Saga - 2013, Qupperneq 202

Í niðurstöðukafla bætir höfundur við upplýsingum um gripi og annað
sem fannst við uppgröft á kirkjum Reykholts til að rökstyðja hugmyndir sín-
ar um háa stöðu þess. Þar tínir höfundur líka til niðurstöður frjókornagrein -
inga, sem benda til þess að korn hafi verið ræktað í Reykholti, og byggingu
10/11 sem er túlkuð sem timburhús með kjallara líkt því sem þekktist í
Noregi á miðöldum (bls. 269). Tvö brot úr Stamford-úðara sem fundust í
torfi í fasa 2 (12.–14. öld) eru talin óræk merki um mikilvægi og ríkidæmi
Reykholts á þeim tíma enda slíkur úðari ekki nauðsynlegur við venjulegt
heimilishald (bls. 268). En einn gripur og kirkja gera bæ ekki að höfuðbóli
eða stórbýli. Ég get ekki verið sammála þeirri skoðun höfundar að þær
byggingar sem grafnar voru upp frá tímabilinu milli 12. og 14. aldar sýni
skýrt að þá þegar hafi Reykholt verið orðið höfuðból (bls. 265). Bygging -
arnar í Reykholti eru vissulega óvenjulegar, en það er ekki endilega merki
um háa stöðu. Sérstaklega er erfitt að fallast á röksemdafærslu höfundar
þegar ítarlegur samanburður við aðrar byggingar frá sama tíma er ekki til
staðar. Þeir gripir sem fundust við uppgröftinn eru ekki veglegri en það sem
fundist hefur í öðrum uppgröftum frá þessu tímabili. Hvaða fornleifafræði-
legu þættir eru það þá sem benda til þess að Reykholt hafi þegar á 12.–14.
öld verið orðið stórbýli eða höfuðból? Að mínu mati hefur höfundur ekki
nægilega miklar upplýsingar úr fornleifarannsókninni til að komast að þess-
ari niðurstöðu.
Ljóst er að það magn ritheimilda sem til er um Reykholt hefur haft
nokkur áhrif á túlkun þeirra fornleifa sem komu í ljós. Þrátt fyrir að þær
byggingar sem fundust í fasa 2 séu óvenjulegar er fátt annað í efnismenn-
ingu staðarins sem bendir til þess að hann hafi verið high status líkt og heiti
ritsins gefur til kynna. Sú tilfinning að niðurstaða rannsóknanna hafi verið
fyrirfram gefin er nokkuð sterk við lestur bókarinnar. Höfundur nýtir ekki
einstakt tækifæri, sem fólgið er í efniviðnum sem fannst við uppgröftinn í
Reykholti, til að skoða þróun bæjarstæðis frá 1000 fram á 20. öld. Af hverju
breytast byggingarnar í Reykholti jafnmikið og raun ber vitni? Hvað geta
þær breytingar sagt okkur um þróun landbúnaðar og landnýtingar? Hvaða
þýðingu höfðu breytingar á byggingum fyrir íbúa Reykholts?
Í lokaorðum bókarinnar segir að meginafrek rannsóknarinnar í Reyk -
holti felist í því að uppgötvast hafi nýjar gerðir bygginga frá 13. öld (bls.
271). Að finna ný byggingarform hefur lengi verið eitt helsta áhugamál
íslenskra fornleifafræðinga. Það má þó spyrja sig hvaða máli það skiptir að
finna nýjar gerðir bygginga ef það er öll niðurstaða uppgraftarins. Markmið
fornleifafræði er að skoða hvernig fólk hegðaði sér í fortíðinni með því að
skoða þá efnismenningu sem það skildi eftir sig. Það að finna nýtt bygg -
ingar form og láta svo þar við sitja í túlkunum smættar fornleifafræði niður
í frekar lítið áhugaverðar umræður um arkitektúr í fortíðinni. Skiptir máli
að vita hvað gerðist ef við reynum ekki einu sinni að skilja hvers vegna það
gerðist?
ritdómar200
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 200