabils við ævi Snorra
Sturlusonar og ganga svo langt í að túlka áhrif hans á form þeirra án sterk-
ari rökstuðnings en höfundur leggur til grundvallar.
Umfjöllun um úttektir á bæjarhúsunum í Reykholti frá 18. og 19. öld
byggist á rannsóknum Guðrúnar Harðardóttur (bls. 126–127). Niðurstaða
þessa samanburðar er að úttektirnar frá 1732, 1754 og 1783 falli nokkuð vel
að byggingum úr fasa 5 eða yngsta hluta gangabæjarins (bls. 129–130). Engin
tilraun er gerð til að greina stöðu Reykholts út frá þessum byggingum, sem
þó voru best varðveittu byggingarnar sem grafnar voru upp. Þær eru mjög
ritdómar 197
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 197